Motyw: Sąd

Heroldzie bacz, czy każdy na swym miejscu siedzi.

Daj znak! Niech zagrzmi surma twa z tyrreńskiej miedzi,

Niech głos jej, ludzkiej piersi nabrzmiały oddechem,

Zagłuszy wszelki hałas, odezwie się echem

Po mieście i nakaże niepodzielny spokój!

Tak zawsze niechaj będzie! W ciszę ty się okuj,

Narodzie, gdy sędziowie twoi się zgromadzą,

By godnie wyrokować swą sędziowską władzą!

Wy pierwsze głos zabierzcie! Zagajam zebranie.

Od razu oskarżyciel, gdy przed sądem stanie,

Najlepiej go pouczy o oskarżeń treści.

Nas wiele jest. Lecz krótko język mój obwieści,

Co trzeba. Na me słowa odpowiadaj słowy

Skorymi: matkęś zabił? Czyś przyznać gotowy?

Zabiłem. I nie przeczę; nikogom nie zwodził.

Trzykrotnym mierzę ciosem — pierwszy już ugodził.

Jać dotąd niepowalon, za wczesna twa radość.

A w jakiś zabił sposób? Mów, uczyń mi zadość!

Przerżnąłem gardło mieczem — tą ręką, powiadam.

Kto popchnął cię ku temu? Dowiedzieć się radam.

Ten oto bóg swą wieszczbą. On mi jest za świadka.

Za wolą tego wróża zginęła twa matka?

Tak jest. I jeszczem żalu nie miał do tej pory.

Gdy tylko padnie wyrok, nie będziesz tak skory.

Grób ojca mnie ocali, można jego siła.

Na zmarłych liczy ręka, co matkę zabiła?

Podwójną matka zbrodnię na barki swe bierze.

A jakżeż to? Racz sędziów pouczyć w tej mierze!

I mąż jej, i mój ojciec równie padł z jej ręki.

Ty żyjesz, a ją mord twój uwolnił od męki.

Przecz żywej nie dosięgłaś swej pomsty orężem?

Mordując, wszak nie była jednej krwi z swym mężem.

A we mnie czyż ta sama krew, co w matce, płynie?

Nie miałaż cię pod sercem, ty zabójczy synie?

Wyrzekasz się, zbrodniarzu, krwi rodzonej matki?

A teraz, Apollinie, stawaj ty na świadki!

Wyjaśnij, czy mordując, byłem w swoim prawie!

Zabiłem — tak, nie przeczę. Lecz dla tych na ławie

Sędziowskiej bądź tłumaczem! Niechaj prawa stróże

Dowiedzą się, czy słusznie! Ja im to powtórzę.

Do sędziów, do Ateny dostojnego koła

Przemawiam. Wróż ci jestem i nie kłamię zgoła,

Poświęcon tylko prawdzie. Dotąd nigdy jeszcze

Nie padły z mego tronu święte słowa wieszcze

Do męża czy kobiety albo też do miasta,

Jeżelim ich nie słyszał z ust Zeusa, własta

Zastępów olimpijskich. Niech to mocy doda

Tym waszym dziś wyrokom, iżby była zgoda

Z rodzica mego wolą większą niż przysięga.

Zeusa więc, tak mówisz, kazałać potęga

Wyjawić Orestowi, ażeby, tak hardzie

Mszcząc ojca, miał cześć matki w największej pogardzie?

A jużcić to nie jedno widzieć, że umiera

Mąż, berłem obdarzony, w żyłach bohatera

Waleczną krew mający — tak, widzieć, że ginie

Z kobiety marnej ręki, nie w obcej krainie,

Od łuku Amazonek, ale — jak niebawem

Posłyszeć masz, Pallado, i wy, którzy prawem

Rządzicie i w tym względzie macie sprawiedliwy

Ogłosić dzisiaj wyrok — na ojczyste niwy

Wróciwszy z pola bitwy zwycięsko i cało.

Szczęśliwie mu się wszystko dotąd udawało,

A onać, powitawszy słowami przyjaźni,

Zaprosi strudzonego do zdradzieckiej łaźni

I wraz mu sieć olbrzymią na głowę zarzuci,

Uwikła go w jej oka i w morderczej chuci

Zabije niespodzianie. Oto, jak — słyszycie!? —

Utracił wódz okrętów przechwalebne życie!

Patrzajcie, jaką była! Niechaj gniew zapłonie

W tych sędziach, w tym wyroki wydającym gronie!

Zeus, mówisz, więcej czuwa nad ojcowskim losem?

A jakżeż sam postąpił z ojcem swym, Kronosem

W kajdany skuł rodzica! Powiedz, czy nie przeczy

Sam sobie? Was przyzywam na świadków tej rzeczy!

Zakało wszystkich bogów, o tłuszczo przeklęta!

Czyż nie ma dosyć środków, by rozwiązać pęta?

Uwolnić można z kajdan rękami własnemi,

Lecz jeśli krew człowieka wsiąkła już w proch ziemi,

Jeżeli raz kto umarł, czyż jest zmartwychwstanie?

Zaklęcia jeszcze ojciec mój nie stworzył na nie,

Choć wszystko inne sprawia — buduje i burzy,

A oddech jego piersi jednako jest duży.

Więc racz go wyswobodzić — znasz ku temu drogę.

Krew własnej matki przelał, to powiedzieć mogę!

Gdzie w Argos będzie mieszkał? U jakich ołtarzy

Ofiary będzie składał? Któż mu się poważy

Święconą podać wodę? Ma li takich ludzi?

I na to ci odpowiem. Niechże się potrudzi

Twój umysł, a zobaczy u mnie słuszność wszelką.

Nie matka jest ci dziecka swego płodzicielką!

Nie! Nie! Ona hoduje li nasienie świeże,

A potem co, ni zastaw, w swą opiekę bierze,

Oddaje, przyjaciółka, w ręce przyjaciela,

Gdy tego bóg nie zniszczył przed czasem, wesela

Domowi żałujący. Przytoczęć dowody,

Że ojciec sam, bez matki, spłodził. Oto młodej

Bogini stoi postać! Córka to rodzona

Zeusa! Nigdy w mroku matczynego łona

Nie była! A czyż kiedy jakie inne bóstwo

Zrodziło cud podobny? Wiem ja, że ci mnóstwo

Wyświadczę wielkich przysług, Pallado — i tobie,

I państwu, i ludowi, co potrzeba, zrobię:

I tegom ci tu przywiódł z krainy dalekiej,

Ażeby sprzymierzeńcem twym został na wieki,

By wierność, która nigdy chwiejnie się nie zmienia,

Przekazał swym prawnukom w długie pokolenia.

Czy wywód wasz skończony? Czy kto jeszcze powie

Cokolwiek? Czy głosować mogą już sędziowie?

Zużyłam wszystkie strzały. Sprawę znasz dokładnie.

Wysłuchać tylko pragnę, jaki wyrok padnie.

A wy, czy macie jeszcze jakowe zarzuty?

Co trzeba, słyszeliście. Na prawdzie osnuty

Wydajcie, bracia, wyrok, przysięgi swej pomni!

Fojbosie Apollinie! Jakież me koleje?

O Nocy, mroków matko! Widzisz, co się dzieje?

Czy pójdę ku światłości, czy pod topór kata?

Ta chwila — w cześć czy w hańbę będzie nam bogata?

Policzcie, przyjaciele, dobrze te kamyki!

Uczciwie i godziwie oddzielajcie! Krzyki

Boleści dom napełnią, gdy jednego zbraknie,

A jeden — dom podźwignie, co tak szczęścia łaknie!

Uwolnion oskarżony! Równa ilość głosów.

Jakbyś zniweczył skargę i powoda,

Mając już przegrać wobec braku świadków?

Wróble już piszczą o tym.

Gadaj!

Owszem!

Gdy przedostatnią sprawę sądzą, zanim

Mnie wywołają, w te pędy się wieszam!

To brednie!

Klnę się na bogi, to prawda!

Wżdy nikt, gdy zdechnę, na sąd mnie nie pozwie!

Więc dawać tutaj wagę, bo widzę, że trzeba

Sztukę wieszczów tak ważyć, jako owcze sery.

Dzielni obaj, obaj zuchy!

Nastąpi zaś nowy sposób:

Niebywały, niewidziany,

Nikt go inny nie wymyśli!

Gdyby mi kto wśród obecnych

Opowiadał, że tak było,

Nie wierzyłbym, leczbym rzekł,

Że po prostu wszystko łże!

Stańcie po obu stronach szal!

Stoimy.

Ująwszy je, niech każdy swoje wypowiada

I nie pierwej puszczajcie, aż wam powiem „kuku”!

Trzymamy.

Teraz mówcie, ale wprost do wagi!

„Oby łódź Argo nie płynęła nigdy”.

„Sperchejskie wody i łąki bawole”.

Kuku! Puszczajcie teraz! Jego szala spadła

Gwałtownie, Eurypidzie!

Cóż to za przyczyna?

Ha! Poszachrował, widać, jak handlarze wełną:

Zamoczył słowa wodą tak jak oni wełnę.

Ty zaś wsadziłeś wierszyk lekki, użaglony…

To niech mówi raz drugi i stawia na szalę!

Chwytajcie więc raz drugi!

Trzymamy.

No — mówcie!

„Świątynią pierwszą Swady jest duch ludzki”.

„Wśród bóstw — Śmierć jedna nie łaknie kadzideł”.

Kuku! Puszczajcie! Znowu jego przeważyło,

Bo śmierć, najcięższe z nieszczęść, na wagę położył!…

Przecież ja Swadę dałem, słowo ślicznie brzmiące!

Ech! Swada — pusty wyraz i często… bez sensu.

Lecz szukaj co innego, coś bardzo ważnego,

Co ci przechyli szalę: wiersz potężny, wielki.

Ba! Gdzież u mnie wiersz taki, gdzie jest?

Wiesz co? Powiedz:

„Zgrał się Achilles, choć grał nieźle w kości”.

Mów to śmiało, bo teraz ostatnia już stawka!

„Ujął maczugę ciężką, jak ze stali”…

„Rydwan na rydwan, trup na trupa wali”…

I znowu zakpił z ciebie!

Coś tu niewyraźnie…

Gadanie! Dwa rydwany a na to dwa trupy:

Tego by nie udźwigło stu egipskich chamów!