Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 473 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Szacowany czas do końca: -
Lili Rodał, Getto

Spis treści

    1. Dzieciństwo: 1 2
    2. Dziecko: 1
    3. Getto: 1 2 3
    4. Wiosna: 1 2

    Lili RodałGetto

    Oświęcim 1940

    Zginęła w 1944

    1
    Wiosna, GettoLudzie mówią, że wiosna już,
    Słychać deszcz wiosennych burz,
    Tylko ja nic nie widziałam,
    Przez czarne getta mury[1],
    5
    Przez szubieniczne sznury,
    Nie widziałam Cię, wiosno — że jesteś tak blisko,
    Bo widzisz, zmieniło się wszystko,
    Przewrócił się świata porządek,
    Początek to koniec, koniec to początek,
    10
    Tylko Ty, jak co roku,
    Przybyłaś do nas w zielonym obłoku,
    Choć do góry nogami stoi świat,
    Ty jedna przybyłaś do getta krat,
    Dziwne!? Wiosna się nami nie brzydzi,
    15
    Wiosno? nie widzisz? przecież my Żydzi.
    Dawniej chodziliśmy w chałatach,
    A dziś zamknięci w ciasnych getta kratach,
    Mamy Twe słonko, wiosno, w żółtych łatach.
    Dziecko, GettoMałe dzieci getta
    20
    Po co w getcie dzieci?
    Cieszą się, że słonko świeci
    Po co w getcie świeci?
    DzieciństwoNa brudnych podwórkach
    Gdzie śmierdzą rynsztoki,
    25
    Bawią się w clowna, w chowanego, kroki,
    Blade, wątłe, anemiczne, marne,
    W szczupłej twarzy widać oczy czarne,
    Smutne oczy dziecięce.
    Dlaczego smutne?
    30
    GettoBo grób ojca nie porósł jeszcze w ziela żywe,
    Bo siostra z lagru[2] jeszcze listy straszliwe,
    Bo brat dostał kartkę i nie stawił się jeszcze[3],
    Bo matka od prania ma gorączkę, dreszcze,
    Bo w domu nie ma kartofli ni chleba,
    35
    A jeść przecież trzeba, jeść zawsze trzeba,
    Bo dzień jest taki pogodny,
    A Abramek jest głodny, tak głodny,
    W nocy mam sny, mary,
    Morderstwa, rabunki, trupy, koszmary,
    40
    Ratunku! Kto ma ratować?
    W dali gdzieś śmiech. Co tam?
    Et nic, Żyd zdechł.
    Co tam na froncie in schweren kämpfen[4],
    Padają młodzi żołnierze
    45
    Für Führer, Volk und Vaterland[5]
    Na papierze.
    WiosnaDzieciństwoMałe dzieci getta
    Po co w getcie dzieci?
    Cieszą się, że słonko świeci
    50
    Po co w getcie świeci?
    Idzie Wiosna, czar, żar, woń drzew,
    Od nowa zakwitną: trupy, łzy, krew
    O Boże! jeśli jesteś!?
    S. O. S.

    Przypisy

    [1]

    Przez czarne getta mury — z informacji z archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego wynika, że autorka przebywała w getcie w Będzinie, a wcześniej być może w getcie w Oświęcimiu. Getto w Będzinie podlegało innym zasadom niż tego typu żydowskie dzielnice zamknięte znajdujące się na terenie Generalnej Guberni. W gettach utworzonych na terenach wcielonych do III Rzeszy początkowo panowały znacznie lepsze warunki, nie było głodu, deportacje były rzadsze i mniej liczne. Getto będzińskie przez dłuższy czas nie było nawet ogrodzone. Na jego terenie działały różne organizacje samopomocowe, a więźniowie pracowali w tzw. szopach. Dopiero 1 sierpnia 1943 (czyli rok później niż w Warszawie) rozpoczęła się akcja likwidacyjna, znana jako Akcja Będzińska. Członkowie ruchu oporu w getcie będzińskim w porozumieniu z bojownikami z pobliskiego getta w Sosnowcu wzniecili wówczas bunt. Organizatorami obu zrywów byli Józef i Bolesław Kożuchowie (związani z organizacją Hanoar Hacijoni), Frumka Płotnicka (łączniczka ŻOB na terenie kraju) oraz Cwi Brandes (z Haszomer Hacair, członek kierownictwa ŻOB-u w Będzinie). Przez trzy dni powstańcy bronili się w przygotowanych wcześniej bunkrach, ostatecznie zostali jednak pokonani i zamordowani. Niemal wszyscy Żydzi z Będzina zostali wywiezieni do Auschwitz. [przypis edytorski]

    [2]

    lager — z niem. obóz, tu w znaczeniu nazistowski obóz (pracy, koncentracyjny, zagłady). [przypis edytorski]

    [3]

    brat dostał kartkę i nie stawił się jeszcze… — prawdopodobnie chodzi o kartkę z informacją, że wymieniona w dokumencie osoba powinna stawić się do deportacji, czyli transportu do obozu koncentracyjnego lub obozu zagłady. [przypis edytorski]

    [4]

    in schweren kämpfen (niem.) — w ciężkich walkach. [przypis edytorski]

    [5]

    Für Führer, Volk und Vaterland (niem.) — za Führera, naród i ojczyznę. Slogan był używany w czasie III Rzeszy w okresie rządów Adolfa Hitlera. Miał podkreślać jedność narodu wokół wodza (Führera), lojalność i oddanie narodowi niemieckiemu oraz ojczyźnie. [przypis edytorski]

    x