Przypisy

ósmego dnia oddasz je Mnie — Raszi komentuje, że jest to zalecenie dla kohena - jeśli chce złożyć ofiarę [z pierworodnego zwierzęcia] wcześniej niż po zwyczajowych 30 dniach, nie może to być przed ósmym dniem życia zwierzęcia, zob. Raszi do 22:29. [przypis tradycyjny]

ów płacić nie będzie — „Stróż nic mu nie płaci”, Raszi do 22:10 [3]. [przypis tradycyjny]

obaczyła dziecię, a oto był to chłopiec płaczący — „Otworzyła koszyk i przyjrzała się dziecku, czy to chłopiec czy dziewczynka, zobaczyła, że to chłopiec […] spostrzegła, że jest obrzezany i pojęła, że został ukryty, a nie porzucony, bo gdyby to była dziewczynka, można by przypuszczać, że to podrzutek”, zob. Raszbam do 2:6. [przypis tradycyjny]

oba odrzwia i nadproże w domach — „Nie mogli wszyscy [Micrejczycy] widzieć zarzynania [jagniąt], a teraz ujrzą wszyscy krew ich bożka, wydaną na wzgardę. Inne wyjaśnienie: aby krew na drzwiach stanowiła kształt litery ח (chet), dla ochrony, by nie wszedł Niszczyciel, a był to znak oznaczający חַיִים (chajim): życie”, Chizkuni do 12:7. [przypis tradycyjny]

obawiały się położne Boga — Raszi komentuje, że w nagrodę za ratowanie dzieci od tych kobiet wywodziły się rody kohenów (kapłanów), lewitów i królów, zob. Raszi do 1:21. [przypis tradycyjny]

obawiali się bardzo — „Co zobaczyli synowie Israela, że tak się zlękli 600 wozów, czyż ich samych nie było ich 600 tysięcy i wszyscy powyżej dwudziestego roku życia byli zaprawieni w walce, a jest też napisane, że wyszli uzbrojeni? Lęk budziło w nich to, że mają walczyć przeciwko swoim [niedawnym] panom. To przykład tego, że niewolnik zawsze boi się swojego pana”, Chizkuni do 14:10. [przypis tradycyjny]

obawiali się przystąpić do niego — „Zobacz jak wielka jest potęga grzechu, zanim przyłożyli ręce do grzechu [złotego cielca] co jest napisane? »A widok majestatu Wiekuistego, jakoby ogień pożerający na szczycie góry, przed oczyma synów Israela« (Wj 24:17), a jednak nie lękali się go i nie drżeli. A po tym jak sporządzili cielca, cofali się i drżeli nawet na widok promieni chwały Mojżesza”, Raszi do 34:30 [1]. [przypis tradycyjny]

obchodzić go będziecie jako uroczystość Wiekuistemu w pokoleniach waszych — „Teraz spełniacie to w związku z wymogiem chwili, ale w przyszłych pokoleniach będziecie to obchodzić na pamiątkę tego dnia”, Bechor Szor do 12:14. [przypis tradycyjny]

obchodzić wam uroczystość — Raszi uczy, że odnosi się to do święta Sukot (Szałasów) i do składania ofiary świątecznej, zob. Raszi do 23:39 [1]. „Rosz Haszana i Jom Kipur są dla przypomnienia [przed Bogiem] i przebłagania, ale Sukot nastaje dla radości i dziękczynienia za to, że [Bóg] napełnił domostwa wszelką obfitością w czasie zbiorów”, Raszbam do 23:39 [1]. [przypis tradycyjny]

obcym ludziom nie jest mocen ją sprzedać — „Ani jej pan, ani jej ojciec nie mają prawa odsprzedać jej innemu [Żydowi]”, Raszi do 21:8 [4]. [przypis tradycyjny]

objętości — „Oznacza to miarę objętości płynów i produktów sypkich”, Raszi do 19:35 [4]. [przypis tradycyjny]

obłożysz też i wrzeciądze złotem — Raszi wyjaśnia, że same drewniane poprzeczki nie były pokryte złotem, ale wsuwane były w rodzaj złotych rurek, przymocowanych do ścian Przybytku, przy pierścieniach. Poprzeczkę wkładano w tę rurkę, rurkę w pierścień, a z pierścienia poprzeczka wchodziła w kolejną część rurki, tak iż od zewnątrz wyglądało to na pokryte zlotem, zob. Raszi do 26:29 [2]. [przypis tradycyjny]

Oblicze Moje — hebr. פָּנַי (panaj): Moje oblicze, Moja twarz, Moja obecność. Targum Onkelos przekłada to jako: „Moja Szechina (Boska Obecność) pójdzie”. „Nie wyślę więcej anioła, Ja sam pójdę”, Raszi do 33:14 [1]. „Według opinii wszystkich komentatorów oznacza to: Ja sam pójdę”, Ramban do 33:14 [1]. [przypis tradycyjny]

oblokę obłokiem — «Gdy pojawi się u Mnie myśl, by sprowadzić na świat ciemność i zgubę», zob. Raszi do 9:14. [przypis tradycyjny]

obnaży — hebr. פָּרַע (para): rozrywać, rozpuszczać, zaniedbywać włosy; nie chodzi tu o odsłanianie włosów, Raszi wyjaśnia że Najwyższy Kohen, gdy był w żałobie, nie mógł pozwolić, aby włosy rosły mu niedbale dłużej niż przez 30 dni, zob. Raszi do 21:10 [1]. [przypis tradycyjny]

obrachuję się z nimi za grzech ich — „Teraz wysłucham cię i powstrzymam się od unicestwienia ich wszystkich na raz, ale już na zawsze, gdy będę wymierzał im kary za grzechy, to ukarzę ich częściowo i za ten grzech, wraz z innymi występkami. I nie ma takiego nieszczęścia, które spada na Israel, w którym nie byłoby cząstki kary za grzech złotego cielca”, Raszi do 32:34 [3]. [przypis tradycyjny]

obrócą się w krew — „Jako że w Micraim nie padają deszcze, a Nil podnosi się i nawadnia ziemię, Micrejczyczy oddają boską cześć Nilowi, dlatego najpierw Bóg uderzył w ich bóstwo, a dopiero potem w nich samych”, Raszi do 7:17. [przypis tradycyjny]

obróciła się wszystka woda, co w rzece, w krew — „Woda zamieniała się w krew tylko na pewien czas i natychmiast wymarły ryby z powodu krwi, po czym Nil powrócił do zwykłego stanu. Micrejczycy nie mogli pić tej wody nie z tego powodu, że była krwią, bo nie znajdujemy, by prosili o cofnięcie plagi, ale z powodu ryb, które pomarły w wodzie i Nil się zaśmierdział. Dowodem na to jest fakt, że również i wróżbici uczynili taką [zamianę w krew] i gdyby Nil nie powrócił do poprzedniego wyglądu, to jakże mogliby to uczynić. Niektórzy wyjaśniają, że gdy plaga trwała przez tydzień, wróżbici zajmowali się tymi wodami, które były pod ziemią, bo Micrejczycy kopali wokół Nilu (por. Wj 7:24) w poszukiwaniu wody, bowiem podziemne wody nie zmieniły się w krew”, Chizkuni do 7:20. [przypis tradycyjny]

obróciła się w węża — Rabeinu Bachja zwraca uwagę, że laska zmieniała się w węża, a nie w żadne inne zwierzę, bo to wąż zgrzeszył mową i tym przywiódł do grzechu Chawę. Podobnie „niegodziwiec Faraon zgrzeszył słowem, mówiąc: «Któż jest Wiekuisty, żebym słuchał głosu Jego?» (Wj 5:2)”. Dalej dodaje: „Każdy, kto wypowiada się przeciwko Bogu, zostaje ukarany przez ukąszenie węża, jak napisano (Lb 21:5-6): «A lud mówił przeciwko Bogu i przeciwko Mojżeszowi» a następnie «I posłał Wiekuisty wśród ludu węże płomienne, które ukąsiły lud»”, Rabeinu Bachja do 7:10. [przypis tradycyjny]

obróci się w krew na lądzie — „woda zmieni się w krew dopiero w chwili, gdy padnie na ląd”, zob. Raszi do 4:9. „Woda nie powróciła już do poprzedniego stanu i poprzez to wiedzieli, że pochodzi to od Boga, gdyż każda rzecz uczyniona przy pomocy czarów ustępuje, a ta woda pozostała krwią”, zob. Chizkuni do 4:9. [przypis tradycyjny]

obrzydliwością — hebr. פִּגּוּל (pigul) termin ten odnosi się do mięsa ofiarnego, które stawało się odrzucone, gdy podczas uboju, zabijający powziął zamiar, aby poza wyznaczonym czasem spożyć mięso ofiary lub spalić jej części na ołtarzu w niewłaściwym czasie. [przypis tradycyjny]

obrzydliwością niechaj zostaną dla was — ten werset „zakazuje także tego, co zawiera domieszkę [zakazanych stworzeń], jeśli wpłynęła ona na smak [całości]”, Raszi do 11:11 [1]. [przypis tradycyjny]

obwiedzione plecionkami złotymi — Raszi sądzi, że każdy kamień osadzony był w złotej oprawie i te oprawy przymocowane były do pasków naramiennych efodu, zob. Raszi do 28:11 [4]. [przypis tradycyjny]

ocalił mnie od miecza Faraona — midrasz podaje, że gdy Datan i Abiram wyjawili sprawę związaną z zabiciem Micrejczyka (por. Wj 2:12), Faraon chciał skazać Mojżesza na śmierć, ale szyja Mojżesza stała się jak słup z marmuru, tak że miecz nie był w stanie nawet go zranić, zob. Raszi do 18:4. [przypis tradycyjny]

ocena mężczyzny — „To słowo nie oznacza ceny [rynkowej], a raczej to, czy [człowiek ten] jest wart dużo czy mało według swoich lat i jest to ustalona dla niego cena, wskazana w tym fragmencie [Tory, zgodna z jego wiekiem]”, Raszi do 27:3 [1]. [przypis tradycyjny]

ochraniać — hebr. הִזַּרְתֶּם (hizhartem): ostrzegajcie, oddzielajcie, przestrzegajcie, trzymajcie z dala. Raszi uczy, że czasownik ten oznacza oddzielanie od tego co niepożądane, zob. Raszi do 15:31 [1]. [przypis tradycyjny]

ociężałych ust i ociężałego języka jestem — midrasz uczy, że gdy Mojżesz był dzieckiem, Faraon, chcąc sprawdzić, czy jest on dla niego zagrożeniem, położył przed nim koronę i rozżarzony węgielek, by przekonać się, po co sięgnie dziecko. Mojżesz sięgnął po węgielek i włożył go sobie do ust, co było przyczyną jego późniejszych problemów z wymową. Mojżesz tłumaczył więc: „ociężałych ust i ociężałego języka jestem od mojej młodości, tym bardziej teraz, gdy jestem starcem, a Ty nie uleczyłeś mnie, odkąd począłeś mówić ze mną, a nakazujesz mi, bym się udał z tym posłaniem. Lecz Bóg nie uleczył go i nie usunął ociężałości jego ust, ponieważ Mojżesz się o to nie modlił. Ten zaś nie modlił się o to, ponieważ wcale nie chciał iść”, zob. Rabeinu Bachja do 4:10. [przypis tradycyjny]

oczyścił ołtarz — hebr. וַיְחַטֵּא (wajechate), od rdzenia חָטָא (chata): zgrzeszyć, chybić, zbłądzić ale także oczyścić się z grzechu, z błędu. „Oczyścił [ołtarz] z tego, co obce, aby nadać mu świętość”, Raszi do 8:15 [1]. [przypis tradycyjny]

oczyszczając ją — „Midrasz uczy: oczyszczenie ołtarza było konieczne, bo być może na prace [związane z budową] Przybytku i ołtarza ktoś ofiarował rzecz skradzioną”, Raszi do 29:36 [1]. [przypis tradycyjny]

oddalił rój robactwa — Raszi komentuje, że dzikie zwierzęta odeszły, „ale nie pomarły tak jak żaby, bo gdyby poumierały, [Micrejczycy] mieli by korzyść z ich skór”, Raszi do 8:27. [przypis tradycyjny]

oddawać wam chleb wasz na wagę — „Ponieważ zboże będzie gnić, upieczony chleb będzie się rozpadał i gdy [kobiety] będą go wyjmowały z pieca, będą się zbierać i ważyć okruchy [rozdzielając je] pomiędzy sobą”, Raszi do 26:26 [4]. [przypis tradycyjny]

od dawna — hebr. מִקֶּדֶם (mikedem): 'od wschodu, z przodu, od starożytnych czasów', większość przekładów tłumaczy to jako: 'od strony wschodniej', prawdopodobnie Cylkow odwołuje się tu do Targum Jonatan, aramejskiej interpretacji z I/II w.: «Wiekuisty Bóg Swoim wypowiedzeniem zasadził dla sprawiedliwych ogród z Edenu, przed stworzeniem świata […]». Zasadził ogród na wschód od Edenu, zob. Raszi do 2:8. [przypis tradycyjny]

od — dosł. אֶת (et): 'z Wiekuistym'. Chawa mówi tu: «Gdy stwarzał mnie i mojego męża, stwarzał nas On sam, ale w tym [przypadku] byliśmy z Nim partnerami», zob. Raszi do 4:1. [przypis tradycyjny]

od drugiego dnia święta — hebr. מִמָּחֳרַת הַשַּׁבָּת (mimochorat haszabat) dosł. nazajutrz po Szabacie. Raszi komentuje: nazajutrz po pierwszym dniu święta Pesach, czyli 16 nisan i licznie należy zacząć od wieczora, inaczej nie byłoby to pełne siedem tygodni, zob. Raszi do 23:15 [1 i 2]. [przypis tradycyjny]

od dwudziestu lat i wyżej — „Tu [Tora] uczy, że nikt poniżej 20 roku życia nie idzie do wojska i nie jest wliczany do ogólnej liczby mężczyzn”, Raszi do 30:14 [1]. [przypis tradycyjny]

oddzieleniu — czyli menstruacji; Cylkowa: wydzielaniu. [przypis tradycyjny]

oddzielony przebywać będzie — hebr. בָּדָד (badad): samotnie. „[Inni] nieczyści nie będą zamieszkiwać z nim. Nasi mędrcy zapytują: czym się różni [trędowaty] od innych nieczystych, że musi mieszkać samotnie? Ponieważ on poprzez oszczerstwa (laszon hara) doprowadził do rozdzielenia między mężem a żoną i pomiędzy przyjaciółmi, więc także i on musi zostać oddzielony”, Raszi do 13:46 [1]. [przypis tradycyjny]

odgłos śpiewów — midrasz interpretuje to jako „odgłosy bluźnierstw i przekleństw ”, Raszi do 32:18 [2]. [przypis tradycyjny]

od głowy do nóg i wnętrzności jego — „Pieczono go w całości, z głową, nogami i wnętrznościami, wnętrzności po opłukaniu były umieszczane wewnątrz [baranka]”, Raszi do 12:9. [przypis tradycyjny]

odgraniczysz lud w około — „Ustaw im widoczne oznaczenia, aby nie zbliżali się poza te znaki graniczne”, Raszi do 19:12. [przypis tradycyjny]

odliczy sobie siedem dni od oczyszczenia swego — „Siedem dni czystych, bez upławów, gdy nie zaobserwuje u siebie wycieku i muszą to być dni następujące po sobie”, Raszi do 15:13 [1]. [przypis tradycyjny]

od morza Sitowego do morza Pelisztów, a od pustyni aż do rzeki — „Morze Sitowe od strony południowej, morze Filistyńskie od strony zachodniej, czyli Morze Śródziemne […], »od pustyni« oznacza do strony wschodniej, a »do rzeki« oznacza rzekę Eufrat na północy”, Rabeinu Bachja do 23:31 [1]. [przypis tradycyjny]

odniesie ją na ołtarz — kohen zaniesie ofiarę na ołtarz, zob. Raszi do 2:8 [3]. [przypis tradycyjny]

o dolnych, średnich i wyższych piętrach — «Trzy piętra jedno nad drugim: najwyższe było dla ludzi, środkowe dla zwierząt, dolne na nieczystości», zob. Raszi do 6:16. [przypis tradycyjny]

odpoczął dnia siódmego — Raszi komentuje, że skoro Bóg odpoczął, to o ile bardziej powinien odpocząć człowiek, którego praca wymaga trudu i wysiłku, zob. Raszi do 20:11. [przypis tradycyjny]

odpowiednio do zamożności ślubującego — „[Kohen] wyceni go wedle jego zasobności, pozostawiając mu to, co niezbędne do życia: łóżko, poduszkę i przykrycie oraz narzędzia do jego rzemiosła, jeśli przewoził towary na ośle, zostawiał mu jego jego osła”, Raszi do 27:8 [1]. [przypis tradycyjny]

odprawił Mojżesz teścia swego — oznacza to, że Mojżesz odprowadził go przez część drogi, tak jak Abraham odprowadzał swoich gości. Niektórzy twierdzą, że całe zdarzenie opisane w tym rozdziale miało miejsce już po nadaniu Tory, por. np. Raszi do 18:13, zob. Chizkuni do 18:27. [przypis tradycyjny]

Odsłońże mi majestat Twój! — „Mojżesz spostrzegł, że była to pomyślna chwila i jego słowa są mile widziane, poprosił więc dodatkowo i o to, by została mu ukazana wizja Bożej chwały”, Raszi do 33:18 [1]. Sforno komentuje, że Mojżesz poprosił, by Bóg ukazał mu to, w jaki sposób wszystko co istnieje, wywodzi się z Boskiej rzeczywistości, zob. Sforno do 33:18 [1]. [przypis tradycyjny]

odstąpił od niego — anioł puścił Mojżesza, zob. Raszi do 4:26. Według innego wyjaśnienia Mojżesz zapadł na śmiertelnie groźną chorobę i teraz choroba go opuściła, zob. Bechor Szor do 4:24–26. [przypis tradycyjny]

od sześćdziesięciu lat i wyżej — „Kiedy osiągają starość, [wartość ekonomiczna] kobiety zbliża się do wartości mężczyzny, dlatego na starość mężczyzna traci więcej niż trzecią część swojej ceny, a kobieta traci zaledwie jedną trzecią swojej ceny, bo jak to mówią ludzie: »stary człowiek w domu — pułapka w domu; stara kobieta w domu — skarb w domu i dobry znak dla domu«, Raszi do 27:7 [1]. [przypis tradycyjny]

odtrąci was dusza Moja — „To oznacza odejście Szechiny (Bożej obecności)”, Raszi do 26:30 [4]. [przypis tradycyjny]

od wieczora aż do rana — „Dawano taką ilość oliwy, aby płomień płonął od wieczora do poranka, a mędrcy wyliczyli, że na najdłuższe [zimowe] noce miesiąca tewet potrzeba było pół loga oliwy, jeśli w krótsze noce zostawało nieco oliwy, nie stanowiło to problemu (log to miara objętości płynów, około 0,3 lub 0,5 litra)”, Raszi do 27:21 [1]. [przypis tradycyjny]

odwrócił się i wyszedł od Faraona — „Gdy [Mojżesz] ostrzegł go o wielkiej pladze, natychmiast wyszedł od niego; był to przemyślany, zaplanowany ruch [Mojżesza], aby [Faraon i jego ludzie] mogli się naradzić i uwolnić lud Israela, bo już poprzednio, przy pladze gradu, postrzegali siebie jako zagrożonych śmiercią [z głodu]. I rzeczywiście zrobili naradę”, Rabeinu Bachja do 10:6. [przypis tradycyjny]

ofiara pokarmowa zaczyniona oliwą — „Czyli dobrowolna ofiara pokarmowa”, Raszi do 7:10 [1]. [przypis tradycyjny]

ofiarę płynną — hebr. נֵסֶךְ (nesech): ofiara płynna, akt wylewania, lania czegoś. Raszi przywołuje talmudyczny opis ofiary z wina (Suka 48a): w Świątyni Jerozolimskiej na ołtarzu znajdowały się dwie srebrne misy, z dziurkami w dnach, co przypominało dwa cienkie nozdrza; wlewano do nich wino, a ono skapywało przez dziurki spadając na szczyt ołtarza, skąd spływało do podziemnych kanalików. W przypadku miedzianego ołtarza wino spływało z ołtarza na ziemię, zob. Raszi do 29:40 [4]. [przypis tradycyjny]

ofiarować będziesz na nim — zwierzęta ofiarne zabijane były tuż obok ołtarza, nie na samym ołtarzu, zob. Raszi do 20:21. [przypis tradycyjny]

ofierze pierwocin przynosić to możecie — „Co można było ofiarować z zakwasu i z miodu? Ofiarę z pierwszych plonów: dwa bochenki z zakwaszonego ciasta, które przynoszono w święto Szawuot […] oraz pierwsze dojrzewające owoce, jak pierwociny fig i daktyli”, Raszi do 2:12 [1]. [przypis tradycyjny]

ogień na ołtarzu — „Pomimo tego, że ogień zszedł [na ołtarz] z nieba, przykazanie nakazywało, by przynieść także i zwykły ogień”, Raszi do 1:7 [1]. [przypis tradycyjny]

ogień nieuświęcony — hebr. אֵשׁ זָרָה (esz zara) dosł. ogień obcy. „Działali z własnego zamysłu, nie nakazano im spalenia kadzidła a tym bardziej nie obcym ogniem”, Ibn Ezra do 10:1 [1]. [przypis tradycyjny]

ogłosicie wolność — „[Wolność] dla niewolników, tak dla niewolnika z przebitym uchem (por. Wj 21:6) jak i dla innych, niezależnie od tego, czy minęło już szczęść lat od kiedy zostali sprzedani [w niewolę]”, Raszi do 25:10 [2]. [przypis tradycyjny]

ogniową ofiarą — hebr. אִשֶּׁה (isze): ogniowa ofiara. „Wyrażenie odnoszące się do ognia, bo to on spala z dymem narządy znajdujące się w ogniu”, Raszi do 29:18 [2]. [przypis tradycyjny]

ogon — hebr. אַלְיָה (alja): dużych rozmiarów tłusty ogon barani. „Ponieważ na ofiarę pokutną można było złożyć tylko barana lub owcę, mowa jest także i o tłustym ogonie”, Raszi do 7:3 [2]. [przypis tradycyjny]

ograbił bliźniego swego — „Wstrzymał wypłatę najemnikowi ”, Raszi do 5:21 [4]. [przypis tradycyjny]

Oholiaba, syna Achisamacha, z pokolenia Dan — Raszi uczy, że Oholiab pochodził z jednego z najmniej ważnych plemion, wywodzących się od synów służących, ale do prac nad Miszkanem zrównany został z Becalelem, który pochodził z najpotężniejszych plemion, z plemienia Jehudy, Bóg uczynił tak dla okazania, że nie traktuje pochodzenia stronniczo, zob. Raszi do 35:34 [1]. [przypis tradycyjny]

ohydne to — tu użyte zostało hebr. słowo תֶּבֶל (tewel): zmieszanie, perwersja, naruszenie boskiego porządku, por. też Ibn Ezra do 18:23 [5]. [przypis tradycyjny]

ojciec Kanaana — «Niektórzy mędrcy sugerują, że to Kanaan ujrzał [Noacha] i doniósł o tym swojemu ojcu, dlatego właśnie [Kanaan] jest wspomniany w związku z tą historią i [dlatego] został przeklęty», zob. Raszi do 9:22. [przypis tradycyjny]

ojcu swemu i matce swej złorzeczył — Raszi uczy, że z dodania tych słów płynie wniosek, iż zakaz obejmuje także przeklinanie rodziców po ich śmierci, zob. Raszi do 20:9 [1]. [przypis tradycyjny]

O każdy przedmiot sprzeniewierzenia — „Jeśli okaże się, że [stróż] skłamał w przysiędze, gdy świadkowie zeznają, że on sam skradł [zaginiony przedmiot], to sędziwie skażą go na podstawie słów świadków”, Raszi do 22:8 [1]. [przypis tradycyjny]

około północy — hebr. כַּחֲצֹת הַלַּיְלָה (kachacot halajla): jak północ, około północy. „Mojżesz powiedział »około północy«, co oznaczało blisko północy, albo tuż przed albo tuż po, ale nie powiedział o północy, bo może astrolodzy Faraona pomyliliby się [w swoich wyliczeniach północy, nastałaby północ, a plaga by nie nadeszła] i powiedzieliby: Mojżesz to łgarz!”, Raszi do 11:4. [przypis tradycyjny]

okoleniem ofiarnicy — hebr. כַּרְכֹּב (karkow). Raszbam wyjaśnia, że był to wystający gzyms wokół ołtarza, w połowie jego wysokości, po którym koheni mogli chodzić podczas składania ofiar, zob. Raszbam do 27:5 [1]. [przypis tradycyjny]

Oko — za oko — „Kto oślepi oko drugiemu daje mu odszkodowanie pieniężne za oko, tyle o ile zmniejszyła się jego wartość na targu [niewolników] i to samo odnosi się do wszystkich [wymiennych tu przykładów], nie chodzi zaś o rzeczywiste pozbawienie narządu”, Raszi do 21:24 [1]. „Mędrcy uczą, że chodzi o odszkodowanie za oko, a nie o rzeczywiste oko, dowód na to jest w wersecie powyżej, że [napastnik] płaci za niezdolność do pracy oraz za koszty leczenia, jeśliby temu, kto uderzył drugiego, zadać taką samą krzywdę, cóż by było z jego zapłaty, skoro potem i on sam potrzebowałby odszkodowania za bezczynność i za leczenie? Poza tym, gdyby pozbawić oka kogoś, kto oślepił oko drugiego, to nie wszystkie organizmy są takie same i być może ten drugi umrze z powodu usunięcia oka, bo jest delikatniejszej natury niż ten pierwszy, a Tora mówi: oko za oko nie życie za oko. Zatem jedyna równość i sprawiedliwe traktowanie [może mieć miejsce tylko w postaci wypłacenia] odszkodowanie […] i nie jest możliwe, by człowiekowi zrobiono dokładnie taką ranę jaką ten zadał drugiemu”, Rabeinu Bachja do 21:24 [1]. [przypis tradycyjny]

o której ktokolwiek powie, że „to taka” — „Gdy świadkowie powiedzą: to jest ten przedmiot, o którym przysięgałeś [że ci skradziono], a oto jest u ciebie! Sprawa pomiędzy stronami kierowana jest do sędziów, ci badają świadków, gdy okazują się oni wiarygodni, [sędziowie] skazują stróża na wypłatę podwójnego [odszkodowania], lecz jeśli świadkowie okażą się nikczemni i wyda się, iż są w zmowie, to oni płacą podwójnie stróżowi”. Wedle innego wyjaśnienia, słowa te są wypowiadane przez stróża, który przyznaje, że jest to część depozytu, ale reszta została mu skradziona i wówczas sąd nakazuje mu złożyć przysięgę, zob. Raszi do 22:8 [3]. [przypis tradycyjny]

o kuli swej — hebr. עַל מִשְׁעַנְתּוֹ (al misz-anto) dosł. na podporze swojej; na tym, na czym się opiera. Raszi komentuje, że należy to rozumieć metaforycznie, jako powrót do poprzedniej siły i tężyzny, zob. Raszi do 21:19 [1]. [przypis tradycyjny]

ołtarza, który przed obliczem Wiekuistego — chodzi o „złoty ołtarz, który był przed Wiekuistym, [czyli w świątyni]”, zob. Raszi do 16:18 [1]. [przypis tradycyjny]

ołtarza Mojego weźmiesz go na stracenie — „Jeśli byłby to kohen, który chciałby odprawić służbę [przy ołtarzu]: zabierz go i skaż na śmierć”, Raszi do 21:14 [2]. [przypis tradycyjny]

Ołtarz z ziemi — „[Ołtarz ma] stykać się [bezpośrednio] z ziemią, nie będzie zbudowany na słupach ani na żadnej podstawie; inne wyjaśnienie: puste miejsce wewnątrz ołtarza miedzianego miało być wypełnione ziemią podczas postojów [i opróżniane do podróży]”, Raszi do 20:21. [przypis tradycyjny]

Olbrzymi — hebr. נְפִלִים (nefilim): dosł. 'upadli' od נָפַל (nafal): 'upaść'. Raszi wyjaśnia, że byli tak nazywani, «ponieważ sami upadli i spowodowali upadek świata», zob. Raszi do 6:4. Interpretacje rabiniczne łączą Nefilim z budzącym lęk ludem olbrzymów (Targum Onkelos do Bereszit 6:4; Bereszit Raba 26:7). W Ks. Liczb 13:33 pojawiają się Nefilim jako lud „olbrzymów synów Enaka, z rodu olbrzymów”, a Raszi wyjaśnia, iż byli to potomkowie Szamchazaja i Azaela, dwóch aniołów, którzy 'upadli z Nieba' w czasach pokolenia Enosza, por też. Joma 67 b i Raszi do tego miejsca; midrasz o dwóch aniołach, którzy zeszli na ziemię , aby naprawiać świat, ale zwabieni urokiem kobiet, zbezcześcili swoją niebiańską czystość i wprowadzili na ziemię wszelkiego rodzaju grzeszność, za co karą był potop, pojawia się też w Jalkut Szimoni do Bereszit 44 oraz w Kala Rabati 3:9 (tu mają oni imiona Aza i Azael). Takie wyjaśnienie podąża za starożytną tradycją utożsamiania nefilim „olbrzymów” i giborim „mocarzy” jako potomków związku aniołów i śmiertelników. Żadna z tych idei nie znajduje się w tekście biblijnym i judaizmowi zasadniczo jednak obca jest koncepcja upadłych aniołów, rabini sprzeciwiali się więc tej legendzie, tłumacząc, że określenie „synowie Boscy” powinno być odczytywane jako arystokraci, synowie sędziów lub możnowładców, którzy poślubili ziemskie dziewczyny, por. Bereszit Raba 26:5. [przypis tradycyjny]

olej namaszczenia — olej ten sporządzano „do namaszczenia naczyń Przybytku i samego Przybytku dla uświęcenia go i potrzebne były do niego wonności”, Raszi do 25:6 [2]. [przypis tradycyjny]

Omer — „Wspomniana jest ta miara, ponieważ omer [pożywienia] na osobę to dość, aby się nasycić”, Ibn Ezra do 16:36. [przypis tradycyjny]

omieszkiwał Mojżesz zejść z góry — hebr. בֹּשֵׁשׁ (boszesz): opóźniać, ociągać się. „Gdy Mojżesz udawał się na górę powiedział im: wrócę na koniec czterdziestu dni, w ciągu sześciu godzin [dnia, czyli do południa]. Myśleli więc, że ten dzień kiedy wszedł na górę jest wliczony [w owe czterdzieści], on zaś miał na myśli pełne czterdzieści dni i czterdzieści nocy, a dzień wejścia nie obejmował nocy, bo [Mojżesz] wszedł [na górę] 7 siwan, więc dzień czterdziesty był to 17 tamuz. Szesnastego [tamuz] przyszedł satan i zamącił świat, ukazał im ciemność, gęsty mrok i zamieszanie, i przekonywał: na pewno Mojżesz umarł i to dlatego nastał na świecie nieporządek. Tłumaczył im: Mojżesz zmarł, bo już przeszło 6 godzin [hebr. בָּאוּ שֵׁשׁ (bau szesz): przyszło sześć], a on nie nadszedł! […] I nie można powiedzieć że pomylili się tylko z powodu pochmurnego dnia [i nie wiedzieli] czy jest przed południem i czy po południu, ponieważ Mojżesz [rzeczywiście] nie zszedł aż do następnego dnia, jak jest napisane »wstawszy wcześnie, nazajutrz, składali całopalenia« (32:6)”, Raszi do 32:1 [1]. [przypis tradycyjny]

one części, z głową — „Ponieważ głowa nie podlegała oskórowaniu, bo została już oddzielona podczas uboju, dlatego musiała być tu wspomniana oddzielnie”, Raszi do 1:8 [2]. [przypis tradycyjny]

on i dzieci jego z nim — „Powiedział rabi Szimon: on się sprzedał, ale kto sprzedał jego dzieci? Ale to uczy, że pan jest zobowiązany żywić dzieci [swego sługi]”, Raszi do 25:41 [1]. [przypis tradycyjny]

on i sługi jego — „Mowa tu o sługach, gdyż mieli oni przepowiedziane, że zostaną pokarani przez Mojżesza dziesięcioma plagami, grad był siódmą plagą, ale były w niej cztery elementy: grad, ogień, grzmoty i deszcz, sądzili więc, że na tym dziesięć plag się skończyło i dlatego także i oni zatwardzili swoje serca. Kiedy zatem Mojżesz potem ostrzegł ich o pladze szarańczy powiedzieli do Faraona: »Dopókiż ten będzie nam zgubą? (por. Wj 10:7) Myśleliśmy, że to koniec, a on ciągle ostrzega o kolejnych plagach, jeśli tak, to nigdy się to nie skończy!« Przelękli się i mówili: »odeślij ten lud!«”, Tur do 9:34. [przypis tradycyjny]

ono to owym miastem wielkim — to odnosi się do Ninewy (Niniwy), zob. Raszi do 10:12. [przypis tradycyjny]

ono według tejże oceny pozostanie — „Będzie to wedle wyceny wspomnianej powyżej: pięćdziesiąt szekli da [za każdy obszar obsiewany korem ziarna]”, Raszi do 27:17 [2]. [przypis tradycyjny]

Oparzenie — za oparzenie — „Oparzenie ogniem; do tej pory Tora mówiła o uszkodzeniu, które zmniejszało wartość [człowieka na targu niewolników], ale teraz nie jest mowa o pomniejszeniu wartości ale o bólu, np. gdy ktoś oparzył drugiego pogrzebaczem w paznokcie, oszacowujemy, ile człowiek podobny temu [skrzywdzonemu] byłby gotów wziąć, za ścierpienie takiego bólu”, Raszi do 21:24 [2]. [przypis tradycyjny]

opłatną — hebr. שְׁלָמִים (szlamim) najczęściej tłumaczone jako ofiara pokojowa, nazwa ta wiąże się ze słowem שָׁלוֹם (szalom): pokój i z rdzeniem שָׁלַם (szalam): cały, pełny, kompletny, spłacony, ukończony, uzupełniony, bezpieczny, spokojny, doskonały, pokojowy. Ofiary te zwane były tak „bo wnosiły pokój na świat, inne wyjaśnienie: bo dzięki nim nastawał pokój dla ołtarza, dla kohenów i dla właścicieli [tej ofiary]”, Raszi do 3:1 [1]. Wszyscy oni dostawali swoją część tej ofiary i nie była to ofiara przynoszona za żaden grzech. [przypis tradycyjny]

opróżnicie Micrejczyków — co będzie „zapłatą za ciężką, przymusową pracę”, zob. Chizkuni do 3:22. [przypis tradycyjny]

opustoszę świątynie wasze — „To jest przeciwieństwo do słów z wersetu 26:11 »ustanowię Przybytek Mój wpośród was«”, Chizkuni 26:31 [2]. Raszi uczy, że to oznacza, iż ustaną karawany pielgrzymujących Żydów, którzy przybywali tam na świętowanie, zob. Raszi do 26:31 [2]. [przypis tradycyjny]

opustoszeją drogi wasze — „Oto jest [kolejne] siedem kar: zęby [czyli atak] bydła domowego, zęby zwierząt dzikich, jad stworzeń, co wiją się w pyle, pozbawienie dzieci, wyniszczenie [dobytku], zmniejszenie liczebności i opustoszenie [dróg]”, Raszi do 26:22 [7]. [przypis tradycyjny]

orzeźwiać się — hebr. לְהָרִיחַ (lehariach): wąchać, emitować zapach do wąchania (wdychania). Raszi wyjaśnia, że zakazane jest uczynienie kadzidła wedle takich proporcji jak zrobił to Mojżesz, ale można sporządzić je według własnych proporcji, aby sprzedawać je społeczności, zob. Raszi do 30:38 [1]. [przypis tradycyjny]

Oświadcz całemu zborowi synów Israela — „To uczy, że ten fragment został wygłoszony wobec zgromadzonego [ludu], ponieważ większość istotnych zagadnień Tory pozostaje zależna od [treści tego fragmentu]”, Raszi do 19:2 [1]. [przypis tradycyjny]

Oświadcz kapłanom, synom Aharona — Raszi uczy, że słowa te odnosiły się tylko do kohenów, którzy nie utracili swojego statusu kapłańskiego oraz do tych, którzy mieli jakieś ułomności fizyczne, w związku z czym nie mogli pełnić służby w świątyni, jednak opisane poniżej prawo nie dotyczyło kobiet z rodzin kohenów, zob. Raszi do 21:1 [2,3,4]. [przypis tradycyjny]

oświecały stronę jego przednią — „Wyloty sześciu lamp, które są na szczytach ramion wykonaj z boku, skierowane ku środkowej [gałęzi], tak aby lampy po zapaleniu świeciły ku przodowi [czyli ku trzonowi świecznika]: skieruj ich światła w bok, ku głównej gałęzi, która jest zasadniczą częścią menory”, Raszi do 25:37 [2]. [przypis tradycyjny]

osadzonych jeden naprzeciw drugiego — „Były wykonane jakoby szczeble drabiny, oddalone od siebie i ostrugane na końcach tak, aby można je było włożyć do otworu w »podsłupiu, podobnie jak szczebel, który wkłada się do otworu w pionowych belkach drabiny”, Raszi do 26:17 [2]. [przypis tradycyjny]

oschła powierzchnia ziemi — powierzchnia ziemi stała się gliniasta, zob. Raszi do 8:13. [przypis tradycyjny]

ostrzeżono właściciela jego — „Gdy [świadkowie] ostrzegli właściciela”, Raszi do 21:29 [2]. O takim zwierzęciu prawo żydowskie mówi, że jest to muad, czyli zwierzę, którego właściciel został oficjalnie ostrzeżony, że jego zwierzę jest niebezpieczne i wymaga ono specjalnego pilnowania. [przypis tradycyjny]

Oto Aharon i Mojżesz — gdy chodzi o starszeństwo, Aharon wymieniany jest jako pierwszy, tam gdzie mowa o statusie, Mojżesz wymieniany jest najpierw, ponieważ to on był przywódcą, zob. Chizkuni do 6:26–27. [przypis tradycyjny]

Oto Ahron, brat twój, Lewita — „Lewita” oznacza tu, że to Ahron w przyszłości miał zostać lewitą [pomocnikiem kapłańskim], a Mojżesz kohenem [czyli kapłanem], ale gdy Bóg rozgniewał się, postanowił, że ród kohenów będzie się wywodził od Ahrona, a Mojżesz zostanie lewitą, wraz z innymi potomkami Lewiego, zob. Raszi do 4:14. [przypis tradycyjny]

Oto anioł Mój idzie przed tobą — „ale nie Ja”, Raszi do 32:34 [2]. [przypis tradycyjny]