Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7564 przypisów.
Don Juan — postać literacka będąca uosobieniem kochanka; bohater sztuki Tirso de Moliny Zwodziciel z Sewilli i kamienny gość (1630), następnie dramatu Moliera (Don Juan, 1665), opery Mozarta (Don Juan, 1788) i poematu dygresyjnego Georga Byrona (Don Juan 1818); pot. uwodziciel, entuzjasta przygód miłosnych. [przypis edytorski]
Don Juan — tu: opera Wolfganga Amadeusza Mozarta (1756–1791). [przypis edytorski]
Don Juan — tu w znaczeniu pot.: uwodziciel, entuzjasta przygód miłosnych. [przypis edytorski]
Don Juan — tu w zn. pot.: podrywacz, entuzjasta przygód miłosnych. [przypis edytorski]
Don Karlos właśc. Don Carlos (1545–1568) — odsunięty od władzy syn króla Hiszpanii Filipa II Habsburga, był zaręczony z Elżbietą de Valois, ale ostatecznie została ona żoną jego ojca; według legendy miał on być szaleńczo zakochany w swej macosze, a Filipa II, który uwięził Don Carlosa, udaremniając próbę jego ucieczki z kraju, podejrzewano o zabicie syna (przez zagłodzenie); w istocie Don Carlos był upośledzony umysłowo i ułomny fizycznie wskutek bliskich koligacji rodzinnych swych przodków, cechowała go gwałtowność i okrucieństwo; romantyczną interpretację losu królewicza hiszpańskiego stworzył Fryderyk Schiller (1759–1805) w dramacie Don Karlos, na podstawie którego powstała opera Giuseppe Verdiego (1813–1901) pod tym samym tytułem. [przypis edytorski]
Don Kichot bez Sanchy — Avellaneda ogłosił w r. 1614 mało wartościowy utwór zawierający dalszy ciąg przygód Don Kichota. [przypis tłumacza]
Don Kichot — błędny rycerz, tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa (1547–1616). [przypis edytorski]
Don Kichot — błędny rycerz, tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa. [przypis edytorski]
Don Kichot (hiszp. Don Quijote) — tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa (1547–1616); niemłody już hidalgo (szlachcic, rycerz), który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski; powieść w sposób humorystyczny, ale nie bez sympatii, a nawet rzewności opisuje przygody Don Kichota jako błędnego rycerza (tj. rycerza błądzącego, podróżującego w poszukiwaniu okazji do rycerskich czynów), przemierzającego przestrzenie Hiszpanii na koniu Rosynancie, z otyłym, prostodusznym i przyziemnym giermkiem Sancho Pansą u boku. [przypis edytorski]
Don Kichot — powieść hiszp. autora Miguela de Cervantesa (1547–1616) o losach szlachcica, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski. [przypis edytorski]
Don Kichot — tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa (1547–1616), szlachcic, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski, jest jednak pozbawiony poczucia rzeczywistości, przez co często naraża się na śmieszność. [przypis edytorski]
Don Kichot — tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa (1547–1616), szlachcic, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski, jest jednak pozbawiony poczucia rzeczywistości, przez co często naraża się na śmieszność; jego giermkiem zostaje prostoduszny i przyziemny Sancho Pansa. [przypis edytorski]
Don Kichot — tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa: szlachcic, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski, jest jednak pozbawiony poczucia rzeczywistości, przez co często naraża się na śmieszność. [przypis edytorski]
Don Kichot z La Manchy — powieść Miguela de Cervantesa (1547–1616), w której tytułowy bohater motywowany wzniosłymi ideami, postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski, jest jednak pozbawiony poczucia rzeczywistości, przez co często naraża się na śmieszność (zasłynął m.in. walką z wiatrakiem, który wydawał mu się olbrzymem). [przypis edytorski]
Don Kichot z La Manchy — tytuł oryginału: Don Quijote de la Mancha; zapis i wymowa nazwiska bohatera powieści (oraz nazwa jego rodzinnego miasta, niekiedy zapisywana nawet jako: Mansza) zostały spopularyzowane w Europie za pośrednictwem fr. tłumaczenia, dlatego też pierwotne brzmienie zostało zniekształcone. [przypis edytorski]
donkiszocki (daw.) — donkiszotowski, powodowany wzniosłymi ideami, ale pozbawiony poczucia rzeczywistości. [przypis edytorski]
Don Kiszot a. Don Kichote — błędny rycerz, bohater powieści Miguela de Cervantesa. [przypis edytorski]
donkiszoteria — heroiczna walka człowieka, który jest pozbawiony poczucia rzeczywistości i umiejętności realistycznej oceny ewentualnych zagrożeń, przez co często naraża się na śmieszność. [przypis edytorski]
donkiszoteria — walka o szlachetne cele, motywowana wzniosłymi ideami, prowadzona przez człowieka pozbawionego poczucia rzeczywistości, który przez to często naraża się na śmieszność. [przypis edytorski]
Donkiszot — popr.: Don Kichot, tytułowy bohater powieści Miguela de Cervantesa (1547–1616), szlachcic, który pod wpływem romansów o czynach rycerskich postanawia ruszyć w świat i wcielać w życie średniowieczny ideał rycerski, jest jednak pozbawiony poczucia rzeczywistości, przez co często naraża się na śmieszność. [przypis edytorski]
donkiszot — tu: idealista, walczący o wzniosłe cele, a zarazem oderwany od rzeczywistości. [przypis edytorski]
Don Luis de Paramo, dowodząc w rozprawie o postępach i pożyteczności „świętej” inkwizycji, że skazanie Adama i Ewy na wygnanie… — [Vacandard], op. cit., s. 201. [przypis autorski]
Don Luiz — ojciec Don Juana. [przypis edytorski]
donna ast mobile (zniekszt. wł. la donna è mobile) — kobieta zmienną jest; pierwsze słowa słynnej arii z opery Rigoletto Giuseppe Verdiego. [przypis edytorski]
donna Giovanina — Pani Joanna Bobrowa. [przypis redakcyjny]
Donna incomparabile (wł.) — kobieta niezrównana. [przypis edytorski]
donna — panna. [przypis edytorski]
Donna Rotonda che passa (wł.) — Donna Rotonda przechodząca. [przypis autorski]
Donna Rotonda passa! (wł.) — Pani Rotonda (Okrągła) przechodzi! [przypis autorski]
donna (wł.) — pani, kobieta. [przypis edytorski]
donna (wł.)— pani; popr. po hiszpańsku: doña. [przypis edytorski]
donna (wł.) — pani; popr. po hiszpańsku: doña. [przypis edytorski]
donna (wł.) — pani. [przypis edytorski]
donna (wł.) — panna, dziewczyna, [ale również: kobieta, dama (w oryginale: madonna); red. WL]. [przypis redakcyjny]
Donnay, Maurice — francuski autor piosenek i dramaturg związany z kabaretem Le Chat Noir. [przypis edytorski]
Donne, John (1572–1631) — angielski poeta, czołowy przedstawiciel nurtu poezji metafizycznej, tłumaczony na język polski m.in. przez Stanisława Barańczaka. [przypis edytorski]
Donner und Blitz (niem.) — przekleństwo: do stu piorunów (dosł. grzmot i błyskawica). [przypis edytorski]
donnerwetter (niem.) — do diabła. [przypis edytorski]
Donnerwetter (niem.) — do pioruna! [przypis edytorski]
Donnerwetter! (niem.) — psiakrew! [przypis edytorski]
Don Octavio — narzeczony Dony Anny, postać z opery Don Giovanni (Don Juan). [przypis edytorski]
donosić (…) jakiej godności — godność w znaczeniu: stanowisko; zasłużonym żołnierzom rozdawał król tytularne urzędy ziemskie lub dochodowe dzierżawy dóbr królewskich (starostwa). [przypis redakcyjny]
Donoso Cortés, Juan (1809–1853) — hiszpański pisarz konserwatywny, dyplomata; autor Eseju o katolicyzmie, liberalizmie i socjalizmie (1851), w którym głosił niemożność rozwiązania problemu ludzkiego przeznaczenia przez humanistyczne systemy filozoficzne i całkowitą zależność społecznego i politycznego zbawienia ludzkości od Kościoła katolickiego. [przypis edytorski]
do nowego — do nowego zbioru, do następnych żniw. [przypis edytorski]
do nozdrzech (forma D. lm)— dziś popr. do nozdrzy. [przypis edytorski]
Don Pedro Aragoński przybywa tej nocy do Mesyny (…) zwycięzca wraca do domu z armią — władcy hiszpańskiej Aragonii od XIV w. byli także królami Sycylii; brali udział w serii konfliktów na Płw. Apenińskim zwanych wojnami włoskimi (1494–1559), w które zaangażowane były Francja, Hiszpania, cesarstwo, Państwo Kościelne oraz większość miast-państw włoskich; stąd obecność szlachty włoskiej w aragońskiej wyprawie wojennej. [przypis edytorski]
Don Phêlipe quinto (hiszp.) — Filip V (1683–1746), król Hiszpanii z dynastii Burbonów, panował w l. 1700–1724, następnie abdykował na rzecz swego syna Ludwika I, by po jego śmierci wrócić na tron hiszpański w l. 1724–1746. [przypis edytorski]
Don — rzeka w płd. Rosji. [przypis edytorski]
Don — rzeka w płd.-zach. części Rosji, wpada do Morza Azowskiego. [przypis redakcyjny]
Don — tu: rzeka w płn.-wsch. Anglii, nad którą leży miasto Doncaster; dopływ rzeki Ouse. [przypis edytorski]
don — tytuł grzecznościowy, używany we Włoszech. [przypis edytorski]
Dony — Kozacy dońscy. [przypis edytorski]
Don Żuan a. Don Juan, a. Don Giovanni — postać literacka, której wzorem miał być szlachcic hiszp. Juan Tenorio, żyjący w Sewilli w XVI w. Słynął z urody i uroku osobistego, ale także z przedmiotowego traktowania kobiet i egoizmu. Postać Don Juana inspirowała wielu twórców (m.in. Moliera, Mozarta, Byrona), którzy bardzo często różnili się w interpretacji tej postaci. W operze Don Giovanni Mozarta ten hulaka i uwodziciel okazuje się jednocześnie nieustraszonym indywidualistą, nieugiętym wobec duchów i śmierci. [przypis edytorski]
donżuaneria — bałamucenie, uwodzenie kobiet; określenie utworzone od imienia tytułowego bohatera dramatu Moliera Don Juan. [przypis edytorski]
donżuaneria — tu: osoby zalecające się i przymilające. [przypis edytorski]
donżuan — kobieciarz. [przypis edytorski]
donżuan — uwodziciel, bałamut; od imienia Don Juana, legendarnego uwodziciela, XVI-wiecznego szlachcica hiszpańskiego, bohatera wielu dzieł literackich i muzycznych (m.in. Moliera, Mozarta, Byrona). [przypis edytorski]
donżuan — uwodziciel, bałamut; od imienia legendarnego uwodziciela, XVI-wiecznego szlachcica hiszpańskiego, bohatera wielu dzieł literackich i muzycznych. [przypis edytorski]
donżuan — uwodziciel; określenie utworzone od imienia tytułowego bohatera dramatu Moliera Don Juan. [przypis edytorski]
donżuan — w przenośni: uwodziciel kobiet; don Juan: bohater z dramatu hiszpańskiego Tirso de Moliny (1630), później bohater wielu utworów literackich. [przypis redakcyjny]
do obowiązku (…) się nie znał — nie poczuwał się do obowiązku. [przypis edytorski]
do oddania sobie hołdu [Polki] zniewoliły najszczęśliwsze w pisaniu talenta — Segur i inni. [przypis autorski]
do odmiany — na zmianę. [przypis edytorski]
do Odrzywała (gw.) — do Odrzywoła. Odrzywół — dawne miasto, obecnie wieś w Polsce położona w woj. mazowieckim, w pow. przysuskim, w gm. Odrzywół, nad Drzewiczką. [przypis edytorski]
do Ofli — p. II, XVII, 9, uwaga. [przypis tłumacza]
do oglądnięcia — dziś raczej: do obejrzenia. [przypis edytorski]
do ogniw posplatał — połączył w łańcuch. [przypis edytorski]
do ogrodu Heleny Gray — patrz: Ania z Avonlea. [przypis tłumacza]
Do ogrzanej gospody chodź, lub do kowala… — od w. 493 poczyna się opis srogiej zimy w górach, jeden z najbardziej malowniczych. Ubodzy ludzie w braku własnego ogniska dla ogrzania chronili się do gospód lub do kuźni kowalskich. [przypis tłumacza]
do ojca twego, który włada morzem — mowa o Posejdonie. [przypis edytorski]
do Olimpii nie pójdę, nie pójdę Delfów ja szlakiem (…) — w Olimpii była stara wyrocznia, sławna w Delfach; w Abai, mieście północnej Focydy, znajdowała się prastara świątynia Apollina, połączona także z wyrocznią. [przypis redakcyjny]
Doorn — miasteczko w Holandii, w latach 1920–1941 rezydencja byłego cesarza niemieckiego Wilhelma II Hohenzollerna, który po klęsce Niemiec w I wojnie światowej został zmuszony do abdykacji. [przypis edytorski]
do ostatnich granic — Cała ta scena jest w istocie niesłychanie brutalna i drastyczna, zwłaszcza na tle ówczesnej konwencji scenicznej [przypis tłumacza]
do ostatniej przyszliśmy tortury — Ostatnią torturą poeta nazywa siódmy i ostatni krąg góry czyśćcowej. [przypis redakcyjny]
do (…) owczarnie — dziś popr. forma D.lp r.ż.: do owczarni. [przypis edytorski]
do owej grupy utworów krańcowych pod względem myśli politycznej należą „Lambro”, „Kordian”, „Grób Agamemnona” i „Lilla Weneda” — do tejże grupy może być zaliczony Poemat Piasta Dantyszka o piekle, który pomijam, bo nie odznacza się ani polotem myśli, ani wdziękiem formy. [przypis autorski]
dopadszy (starop.) — dziś popr.: dopadłszy. [przypis edytorski]
dopadszy (starop. forma) — dopadłszy. [przypis edytorski]
do Pallady — W Troi miał znajdować się posąg Pallas Ateny, bogini mądrości, pokoju, ale i wojny sprawiedliwej, opiekunki miast. Posąg ten, zwany Palladium, wg legendy chronił miasto przed klęską. [przypis edytorski]
do Pallady (…) wybrzeży — do Attyki, której patronką była bogini Atena, określana przydomkiem Pallas. [przypis edytorski]
do państwa cieni — καθ'ᾅδου [do Hadesu, podziemnej krainy umarłych], Szeol, שְׁאוֹל (Pwt 32, 22). Wujek: piekło. [przypis tłumacza]
do pana chorążego koronnego — Aleksander Koniecpolski herbu Pobóg (1620–1659), książę, chorąży wielki koronny, magnat i starosta kresowy, uczestnik wojen kozackich, syn hetmana Stanisława Koniecpolskiego. [przypis redakcyjny]
Do pana szedziwego, doszłego ku trzeciemu wieku, przemowa — inna wersja tytułu: „Do pana starszego już dojrzalszego wieku przedmowa” (tak w wyd. BN. w oprac. J. Krzyżanowskiego). [przypis edytorski]
Do panowania Boskiego bierzmy przykład z ziemskiego: gdzie byli dwa królowie, którzyby sobie wiary dotrzymali, a krwią się nie kończyli? — Skarga cytuje tutaj tekst Cypriana pt. De idolorum vanitate za Bellarmina De controversiis. [przypis edytorski]
do panwie (starop.) — [na patelnię, tj.] do smażenia [por. panew: patelnia; red. WL]. [przypis redakcyjny]
dopasowywa — dziś: dopasowuje. [przypis edytorski]
dopatrować (daw.) — dostrzegać, zauważać; od daw.: patrować, patrywać. [przypis edytorski]
dopatrywać — tu: przypatrywać się. [przypis redakcyjny]
dopatrywać — tu: wykrywać. [przypis edytorski]
dopatrywał się śmiertelnej herezji w jednej literze umieszczonej zamiast drugiej, z winy i niedbalstwa drukarzy — Rabelais ma tu na myśli ową grę słów âne zamiast âme, kilkakrotnie powtarzającą się w III księdze. Przypierany przez wrogów, Rabelais złożył ten koncept na niedbalstwo drukarzy. [przypis tłumacza]
dopatrzeć — tu: wypatrzeć, wykryć. [przypis edytorski]
dopierać się (daw.) — domagać się. [przypis edytorski]
dopierać się (daw.) — uparcie starać się o coś. [przypis edytorski]
dopiero com zstąpił — inaczej: dopiero co zstąpiłem (przykład konstrukcji zdaniowej z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
Dopiero gdy sam sobie człowiek stoi jak posąg w promieniach słońca (…). Nie darmo naród rzeźbiarzy był narodem tragików — S. Brzozowski, Styl Ibsena, „Przegląd Społeczny” 1906, nr 16, s. 205. Poglądy Brzozowskiego na tragizm od pierwszych w tym kierunku prób zawsze świadczyły o dobrym zrozumieniu istoty tragizmu. Pierwszy raz problem ten analizuje Brzozowski w artykule St[anisław] Przybyszewski jako poeta tragiczny („Głos” 1903, nr 35). Póki odnosimy wartość do człowieka i póki relatywizujemy ją zależnie od ludzi, brak miejsca na tragizm. Człowiek wprawdzie jest twórcą wszelkich wartości, ale jednak, „ażeby tragizm stał się możliwym, trzeba, aby poruszone zostały w człowieku te głębie, w których jest on ogniskiem wszystkiego, w których jest on twórcą wszystkich wartości i może się im przeciwstawić (…) inaczej sama zguba i zniszczenie człowieka będą rzeczą znikomą i pozbawioną znaczenia, gdyż wszystkie wartości leżały na zewnątrz niego, i zatem z jego zagładą nic się nie stało. Tragiczny światopogląd wymaga przywrócenia każdemu człowieczemu istnieniu jego jedyności… Pierwiastkiem tragizmu jest konieczność. Zagłada i unicestwienie, które konieczne nie są — nie są też i tragiczne, są przypadkowe i wskutek tego powszechnego znaczenia mieć nie mogą”. Podobnie ujmuje Brzozowski tragizm w szkicu o Staffie (Kultura i życie, s. 154): „Istotą tragedii jest życie szczere. Żyć tragicznie — znaczy widzieć siebie. I to jest życie. Osamotnienie tragiczne jest organem, przez który człowiek jedynie sam siebie ująć jest w stanie. Poznać siebie, zobaczyć siebie można tylko ginąc. W myśli zwykłej nie wychodzimy za stosunki. Miłość mierzymy szczęściem, bohaterstwo pożytkiem, grzech zniszczeniem — lub odwrotnie. Liczba stosunków jest nieograniczona… Lecz czym jestem ja bez stosunku, ja, objawiający się we wszystkim: w miłości, szczęściu, grzechu, bohaterstwie, ja w obliczu tragicznej zguby? Tragedia znosi wszelkie stosunki, obnaża prawdę”. Osobne zagadnienie stanowi związek tego stanowiska z Nietzschem, por. Skarb Staffa, „Głos” 1905, nr 14. [przypis autorski]
dopiero ku dniowi (starop.) — dopiero nad ranem. [przypis edytorski]
dopierom tam (…) zginęła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: dopiero tam zginęłam. [przypis edytorski]
dopiero o drugiej w nocy… — Werter mówi nie o dniu wycieczki, lecz o dniu następnym, w którym wieczorem opisywał przyjacielowi wrażenia, przeżyte poprzedniej nocy. [przypis redakcyjny]
Dopiero teraz na płacz wam się zbiera? — nie było jeszcze powodu do rozpaczy, od wydania do wykonania wyroku była daleka droga. Przyjaciele mogli mieć nadzieję, że uda im się ułatwić Sokratesowi ucieczkę z więzienia. Ksenofont przedstawia tu ich rozpacz i żal prawdopodobnie pod wpływem lektury Platońskiego Fedona, który opowiada o ostatnich chwilach mędrca, o żalu uczniów, a pogodzie ducha mistrza. [przypis tłumacza]
Dopiero w piątym tygodniu od zapłodnienia zaczynają się te procesy, które z końcem trzeciego miesiąca brzemienności prowadzą (…) do ukształtowania się całego osobnika jako istoty pod względem płciowym ściśle określonej — Oczywista, nasza potrzeba ciągłości zmusza nas do zapatrywania, że różnice płciowe, jakkolwiek anatomicznie i morfologicznie niewidoczne i nawet przy najsilniejszym powiększeniu mikroskopowym dla oka niedostępne, muszą już istnieć w jakiejś formie, w jakimś „upreformowaniu”, i przed momentem pierwszego zróżnicowania. W jakiej jednak formie, w tym tkwi właśnie ważne sedno całej historii rozwoju. [przypis autorski]
