Motyw Rycerz
w utworze Hugo

Lecz próżno! Próżno! Ja marnie nie zginę!

Mieliżby życiem zarządzać zuchwale?

Czekaj tu, Blanko, zostawiam w tej sali

Ten płaszcz, on w boju plątałby mi dłonie,

Ten hełm z piórami z nadto kruchej stali,

I miecz ten nadto lekki na ich głowy.

Weź, moja luba, i krzyż brylantowy,

On długo, długo błyszczał mi na łonie,

Może ci kiedy przypomni po zgonie…

Nie, ja żyć będę, chcę żyć, moja luba!

Wszak jam w krzyżackim zhodował się domie,

I nieraz sławy szukałem za domem;

Mam miecz, co zdziwia Polaków ogromem;

Mam zbroję, której stal tak twarda, gruba,

Że ją żelazo żadne nie przełomie.

Gdy się tak Hugo na boje ustroi,

Nie wydrą serca spod żelaznej zbroi.

Już lud ze świętych wychodzi podwoi,

Skończone boskich tajemnic ofiary.

Czemuż ten rycerz nieruchomy stoi,

O marmurowe oparty filary?

Twarzy nie widać, ale znać ze zbroi,

Że to obrońca chrześcijańskiej wiary.

Lecz w noc tak późną czegoż jeszcze czeka,

Gdy wszyscy wyszli, on odejście zwleka?

Stał nieruchomy, jako posąg z głazu,

Co strzeże grobów zimnego marmuru.

Tam coś mignęło? — Nie, to błysk obrazu,

Co tak pozłotą odbija od muru.

Jakiś szmer słychać? — To odgłos wyrazu

Cichej modlitwy, przyniesiony z chóru.

A rycerz zadrżał, to może ze strachu?

W tak ciemną porę! W tak posępnym gmachu!

Już księżyc wstąpił na niebieskie smugi,

I patrzał w ciche klasztoru ustronie.

Wychodzi rycerz, z rycerzem ktoś drugi;

Oba skoczyli z pośpiechem na konie;

Pewnie miał giermka, pazia do posługi;

Lecz czemuż pędzą tak spiesznie przez błonie?

Czemuż tak prędko z bitej zeszli drogi,

Biorąc się w lasy i dzikie odłogi?

Choć noc głęboka, choć w tak późnej chwili,

Jeszcze się lampa w ciemnym gmachu pali;

I dwaj rycerze czuwają na sali,

Dwaj, którzy wczoraj jeszcze z Prus przybyli.

Starszy miał szyszak i pancerz stalowy,

I płaszcz szeroki z wizerunkiem krzyża;

A ile razy do światła się zbliża,

Na piersiach miga krzyż dyjamentowy,

I miecz u boku obosieczny, długi.

Znam go! To komtur zakonu krzyżaków,

To młody Hugo… Lecz kto jest ten drugi!

Ile z widocznych poznać mogłem znaków,

Nie miał on jeszcze ostrogi rycerza,

Ani swej piersi krył ciężką kolczugą;

Ubiór miał pazia, lecz pan mu się zwierza,

Pan z nim rozmawia nie tak jak ze sługą.

Słowa Hugona skryte, tajemnicze;

Często na pazia spogląda oblicze.

Bo też oblicze tak piękne, czarowne,

Spojrzenie pazia tak czułe, dobitne,

I oczy jasne jak niebo błękitne,

Ćmią długie rzęsy, gdy nadto wymowne;

Włos jego spływa w złociste pierścienie,

Ale na twarzy smutek, zamyślenie.

Jakiż to rycerz w tę porę przybywa?

Czarną miał ściśle zamkniętą przyłbicę,

I czarny pancerz i naramiennice.

Olbrzymią postać żelazo okrywa,

Schylił się wchodząc pod wielkie filary,

Stanął w milczeniu i załamał dłonie.

«Czegoś tu przyszedł?» rzekł Hugo ponuro,

«Czyś jest brat rycerz chrześcijańskiej wiary?

Co mi przynosisz?» «Twoją śmierć, Hugonie!»

Czoło komtura okryło się chmurą,

I rzekł do siebie: «Wybadać go muszę»…

«Twa mowa, bracie, śmiercią mi zagraża?

Czyliś gdzie widział Bodelszwingu gruszę?

Czyli z Saudkirchen powracasz cmentarza?»

Na te nazwiska rycerz spuścił dłonie,

I milcząc, tylko dwakroć głowę skłonił…

Nadeszła straszna godzina wyroku.

Znów wszedł do sali mściciel tajnych zbrodni,

Wszedł pod filary i zatrzymał kroku.

Przy świetle blado tlejącej pochodni

Na dłoni rycerz oparty spoczywa,

Ofiara śmierci. Znany płaszcz komtura

Z posępnym krzyżem na barkach mu spływa;

Na hełmie znane kołyszą się pióra,

I dobrze znany krzyż na piersiach miga,

I dobrze znany miecz u jego boku.

Lecz czyliż męstwo tak prędko ostyga?

Hugo ów śmiały, mężny przed godziną,

A teraz śmierci lęka się widoku?

Dlaczegoż kryje lica w obie dłonie,

Czy łzy zasłania, co po twarzy płyną?

Cichość ponura. «Czyś gotów Hugonie?

Biada ci! Milczysz?» Błysnął zamach stali.

Krzyżak się długo nad trupem nie bawił,

Sztylet mu w piersiach rozdartych zostawił,

Spojrzał i z wolna wyszedł z krwawej sali.

Lecz przebóg! Drzwi się otwarły zarazem,

Wszedł młody rycerz. To on! Hugo młody!

Cały hartownym odziany żelazem,

Męstwem młodzieńcze płonęły jagody.

Wszedł, spojrzał bystro: «Blanko! Blanko droga!

Po co ten ubiór? Te pióra? Ta zbroja?

Czemu tak milczysz? Ach! Na miłość Boga

Odpowiedz słowo? Droga! Luba moja,

Odpowiedz słowo! Przebóg twarz jak sina?

Jej dłoń jak zimna! I szklisty blask oka!

I sztylet w piersiach! Więc biła godzina!

On był tu!…» Zamilkł, tak boleść głęboka

I żal tak ciężki jego serce ścisnął!

Piersi pracują jak wzburzone fale;

Na chwilę w oczach płomień zemsty błysnął,

Lecz go zgasiły nowe łzy i żale.

«Może myślała Blanka nieszczęśliwa,

Że mnie swym zgonem od zgonu zachowa?

Nie, kiedy szczęścia zerwane ogniwa,

Ja mam żyć? Luba, bądź zdrowa, bądź zdrowa!»