Autor: Stanisław Staszic

Ur.

przed 6 listopada 1755 w Pile

Zm.

20 stycznia 1826 w Warszawie

Najważniejsze dzieła:

Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, Przestrogi dla Polski, O ziemorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski

Syn burmistrza Piły, duchowny katolicki, jeden z najwybitniejszych działaczy społecznych epoki oświecenia. Edukację swoją uzupełniał we Francji i w Niemczech. Zwolennik i propagator reform państwa, Przestrogi dla Polski pisał w czasie Sejmu Wielkiego. Za kluczowe dla polskiej niepodległości uważał wzmocnienie gospodarki przez oddanie chłopom na własność uprawianej przez nich ziemi, aby nieefektywną i niehumanitarną pańszczyznę zastąpić czynszem. Z tą myślą stworzył pierwszą w Polsce spółdzielnię rolniczą, Towarzystwo Rolnicze Hrubieszowskie. Postulował też ograniczenie przywilejów ekonomicznych klas nieprodukujących, a szczególnie Żydów i duchowieństwa. Współpracował z Andrzejem Zamoyskim i był wychowawcą jego synów. Odkrył i wspierał talent Abrahama Sterna, wynalazcy maszyn arytmetycznych. Jako geolog i jako organizator przyczynił się do rozwoju przemysłu, zwłaszcza górnictwa i hutnictwa. Przełożył także na polski Iliadę oraz francuskie prace naukowe. Ufundował Szpital Dzieciątka Jezus w Warszawie oraz dom zarobkowy dla ubogich, wspierał finansowo i organizacyjnie wiele innych placówek i inicjatyw mających na celu edukację i rozwój społeczeństwa.