- Other:
- Aforyzm
- Akt prawny
- Anakreontyk
- Artykuł
- Artykuł naukowy
- Bajka
- Bajka ludowa
- Ballada
- Baśń
- Dedykacja
- Dialog
- Dramat
- Dramat antyczny
- Dramat historyczny
- Dramat niesceniczny
- Dramat poetycki
- Dramat romantyczny
- Dramat szekspirowski
- Dramat wierszowany
- Dramat współczesny
- Dziennik
- Epigramat
- Epopeja
- Epos
- Epos rycerski
- Epos satyryczny
- Erotyk
- Esej
- Farsa
- Felieton
- Fraszka
- Gawęda
- Gawęda szlachecka
- Humoreska
- Hymn
- Idylla
- Komedia
- Kronika
- Lament
- Legenda
- List
- Manifest
- Melodramat
- Motto
- Nowela
- Oda
- Odczyt
- Odezwa
- Opowiadanie
- Pieśń
- Poemat
- Poemat alegoryczny
- Poemat dygresyjny
- Poemat heroikomiczny
- Poemat prozą
- Pogadanka
- Poradnik
- Powiastka filozoficzna
- Powieść
- Powieść epistolarna
- Powieść poetycka
- Praca naukowa
- Proza poetycka
- Przypowieść
- Psalm
- Publicystyka
- Reportaż podróżniczy
- Rozprawa
- Rozprawa polityczna
- Satyra
- Sielanka
- Sonet
- Tragedia
- Tragifarsa
- Traktat
- Tren
- Wiersz
- Wiersz sylabotoniczny
Motif: Pożar
Choć ogień jest jego przyczyną i, by tak rzec, główną substancją – odróżniliśmy od motywu ognia, rozumianego jako jeden z żywiołów przyrody, pożar jako zjawisko wiążące się przede wszystkim ze zniszczeniem. Prawdziwą katastrofę oznaczał pożar dla mieszkańców wsi (gdzie budynki były głównie drewniane; por pożar w Chłopach Reymonta) oraz dla ciasno zabudowanych dzielnic miasta, zamieszkałych z reguły przez biedotę. Wiadomo również, jak wielkie spustoszenia czynią pożary lasów. Poza tym łuny pożarów były nieodłącznym elementem obrazu wojny - celowe podpalenia były częścią strategii walk. Podpalano najczęściej osiedla ludzkie (w celu „pacyfikacji”, czyli zastraszenia ludności cywilnej), ale nie tylko: palono również obszary niezamieszkałe oraz m.in. pola uprawne (w ramach tzw. taktyki spalonej ziemi, czyli odebrania wrogim wojskom źródeł zaopatrzenia w żywność i inne niezbędne do życia oraz prowadzenia walki materiały). W literaturze pożar bywa wykorzystywany również metaforycznie (jako rodzaj kary, upokorzenia pychy itp.). W Ziemi obiecanej Reymonta pożar pełni swoistą rolę deus ex machina.
Author: Jan Chryzostom Pasek
- Ur.
- ok. 1636 w woj. rawskim na Mazowszu
- Zm.
- 1701
- Najważniejsze dzieła:
- Pamiętniki
Pochodził z niezamożnej szlachty nieposiadającej własnych majątków
ziemskich, utrzymującej się na dzierżawach. Kształcił się w kolegium
jezuitów w Rawie Mazowieckiej. W czasie potopu szwedzkiego zaciągnął
się do chorągwi pancernej w wojsku Czarnieckiego, pod którego
dowództwem walczył w Danii (1658-1659), biorąc m. in. udział w sławnej
przeprawie przez morze na wyspę Als i odbiciu Koldyngi, twierdzy
znajdującej się w rękach wojsk Karola Gustawa. Następnie uczestniczył
w ważnych epizodach wojny polsko-rosyjskiej w 1660 r. na Litwie i
Białorusi: bitwie pod Połonką z oddziałami Iwana Chowańskiego oraz nad
rzeką Basią z armią Jurija Dołgorukiego. Do jego zasług publicznych
zalicza się także przeprowadzenie posłów rosyjskich do króla do
Warszawy. Po dziewięciu latach wycofał się ze służby wojskowej, ożenił
(1667) i zajął zwykłymi wówczas zajęciami drobnej szlachty:
gospodarowaniem na dzierżawach, spławianiem plonów na sprzedaż do
Gdańska, sporami sądowymi, udziałem w sejmikach i elekcjach (Michała
Korybuta Wiśniowieckiego w 1669 r., Jana III Sobieskiego w 1674 r.).
Wszystkie te wydarzenia ze swadą przedstawił w swoich Pamiętnikach,
przytaczając w nich również zebrane przez siebie skrzętnie dokumenty
(np. listy Czarneckiego, króla Jana Kazimierza, krążący wśród szlachty
paszkwil na prymasa Prażmowskiego, instrukcję sejmikową własnego
autorstwa). Pamiętniki nie stanowią źródła historycznego, ponieważ
Pasek zaczął je spisywać pod koniec życia (prawdopodobnie w latach
1690-1695) i wiele w nich błędów rzeczowych, są jednak cennym zapisem
obyczajowości epoki, nasyconego makaronizmami języka barokowego oraz
stylu narracyjnego gawędy szlacheckiej. Za to też zostały natychmiast
docenione, kiedy odnaleziono je i wydano w 1836 r. Pamiętniki Paska
zafascynowały polskich romantyków jako ważny zabytek kultury narodowej
(np. Mickiewicz mówił o nich w prelekcjach paryskich) i wpłynęły na
kształt Trylogii Sienkiewicza. Stanowią żywy pomnik sarmatyzmu.