Form: Liryka,
period: Pozytywizm,
motif: Imię

Czas

w Europie ok. 1840 — ok. 1880 r.; w Polsce ok. 1864 — ok. 1890 r.

Najwybitniejsi twórcy

europejscy: H. Balzack (Ojciec Goriot), Ch. Dickens (Klub Pickwicka), L. Tołstoj (Wojna i pokój, Anna Karenina), F. Dostojewski (Zbrodnia i kara), G. Flaubert (Pani Bovary), E. Zola (Germinal, Nana), Stendhal (Czerwone i czarne); polscy: B. Prus (Lalka), E. Orzeszkowa (Nad Niemnem), H. Sienkiewicz (Trylogia), M. Konopnicka, A. Asnyk

Reprezentatywne gatunki

powieść, opowiadanie, nowela

Pozytywizm był europejskim prądem filozoficznym zapoczątkowanym przez Augusta Comte'a — autora Wykładu filozofii pozytywnej. Światopogląd pozytywistyczny opierał się na scjentyzmie, ewolucjonizmie, agnostycyzmie i determinizmie. W etyce obowiązywała zasada utylitaryzmu, czyli użyteczności. Ważną rolę odgrywał też liberalizm. Podstawą programu społecznego była praca organiczna, z którą wiąże się praca u podstaw (Polska). W pozytywizmie rozpoczął się proces emancypacji kobiet. W literaturze obowiązywał realizm i naturalizm (weryzm). W Królestwie Polskim nastąpił gwałtowny rozwój czasopiśmiennictwa (»Przegląd Tygodniowy«, »Niwa«, »Kurier Codzienny«).

• autor: Agnieszka Pabian

Znaną rzeczą jest, że imiona bywają znaczące, a niekiedy określają los tych, którzy je noszą. Z tego powodu motyw ten znalazł się na naszej liście. Zmiana imienia wiąże się niekiedy z przemianą wewnętrzną bohatera (tak jest w przypadku dumnego Jacka Soplicy, który został na znak pokuty i przyjęcia postawy pokory księdzem Robakiem). Natomiast w Bartku Zwycięzcy Sienkiewicza czytamy:

,,Bohater mój nazywał się Bartek Słowik, ale ponieważ miał zwyczaj wytrzeszczać oczy, gdy do niego mówiono, przeto sąsiedzi nazywali go: Bartek Wyłupiasty. Ze słowikiem istotnie mało miał wspólnego, natomiast jego przymioty umysłowe i prawdziwie homeryczna naiwność zjednały mu także przezwisko: Głupi Bartek. To ostatnie było najpopularniejsze i zapewne samo jedno tylko przejdzie do historii, chociaż Bartek nosił jeszcze czwarte, urzędowe. Ponieważ wyrazy: człowiek i słowik, nie przedstawiają dla ucha niemieckiego żadnej różnicy, a Niemcy lubią w imię cywilizacji przekładać barbarzyńskie słowiańskie nazwy na bardziej kulturny język, przeto w swoim czasie przy spisach wojskowych miała miejsce następująca rozmowa:
--- Jak się nazywasz? --- pytał Bartka oficer.
--- Słowik.
--- Szloik?... Ach! ja. Gut.
I oficer napisał: ,,Mensch"."

To żartobliwy obrazek, ale mimo to pokazuje, że sprawy imienia bywają niezwykle poważne i znaczące.