Motif: Państwo,
author: Demostenes

Po „romantycznym” oddzieleniu narodu od instytucji państwowych oraz przekształceniu w ideę będącej wcześniej konkretem ojczyzny — jej pierwotne (obowiązujące do oświecenia włącznie) znaczenie przejęło w zasadzie państwo. Hasło służy zgromadzeniu fragmentów tekstów literackich mówiących o roli państwa w życiu jednostek i zbiorowości (takich np. jak mniejszości narodowe) oraz wskazywaniu wypowiedzi mówiących, jakie zachowania były uważane za propaństwowe (temat to ważny szczególnie w literaturze dwudziestolecia międzywojennego, np. w późnych utworach Żeromskiego).

Ur.

384 p.n.e. w Atenach

12 października 322 p.n.e. na wyspie Kalaurei w Zatoce Sarońskiej

Najważniejsze dzieła:

Filipiki (351--341), Mowy olintyjskie (349/348), Mowa o wieńcu(330).

Najsłynniejszy grecki mówca, polityk ateński. Urodzony w zamożnej rodzinie, został wcześnie osierocony, a jego opiekunowie pozbawili go majątku. Usilnymi ćwiczeniami pokonał wadę wymowy, następnie podjął naukę retoryki, by po dojściu do pełnoletności wytoczyć proces opiekunom i odzyskać dziedzictwo. Dzięki swoim mowom wygrał sprawę i odzyskał resztki majątku; odtąd zarabiał na życie pisaniem mów sądowych dla osób występujących w prywatnych procesach. Stopniowo angażował się w sprawy publiczne. W 354 roku wystąpił z pierwszą mową polityczną, O okręgach podatkowych, ostrzegając przed zagrożeniem ze strony Macedonii i nawołując do budowy silnej floty wojennej.

Największą sławę przyniosły mu Filipiki, mowy przeciwko macedońskiemu królowi Filipowi II, prowadzącemu zaborczą politykę zagrażającą niezawisłości Grecji. Wskazywał w nich rodakom, że Filip zajmuje kolejne twierdze, miasta i terytoria nie tylko dzięki sile militarnej, ale także umiejętnie wykorzystując antagonizmy między greckimi państwami oraz ich własne zaniedbania. Przypominał o chwalebnej przeszłości Aten, aspirujących do przewodzenia Grekom. Nawoływał Ateńczyków do gotowości do wojny i wprowadzenia zmian, które pozwalałyby na szybkie podejmowanie odpowiednich działań zbrojnych. W trzech Mowach olintyjskich nakłaniał rodaków do natychmiastowej pomocy Olintowi, miastu na półwyspie Chalkidyjskim, zagrożonemu przez Filipa. Zwalczał stronnictwo promacedońskie. Prowadził aktywne działania polityczne, podejmując się misji dyplomatycznych do innych państw greckich i przekonując je do wspólnych wysiłków w celu przeciwstawienia się Macedonii.

Doprowadził do przymierza Aten i Teb, ale bitwa pod Cheroneą w roku 338 skończyła się klęską i utratą niepodległości przez państwa greckie. Demostenes nie utracił zaufania Ateńczyków, którzy powierzyli mu wygłoszenie mowy pogrzebowej ku czci poległych, postawiono też wniosek uhonorowania go złotym wieńcem. Podczas procesu w obronie tego wniosku Demostenes wygłosił mowę O wieńcu, zawierającą podsumowanie własnej działalności i odrzucenie oskarżeń polityka promacedońskiego, Ajschinesa.

Po śmierci Filipa Demostenes wzywał do oporu przeciwko jego następcy Aleksandrowi III Wielkiemu, jednak zburzenie przez nowego króla zbuntowanych Teb skutecznie zastraszyło Greków. W roku 324 Demostenes został niesłusznie oskarżony o nadużycia finansowe w aferze Harpalosa, zbiegłego skarbnika króla Aleksandra. Uciekł z kraju, po śmierci Aleksandra w roku 323 powrócił, nawołując do skorzystania z macedońskich kłopotów z sukcesją i walki o niepodległość. Klęska Aten w wojnie lamijskiej spowodowała, że na wniosek stronnictwa promacedońskiego został skazany na śmierć. Zbiegł na wysepkę w Zatoce Sarońskiej, gdzie został rozpoznany przez konfidenta i otruł się, by nie wpaść w ręce wroga.