Przypisy

z ludu pospolitego — hebr. עַם הָאָרֶץ (am haarec) dosł. lud ziemi; tu odnosi się to do „całego ludu Israela, zwykłych kohenów oraz lewitów”, Ibn Ezra do 4:27 [1]. W późniejszych tekstach wyrażenie to oznacza prostego, nieuczonego człowieka, nieobeznanego z prawem żydowskim. [przypis tradycyjny]

z mężem Israelskim — „Z tym, który wzbraniał mu rozbić namiot [w obozie Dana]”, Raszi do 24:10 [5]. [przypis tradycyjny]

znachorów — hebr. יִדְּעֹנִי (jidoni): guślarz, zaklinacz. „Zaklinacz to ktoś, kto wkłada sobie kość zwierzęcia […] w usta a kość [wydaje się] przemawiać”, Raszi do 19:31 [1]. [przypis tradycyjny]

znajdującym się z nimi wśród nieczystości ich — hebr. הַשֹּׁכֵן (haszochen): mieszkający, przebywający, przywołuje skojarzenie ze słowem Szechina [Boska obecność], co Raszi objaśnia: „pomimo tego, że byli rytualnie nieczyści, Szechina była pomiędzy nimi”, Raszi do 16:16 [4]. [przypis tradycyjny]

znajduje się w mocy jego — „Świadkowie widzieli, że kogoś porywa i sprzedaje, ale [ofiara] została znaleziona w rękach [porywacza] zanim jeszcze zdołał ją sprzedać”, Raszi do 21:16. [przypis tradycyjny]

znak — hebr. מוֹפֵת (mofet): cudowny znak, cud który ma służyć jako dowód mocy Boga; por. Raszi do 7:9. [przypis tradycyjny]

znak przypomnienia — „Czyli komec”, Raszi do 2:9 [1]. [przypis tradycyjny]

znak — Tora nie wyjaśnia, o jaki znak chodzi. Midrasz uczy, że Bóg wyrył mu na czole jedną z liter Swojego Imienia. Jako że na ziemi nie było jeszcze wielu ludzi, Kain bał się, że zabije go jakieś dzikie zwierzę, Bóg przywrócił więc zwierzętom lęk przed Kainem, zob. Raszi do 4:15. Inne wyjaśnienia: tym znakiem był róg, zob. Ibn Ezra do 4:15. [przypis tradycyjny]

z nastaniem poranku — hebr. בִּהְיֹת הַבֹּקֶר (bihjot haboker) dosł. podczas bycia [o] poranku; „to uczy, że [Boska Obecność] już tam przebywała, co nie jest zwyczajem u ludzi, aby to nauczyciel czekał na ucznia”, Raszi do 19:16. [przypis tradycyjny]

z niego wychodzić powinny — „Wszystko ma być wykute, uformowane z jednej bryły [złota], nie zaś wykonane oddzielnie i dołączone”, Raszi do 25:31 [9]. [przypis tradycyjny]

z niej wychodzić będą narożniki jej — „Nie mogły być zrobione oddzielnie i przyłączone [później]”, Raszi do 27:2 [1]. [przypis tradycyjny]

zniesławionej — hebr. חֲלָלָה (chalala): dosł. sprofanowana, zeświecczona, Raszi uczy: to kobieta urodzona w wyniku związku, który jest zakazany kohenom, choć nie innym Żydom. Kobieta traciła także prawo do poślubienia kohena gdy wcześniej była żoną w małżeństwie zakazanym dla kohenów, zob. Raszi do 21:7 [2]. [przypis tradycyjny]

znieważy — hebr. מְחַלְלֶיהָ (mechaleleha) od słowa חוֹל (chol): rzecz powszednia, piasek. „Ten kto traktuje [Szabat] jak dzień powszedni, mimo jego świętości”, Raszi do 31:14 [3]. [przypis tradycyjny]

z nim — „»Z nim« odnosi się do ludu […] a nasi mędrcy wyjaśniali, że [faraon miał tu na myśli Boga]: postąpmy zmyślnie wobec Wybawiciela Israela, skazując ich na śmierć przez wodę, bo [Bóg] przysiągł, że nie sprowadzi więcej potopu na świat [por. Rdz9:15], [więc nie zostaniemy ukarani miarka za miarkę]”, Raszi do 1:10. [przypis tradycyjny]

z ogniowych ofiar Wiekuistego — Raszi uczy, że koheni mogli korzystać z reszty tej ofiary dopiero po spaleniu w ogniu odjętego z niej komecu, zob. Raszi do 2:3 [3]. [przypis tradycyjny]

zostawi je tam — „To uczy, że [te lniane szaty] wymagały schowania i nie można było już ich użyć w żaden następny Jom Kipur”, Raszi do 16:23 [3]. [przypis tradycyjny]

zostaw Mnie — „Nie ma tu jeszcze nic o tym, by [Mojżesz] modlił się za nich, a [Bóg już] mówi: »zostaw Mnie«? Ale [powiedział tak], aby otworzyć mu możliwość [działania], wskazując, że cała sprawa zależy od [Mojżesza], że jeśli będzie się modlił za nich, to [Bóg] ich nie zgładzi”, zob. Raszi do 32:10 [1]. [przypis tradycyjny]

z owiec albo z kóz wziąć je możecie — „Ale nie z cieląt”, Bechor Szor do 12:5. [przypis tradycyjny]

z owocu drzew — „Z moszczu winnego i oliwy”, Raszi do 27:30 [3]. [przypis tradycyjny]

z pierzem jej — hebr. נוֹצָה (noca): upierzenie, pióra, ale Raszi wyjaśnia, że tu oznacza to wnętrzności, czyli rzecz budzącą obrzydzenie, zob. Raszi do 1:16 [2]. [przypis tradycyjny]

z płonącym gniewem — „Gdyż to wtedy Faraon powiedział mu »nie oglądaj więcej oblicza mojego!« (por. Wj 10:28), zob. Raszi do 11:8. [przypis tradycyjny]

z powiewem dziennym — hebr. לְרוּחַ הַיּוֹם (leruach hajom) tu: „z powiewem dziennym”, słowo ruach oznacza zarówno 'wiatr', 'duch' jak i 'kierunek'. Głos Boży rozchodził się «w tym kierunku, w którym zdąża słońce czyli ku zachodowi», zob. Raszi do 3:8. [przypis tradycyjny]

z Przybytku zboru — pomimo tego, że głos Boży jest potężny, nie był słyszalny poza Namiotem Przybytku, zob. Raszi do 1:1 [4]. [przypis tradycyjny]

z Ramses do Sukot — midrasz uczy: „Była to odległość 120 mil, a dotarli tam w jednym momencie, jak jest napisane »jakem niósł was na skrzydłach orlich« (por. Wj 19:4)”, Raszi do 12:37. [przypis tradycyjny]

z ręką podniesioną — hebr. בְּיָ֥ד רָמָֽה (bejad rama) jest to idiom, który oznacza dumnie, śmiało, wyzywająco. Jego odpowiednikiem jest polskie z podniesioną głową. „Nie wyszli jak uciekinierzy i mieli ze sobą wszelkie uzbrojenie”, Ibn Ezra do 14:8. „Nie zwracali uwagi na nic, gdyż wyszli z pozwoleniem i wychodzili otwarcie, a nie wykradali się”, Bechor Szor do 14:8. [przypis tradycyjny]

z ręki cudzoziemca — Raszi wyjaśnia, że zdrowe zwierzę można było jednak przyjąć na ofiarę od nie-Żyda, jako ofiarę dobrowolną lub na wypełnienie ślubowania, zob. Raszi do 22:25 [1]. [przypis tradycyjny]

zrobią arkę — rodzaj skrzyni bez nóżek, zob. Raszi do 25:10 [1]. [przypis tradycyjny]

zrobił Becalel — „Ponieważ [Becalel] włożył całą duszę w tę pracę, bardziej niż inni mistrzowie, dlatego [dzieło to] powiązane zostało z jego imieniem”, Raszi do 37:1 [1]. [przypis tradycyjny]

zrobisz pokrowiec na namiot — Raszi komentuje, że istnieją co do tego dwie opinie: według rabiego Nechemii nad dachem ze skór kozich wykonano jeszcze jedno pokrycie ze skór baranich barwionych na czerwono, a powyżej niego przykrycie ze skór techaszim (tu: borsuczych) i okrywały one wyłącznie sam dach, ale nie boki Przybytku, a rabi Jehuda utrzymuje, że było to jedno okrycie, w połowie z barwionych skór baranich, a w połowie ze skór zwierząt zwanych techaszim, zob. Raszi do 26:14 [1]. [przypis tradycyjny]

z roboty waszej nic się nie ujmie — nie będzie zmniejszenia „ogólnej ilości cegieł, które wyrabialiście codziennie, gdy jeszcze była wam wydawana słoma z magazynów królewskich”, zob. Raszi do 5:11. [przypis tradycyjny]

zstąpił Wiekuisty na górę Synaj — „Można by pomyśleć, że [Bóg] rzeczywiście zstąpił na górę, ale dalej werset mówi: „z nieba przemawiał do was” (por. Wj 20:19), to uczy że [Bóg] pochylił górne i dolne niebiosa i rozpostarł je na górze jak posłanie na łożu, a tron chwały Bożej zstąpił na nie”, Raszi do 19:20. [przypis tradycyjny]

z tobą — «Mężczyźni oddzielnie i kobiety oddzielnie, stąd wniosek, że [w arce] zakazane było współżycie cielesne», zob. Raszi do 6:18 i do 7:7. [przypis tradycyjny]

z trudów rąk naszych, na ziemi — zgodnie z midraszem, aż do czasów Noacha ludzie nie znali narzędzi do uprawy ziemi i dopiero Noach je sporządził, zob. Raszi do 5:29. [przypis tradycyjny]

zważ, że ludem Twoim naród ten! — „[Dlatego] wybierz to, co dla nich najlepsze”, Chizkuni do 33:13 [3]. [przypis tradycyjny]

zwężysz ją wzwyż — tworząc rodzaj spadzistego zadaszenia, zob. Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]

zwierzęta dzikie i pozbawią was dzieci — „To oznacza uśmiercenie dzieci”, Ibn Ezra do 26:22 [2]. [przypis tradycyjny]

zwrócę wszystkich wrogów twoich grzbietem do ciebie — „Będą uciekali przed tobą, odwróceni plecami do ciebie”, Raszi do 23:27 [2]. [przypis tradycyjny]

zwróci, i piątą część nadto dołoży — Raszi uczy: do skarbca świątynnego oddawał wartość samego przedmiotu i jeszcze dodatkowo jedną piątą tej sumy, zob. Raszi do 5:16 [1]. [przypis tradycyjny]

z wszystkim kadzidłem jej — Raszi uczy: komec miał być pełny, ale bez kadzidła, zob. Raszi do 2:2 [4]. [przypis tradycyjny]

z wykroczeń ich — Raszi uczy, że to rozgrzeszenie obejmowało tych, co z premedytacją weszli do Świątyni w stanie rytualnej nieczystości, zob. Raszi do 16:16 [2]. [przypis tradycyjny]