Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 7825 przypisów.

cochmy naszczepili (starop.) — cośmy naszczepili; co naszczepiliśmy. [przypis edytorski]

Cochons! cochons! (fr.) — świnie, świnie. [przypis edytorski]

Co cię nosi, Sceledrze, za licho (nescio quae te Sceledre scelera suscitant) — gra słów nie do oddania w polskim przekładzie (zob. wyżej, w. 321). [przypis tłumacza]

Co ci potrzeba i co Bóg ci mówi, sama cezara za pana byś wzięła — Tu Dante jako gibelin ostro przygania gwelfom, że zamiast oddać cesarzowi, co jest cesarskiego, według przykazania ewangelicznego, zapalają wojnę domową, ubiegając się o bezkarne swobody rzeczypospolitych włoskich. [przypis redakcyjny]

co ci ta o to (gw.) — po co masz wiedzieć, nie pytaj. [przypis edytorski]

Cocteau, Jean (1889–1963) — francuski poeta, dramaturg, scenarzysta i reżyser, a także malarz i menedżer bokserski. [przypis edytorski]

Cocteau, Jean (1889–1963) — francuski poeta, pisarz, dramaturg, filmowiec i choreograf tworzący pod wpływem awangardowych kierunków w sztuce. [przypis edytorski]

co Cyrce zrobiła niegdyś z towarzyszy Ulissesa — Ulisses wracający spod Troi zabłądził na wyspę Ea, gdzie czarodziejka Cyrce zamieniła jego towarzyszy w wieprze. [przypis tłumacza]

co czynił Renod z Montobanu — Wedle legendy, słynny rycerz Renaud sam sobie nałożył tę pokutę za grzechy, iż posługiwał murarzom przy budowie kościoła w Kolonii. [przypis tłumacza]

Co czytałem umarłym — utwór odnosi się do akcji selekcyjnej w szopie (tj. przedsiębiorstwie) szczotkarzy, jaka miała miejsce 8 stycznia 1943 roku. [przypis edytorski]

coda — końcowy, zwykle o szybszym w stosunku do całości tempie, fragment utworu muz., oparty na jego materiale tematycznym. [przypis redakcyjny]

coda (muz.) — końcowa część utworu, zwykle o szybszym w stosunku do całości tempie. [przypis edytorski]

co dawno o głupich królach poeta powiedział — Horacy, Delirant reges, plectuntur Achivi [Gdy królowie szaleją, płaczą Grecy — Red.WL]. [przypis edytorski]

coda — zakończenie kompozycji muzycznych zawierające zwięzłe powtórzenie głównych tematów. [przypis edytorski]

Codicilli — dokumenty urzędowe, rozporządzenia, przywileje. Tę nazwę dał Fabrycjusz Vejento swemu paszkwilowi na stosunki panujące w Rzymie za Nerona. [przypis redakcyjny]

codicillum (łac.) — pismo na drewnianej tabliczce, tu: utwór szydzący z cezara; por. kodycyl jako dodatek do testamentu. [przypis edytorski]

co dla Hamleta było chwilowym powiedzeniem — [Komentarz autora z Uwag.] O ile mi wiadomo, najnowsi badacze Hamleta zarzucili już ten pogląd, który w połączeniu z wielu innymi modnymi przesądami stał się gruntem, na którym wyrosło Bez dogmatu lub nieco później naśladowane z zagranicznych dekadentów potępienie rozumu itd. Zacytuję np. dziełko Gelbera pt. Problemy Szekspira. W dziełku tym autor ze znacznym nakładem bystrości udowadnia, że Hamlet musiał postępować tak, jak postępował: nie wierząc duchowi ojca, chciał mieć obiektywne dowody zbrodni swego ojczyma i dlatego urządził śledztwo za pomocą sztuki odegranej przez aktorów; był to w danych warunkach środek jedyny, lecz pewny. Potem Hamlet cofa się przed zamordowaniem modlącego się Klaudiusza, bynajmniej jednak nie ze wstrętu przed czynem, lecz tylko z tego powodu, że wierząc w życie pozagrobowe (to wstrzymuje go także od samobójstwa), nie chce, żeby się zbrodniarz dostał do nieba. Co prawda Gelber naciąga swoje wywody do innego planu pojmowania: mianowicie, że w Hamlecie jest problem religijny, kolizja rozumu z dogmatami. Ten plan jest również tylko jednostronny, cząstkowy. Gdybym próbował do Hamleta zastosować rezultaty Pałuby, zwracałbym może uwagę na to, jak Szekspir nie dopuszcza pierwiastka konstrukcyjnego, lecz naśladuje zygzaki życia, jak z obowiązkiem zamordowania Klaudiusza splata się komedia charakteru Hamleta, to znaczy, jak ten charakter wyzyskuje ów obowiązek w celu wyżycia się, jak Hamlet sam tworzy sobie kontrasty, jak życie samo dostarcza mu różnych analogii i półanalogii, wreszcie jak wybitnie zaznacza się w tej sztuce rola pierwiastka pałubicznego, zwłaszcza w akcie V, gdzie przypadek zmusza Hamleta do czynu, odejmując równocześnie temu czynowi wartość zemsty. Choćby się nawet odliczyło pewien procent na rachunek jakiegoś osłabienia woli u Hamleta, to moim zdaniem przecież sposób stawania się „czynów” jest czymś wyższym nad charakter słaby lub silny; w ogóle gdy chcemy tę sprawę zbadać na serio, to idąc po linii poetycznej wprost, docieramy także do kwestii „naukowych”. Tym wszystkim, którzy tylko pobłażliwie raczą sympatyzować z Hamletem i nazywają go prototypem dekadentów, należałoby postawić obcesowe pytanie, czyby oni na miejscu Hamleta tak od razu zabijali, mordowali? Niemożność zemsty, nonsens zemsty. O ile mi się zdaje, któryś z badaczy Hamleta powiedział: „Nie Hamlet nie dorósł do swego czynu, ale czyn nie dorósł do niego”. [przypis autorski]

Co dla innych ziarnkiem piasku jest, górą staje się dla nas — parafraza zdania z listu Elizy Orzeszkowej do Franciszka Rawity Gawrońskiego z 25 lipca 1881. [przypis edytorski]

co dno świata kreśli — Według systemu Ptolemeusza niebo ze wszystkimi planetami i gwiazdami krąży wokoło ziemi i dlatego to środkowy punkt ziemi uważa poeta za punkt środkowy całego wszechświata. [przypis redakcyjny]

Co do analizy „wrażliwości” artystycznej Wyspiańskiego, odsyłam do książeczki mojej wydanej nakładem M. Arcta: St. Wyspiański jako poeta. Tę stronę zagadnienia, ale tę tylko, ukazuje ona dokładnie. [przypis redakcyjny]

co do bogów (…) jak o tym utrzymuje Ksenofanes — W jednym fragmencie jego powiedziane, że o bogach nic pewnego powiedzieć nie można. Ksenofanes z Kolofonu (ur. ok. 569 p.n.e.) uczył, że jest tylko bóg jeden, wyższy nad wszelkie istoty, doskonały, a pojmował go jako istotę wewnętrzną świata. [przypis tłumacza]

co do joty — z największą dokładnością, w najdrobniejszych szczegółach; jota to jedna z liter alfabetu gr., mająca w istocie postać niewielkiej kreseczki: ι. [przypis edytorski]

Co do litografii koła dawnego znajomych (…) — wzmianka tu jest o wizerunkach osób, które stanowiły codzienne towarzystwo tak jenerała Krasińskiego, jak kasztelana Józefa Krasińskiego, a których rysy i całe postacie przedstawił ołówkiem Józef Sokołowski. [przypis redakcyjny]

Co do matki M. — matka Makryna Mieczysławska, rzekoma przeorysza i męczenniczka z Mińska, w rzeczywistości niezmiernie sprytna oszustka. [przypis redakcyjny]

co do mnie, pozbyłem się przesądów i pogardy, z jakimi filister spogląda na morfinistów, samobójców, pochłaniaczów absyntu. (…) uściśnięcia ich dłoni — K. R. Ż. Literatura niemiecka. Stan. Przybyszewski: „Zur Psychologie des Individuums”, s. 197. [przypis autorski]

Co do mnie (…) przysłużyć.Arsena, czując, iż same jej wdzięki nie byłyby może dość poważnym atutem, stara się najpierw trafić do próżności Alcesta, później zaś obiecuje mu niedwuznacznie możną protekcję. Zdaje się, że ta Arsena to musi być „gruba ryba”, jak Oront. Zważmy, iż to już druga wysoka protekcja, którą Alcest bez namysłu odtrąca. [przypis tłumacza]

Co do mnie (…) wcale. — Ta dobra Elianta jest w istocie aż nadto zrównoważona! [przypis tłumacza]

Co do mnie (…) wymaga — Niejednokrotnie Molier posługuje się tym symetrycznym sposobem prowadzenia dialogu. [przypis tłumacza]

Co do much tse-tse, te zabójcze są tylko dla zwierząt — wbrew temu, co pisze Sienkiewicz, muchy tse-tse są niebezpieczne dla ludzi: mogą przenosić na człowieka choroby zakaźne wywoływane przez pasożyty, m.in. śpiączkę afrykańską, która bez leczenia kończy się śmiercią. [przypis edytorski]

Co do Pacównej, to jużci możem tak samo z Florencji jak z Rzymu z Kniaziewiczem korespondować — Kniaziewicz był opiekunem Pacównej, Sołtan jej współopiekunem. [przypis redakcyjny]

co do pism Zosi — Kaplińskiej, po której zostało dość wiele niewydanych rękopisów, między innymi książka do nabożeństwa. [przypis redakcyjny]

Co do sposobów wyzyskiwania ludzi, cywilizacja dała Sierraleończykom i licznym innym „kolorowym dżentelmenom” rzeczywiście najróżniejsze pomysły — Wygórowane i przesadzone popędy filantropów angielskich zagrażały nawet przez pewien czas w kolonii Sierra Leone bezpieczeństwu białych. Nadano albowiem Sierraleończykom prawa sędziów przysięgłych, przy czym zdarzało się, że czarni sędziowie przysięgli uniewinniali czarnych rozmyślnych morderców, którzy sami się przyznali do winy. Dopiero gdy fakty takie przekroczyły granice zdrowego rozsądku i powtarzały się zbyt często, pozbawiono czarnych owego urzędu. [przypis autorski]

Co do sposobu rozpoczęcia dzieła, o które chodzi, nie mogę pogodzić się z tymi wszystkimi subtelnościami, jakie wam proponują — podobnie Mably przestrzega przed planami, które zmierzają do oszukania umysłów subtelnościami i podstępami. „Wiem, że przy pomocy kilku zręcznych wyrażeń czy zwrotów prawodawca może zamaskować ducha prawa, aby łatwiej je przyjęto; ale czyż można liczyć na prawo, które boi się ukazać? Wyłudzona w ten sposób zgoda nie przyniosłaby niczego dobrego”. Radzi działać na umysły przez wykazanie przyczyn nieszczęść, przez udowodnienie, że źródłem złego są wadliwe prawa, przez wytyczenie narodowi drogi, która mogłaby go doprowadzić do szczęścia. Przypuszcza, że może ogłoszenie jego traktatu poparłoby ten cel uświadomienia narodu. Z oburzeniem mówi o jakowymś projekcie, wysuniętym ze strony polskiej, aby uchwalać prawa tajne, znane jedynie rządzącym, a w kodeksach praw oznaczone tylko słowami: „stosownie do aktu złożonego w archiwum”. „Takie ciemne i tajemne postępowanie odpowiednie jest tylko dla prawodawcy, który chce wprowadzić tyranię”. [przypis redakcyjny]

co (…) do takiego nędznego a zamieszanego przyrodzenia naszego przypada — co się odnosi do naszej biednej i chaotycznej natury. [przypis edytorski]

Co do tej kwestii muszę powiedzieć rzecz przykrą. Oto krajowe mydła, których używałem i które z początku dorównywały zagranicznym, popsuły się i zmusiły mnie do powrotu do Colgate'a. Zdobyć markę dobrym wyrobem, a następnie obniżyć wartość produktu dla doraźnych dochodów wydaje mi się być bardzo złą zasadą w przemyśle. Moja firma tak nie postępuje. Ostatnio firma Puls osiągnęła niezłe wyniki. [przypis autorski]

co do teologii transcendentalnej — to, com już poprzednio powiedział o idei psychologicznej i jej właściwym przeznaczeniu, jako zasady do kierowniczego jeno użycia rozumu, zwalnia mię od obszerniejszego raz jeszcze wykładu omamienia transcendentalnego, wedle którego owa systematyczna jednia wszelkiej rozmaitości zmysłu wewnętrznego przedstawia się upostaciowaną. Postępowanie jest przy tym bardzo podobne do tego, jakie krytyka zachowuje względem ideału teologicznego. [przypis autorski]

co do twojej przedmowyPrzedmowa do przełożonych przez Wandę Złotych Czynów. [przypis redakcyjny]

Co do tych umiejętności, ponieważ rzeczywiście są one dane (…) bo że możliwymi być muszą, dowodzi tego ich rzeczywiste istnienie — co do czystego przyrodoznawstwa można by jeszcze mieć wątpliwości. Atoli dość się rozpatrzyć w rozmaitych twierdzeniach napotykanych na początku właściwej fizyki empirycznej, jako to o stałej ilości materii, o bezwładności, równości działania i przeciwdziałania itd., a rychło nabierze się przeświadczenia, że one tworzą: physicam puram (lub: rationalem), która zaiste zasługuje na to, by ją oddzielnie rozważać jako osobną umiejętność w ciasnym czy szerokim, ale bądź co bądź w całym jej zakresie. [przypis autorski]

co do używania, czasu i ilości — uzupełnić: „jadła i napoju”. [przypis tłumacza]

„Co do Weiningera współczuję Wam tym bardziej, że ja tymi czasy zajmować się nim muszę dla Hasklera, który sobie wybrał go z podanych tematów: ale inna to rzecz pisać o nim, a inna tłumaczyć i to istotnie robota ciężka, chociaż ja właściwie mniej surowo niż Wy samego Weiningera oceniam, a przekład książki może w każdym razie wzmoże trochę i u nas zainteresowanie filozoficzne”. [red. WL].

[przypis redakcyjny]

co dowiedziałem się — dziś popr.: czego dowiedziałem się. [przypis edytorski]

Co do władzy więc (…) jest skutkiem koniecznym — wywód ten jest streszczeniem teorii umowy społecznej, według której legalna władza jest udzielana niektórym jednostkom lub grupom na zasadzie dobrowolnej ugody członków społeczeństwa; do najważniejszych filozofów głoszących tę teorię należeli: Thomas Hobbes (1588–1679), a także John Locke (1632–1704) i Jean-Jacques Rousseau (1712–1778). [przypis edytorski]

co ducha (daw.) — co tchu, jak najszybciej. [przypis edytorski]

Co ducha w jarzmo łakomstwa uginał — Tu poeta uzbraja się w broń satyry i nagania [dziś popr.: gani; red. WL] chciwość księży, nie w ogóle, ale tylko jednostki potępia, które na szkodę stanu kapłańskiego oddając się namiętnie chciwości dóbr ziemskich, zapominają o dobru duchownym, które jest nie z tego świata. [przypis redakcyjny]

co duchu — co tchu, jak najszybciej (daw. duch: dech, tchnienie). [przypis edytorski]

co duchu (daw.) — jak najszybciej. [przypis edytorski]

co duży (starop. forma) — co [są] duzi (lm). [przypis edytorski]

codzień — dziś popr. pisownia: co dzień. [przypis edytorski]

Co dzień modlę się […] a ja ażebym mógł choć blaski twoich pięt oglądać — autentyczne. [przypis autorski]

„Co dzień staje się jaśniejszym, że nauka ma za cel zbudować ponad przyrodą (superposer) „warsztat” (atelier) idealny, ułożony z narzędzi funkcjonujących ze ścisłością matematyczną i mających za zadanie odtwarzać z wielkim przybliżeniem zmiany zachodzące w ciałach przyrodniczych” — G. Sorel, Les illusions du progrès p. 275. Por. powiedzenie H. Poincarégo „iż postulatem nauki jest jednoznaczność zapisów naszych instrumentów”. Por. także idee filozoficzne Proudhona oraz autora niniejszej książki Przyroda i poznanie („Przegląd społeczny” 1907) przedruk w tomie prac moich pt. Idee. [przypis redakcyjny]

co dzień zarzynał trzysta byków — tradycyjnie hekatomba była ofiarą ze stu wołów, więc mowa tu o ofierze znacznie większej niż zwyczajowa. [przypis edytorski]

„Codzienna” — „La Quotidienne”, rojalistyczna gazeta francuska wydawana od 1790 do 1847, kiedy połączyła się z „La France” i „L'Écho français”, tworząc „L'Union monarchique”. [przypis edytorski]

„Codzienna” — „La Quotidienne”, rojalistyczna gazeta francuska wydawana od 1790 do 1847. [przypis edytorski]

codzienne procesy handlowe rozsądzajcie na podstawie odnośnych praw i stanu rzeczy, procesy polityczne mierzcie wedle ambicji przodków — teraz Demostenes zwraca uwagę na polityczne następstwa wyroku; proces nie jest kwestią prawną, ale starciem się dwu ideologii. [przypis tłumacza]

co dziesięć lat (…) Kant, Schelling, Fichte — obacz w r. 1821 entuzjazm ich dla tragedii Tryumf krzyża, która pogrążyła w niepamięci Wilhelma Tella [tragedii „Tryumf krzyża”, która pogrążyła w niepamięci „Wilhelma Tella”: utworem, który zdaniem Stendhala przyćmił dramat Schillera, jest prawdopodobnie tragedia Z. Wernera „Krzyż nad Bałtykiem” (1806); przyp. red.]. [przypis autorski]

co dziś jest w Częstochowie, to naprawdę największe (…) skupisko młodzieży akademickiej — autor opisuje Akademickie Śluby Jasnogórskie, które miały miejsce 24 maja 1936; do zespołu klasztornego na Jasnej Górze w Częstochowie przybyło wówczas ok. 20 tys. osób z polskich środowisk akademickich, a zgromadzona młodzież złożyła uroczyste ślubowanie, przyrzekając m.in. kierowanie się wiarą w życiu „społecznym, narodowym i państwowym” oraz „synowską uległość dla Stolicy Apostolskiej”, co spowodowało liczne komentarze i polemiki prasowe. [przypis edytorski]

Cölestinerkutte — benannt nach Papst Cölestin V. (1215–1296). [przypis edytorski]

Coëtquidan — wojskowy obóz szkoleniowo-manewrowy armii francuskiej obejmujący sześć bretońskich gmin w północno-wschodniej części departamentu Morbihan. [przypis edytorski]

Coehorn, Menno van (ok. 1641–1704) — holenderski specjalista od fortyfikacji. [przypis edytorski]

coeli coelorum (łac.) — tu: najwyższe niebo (w znaczeniu: wola niebios). [przypis redakcyjny]

coelitus centum milium (…) (łac.) — z woli niebios zjednoczoną wolą stu tysięcy ludzi… przybył na pomoc ojczyźnie w rozbiciu, kiedy ją fale już zalać miały. [przypis redakcyjny]

coeliwagiczne flipendule — waga zegara, obejmująca niebiosa. [przypis tłumacza]

coelum coeli, cui terra est omne coelum (łac.) — niebo nad niebiosy, któremu ziemią jest wszelkie niebo (Mowy tajemne z Bogiem, XXXI 10, tł. P. K. Tryzna). [przypis edytorski]

coelumque tueri iussit, et erectos ad sidera tollere vultus (łac.) — kazał ku niebu spoglądać i wznosić twarz ku gwiazdom [Owidiusz, Metamorfozy I, 85–86; red. WL]. [przypis tłumacza]

Coeur, Jacques (1395–1456) — francuski kupiec i finansista, skarbnik i pożyczkodawca Karola VII, wspomagał tworzenie francuskiej armii narodowej podczas wojny stuletniej; zdobył wielką władzę i majątek; w 1451 został aresztowany i uwięziony pod zarzutami oszustw, korupcji i porwań, zaś jego majątek skonfiskowano; w 1455 udało mu się zbiec do Rzymu. [przypis edytorski]

cofać (daw.) — [dziś:] cofać się. [przypis redakcyjny]

cofać się wstecz — pleonazm: cofanie się zawsze oznacza ruch wstecz. [przypis edytorski]

cofać wstecz — dziś: błąd logiczny i stylistyczny (nie można np. cofać się naprzód). [przypis edytorski]

cofając się z lekka wstecz — konstrukcja ta dziś uznana by była za błędną (pleonazm); poprawnie: cofając się z lekka ramionami. [przypis edytorski]

cofali się stępa, a tamci z wolna, ostrożnie, szli za nimi — jazda tesalska była sławna, ale dzielnie stawała tylko w jednostkach bojowych (np. pułki czy szwadrony biły się znakomicie); indywidualna wartość bojowa kawalerzysty, jako jednostki, była bardzo mała. [przypis tłumacza]

…cofamy się na jeden krok w tył — tyle tylko wydrukowano w „Ogniwie” (Nr. 1. z r. 1904). Następnie złożono dosyć dużo, ale wykreślania cenzorskie uniemożliwiły drukowanie. [przypis autorski]

cofnąć (daw.) — [dziś:] cofnąć się. [przypis redakcyjny]

cofnąć się wstecz — błąd logiczny: czasownik „cofnąć się” dotyczy ruchu wstecz (fizycznego, a w użyciu przenośnym również we wspomnieniu, opowiadaniu itp.). [przypis edytorski]

cofnąć się w tył — pleonazm, tj. powtórzenie tej samej informacji. [przypis edytorski]

cofnąłem kroku — dziś popr.: cofnąłem krok. [przypis edytorski]

cofnął się wstecz — pleonazm tj. powtórzenie tej samej informacji. [przypis edytorski]

cofnęła się wstecz — błąd logiczny (pleonazm); popr.: cofnęła się a. zrobiła krok wstecz itp. [przypis edytorski]

cofnięciem się wstecz — błąd logiczny: cofnięcie się oznacza zawsze (fizycznie czy metaforycznie) ruch wstecz. [przypis edytorski]

Cogé a. Coger, François-Marie (1723–1780) — francuski ksiądz, profesor kolegium Mazarina, następnie rektor uniwersytetu w Paryżu; autor broszury Examen de Bélisaire (1767) skierowanej przeciw filozoficzno-politycznej powieści Marmontela Belizariusz (1767), która cieszyła się dużym rozgłosem, zwłaszcza poruszający zagadnienie tolerancji rozdział XV. [przypis edytorski]

Cogimur (…) gravis — Maximianus Pseudo-Gallus, Elegiae, I, 155. [przypis tłumacza]

Cogitationes (…) providentiaeBiblia, Mdr 9:14. [przypis tłumacza]

cogito, ergo sum (…) coito, ergo sum (łac.) — myślę więc jestem; parzę się, więc jestem. [przypis edytorski]

cogito, ergo sum (łac.) — myślę, więc jestem! (maksyma Kartezjusza). [przypis edytorski]

Cogito — ergo sum! (łac.) — myślę, więc jestem! (maksyma Kartezjusza). [przypis edytorski]

co go mieć nie chcecie — protestanci odrzucali wiarę w czyściec. [przypis redakcyjny]

co (gw.) — tu: że. [przypis edytorski]

co Helenka broiła — Helena, bohaterka Iliady Homera, najpiękniejsza kobieta na ziemi, żona Menelaosa, króla Sparty, uwiedziona i wywieziona do Troi przez Parysa, którego wspomagała Afrodyta, wdzięczna za werdykt uznający ją za najpiękniejszą boginię; stało się to przyczyną wojny trojańskiej. [przypis edytorski]

Cohen, Herman (1842–1918) — filozof niemiecki pochodzenia żydowskiego. Założył neokantowską szkołę marburską (zob. neokantyzm). [przypis edytorski]

Cohorn, właśc. Menno van Coehoorn (1641–1704) — holenderski inżynier wojskowy, twórca nowych technik fortyfikacyjnych, pomysłodawca innowacji w uzbrojeniu i sprzęcie używanym podczas oblężenia (m.in. wynalazł typ moździeża nazwany od jego nazwiska); konkurował z Sébastienem de Vauban. [przypis edytorski]

co ich jest (starop.) — ilu ich jest. [przypis edytorski]

Co ich jest w Zbawiciela naszego imieniu — „Jezus” to słowo pięcioliterowe; por. III. w. 197 i 198. [przypis redakcyjny]