Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 463 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7341 przypisów.
Biała — rzeka w województwie małopolskim przepływająca przez Tarnów, prawobrzeżny dopływ Dunajca. [przypis edytorski]
Biała Woda — Wisła (niem. Weissel). [przypis redakcyjny]
białéj — daw. forma fleksyjna z tzw. é pochylonym, w wymowie zbliżonym do y. [przypis edytorski]
białe, by lilie — białe niby lilie. [przypis edytorski]
białego wam byka poświęcę — biały byk jako najwspanialsza, rzadka ofiara. [przypis edytorski]
Białe Jeziora — miasto nad jeziorem o tej samej nazwie na wsch. od Petersburga. [przypis redakcyjny]
białejgłowy (starop.) — dziś przestarz.: białogłowy, tj. kobiety; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]
białemigłowami (starop. forma) — dziś (przestarz.) N.lm: (między) białogłowami; tzn. (między) kobietami; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]
białemi skrzydły — dziś popr. forma N. lm: białymi skrzydłami. [przypis edytorski]
Białe Morze (trad. litew.) — tu: Bałtyk. [przypis edytorski]
Józef Ignacy Kraszewski, Anafielas, Anafielas. Pieśń III. Witoldowe boje
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
białe muły — białe muły mogą uśmiercić człowieka. [przypis tłumacza]
białe ptaszę (…) poda różdżkę — wiadomość o tym, że opadają już wody potopu otrzymali ocaleni na arce Noego dzięki gołębicy (stąd będącej symbolem pokoju), która przyniosła gałązkę oliwną z lądu. [przypis edytorski]
białe rymy — wiersz biały, bezrymowy, oparty na rytmie. [przypis edytorski]
białe szatki — λευκοὺς χιτωνίσκους (widocznie wyrażenie ironiczne), candida tunica, weissen Leibrock (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
białe (żarg. drukarski) — pusta, niepokryta drukiem część wiersza. [przypis edytorski]
Białgród a. Białogród — miasto w Serbii nad Dunajem. [przypis redakcyjny]
białka — kobieta. [przypis autorski]
Białka — rzeka w województwie małopolskim, prawy dopływ Dunajca. Powstaje w Tatrach z połączenia Rybiego Potoku (to on wypływa z Morskiego Oka, a nie Białka) z Białą Wodą. [przypis edytorski]
Białka — właśc. Białka Tatrzańska, wieś w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim. [przypis edytorski]
białka — żona. [przypis autorski]
białka — zarówno kopia, jak wyd. I i II mają: „białko”. Wyd. III wprowadziło tu poprawkę na l. mn. Kleiner przyjmuje tę wersję wbrew Czubkowi, który poszedł za rękopisem. Wydaje się, że obie formy są prawidłowe. Tekst niniejszy przyjmuje wersję wyd. III i Kleinera. [przypis redakcyjny]
Białkowski, Tadeusz (1888–1961) — aktor. [przypis edytorski]
białność — popr.: białość, biel. [przypis edytorski]
Białobłocki, Bronisław (ok. 1861–1888) — przedwcześnie zmarły na gruźlicę krytyk literacki, publicysta, pochodził z polskiej drobnoszlacheckiej rodziny kalwińskiej z okolic Mińska, studiował prawo w Petersburgu (1878–1882), gdzie nawiązał kontakty z ros. organizacją Narodnaja Wola; następnie przebywał w Warszawie, współdziałając z kręgiem młodzieży ożywianej ideami socjalistycznymi, skupionym wokół Stanisława Krusińskiego; publikował gł. w „Przeglądzie Tygodniowym” (1883–1885), był jednym z pionierów krytyki socjalistycznej (z tego stanowiska poddawał oglądowi twórczość realistów rosyjskich i polskich, w tym m.in. Konopnickiej i Orzeszkowej), dopominał się o literaturę zaangażowaną społecznie, stającą po stronie uciemiężonych mas ludu, dającą wsparcie dla zaangażowania w walkę o sprawiedliwość społeczną. [przypis edytorski]
Białocerkiew a. Biała Cerkiew — miasto w centralnej części Ukrainy, ok. 80 km na południe od Kijowa. [przypis edytorski]
białocerkiewskie — przerwana bitwa pod Białocerkwią 21 września 1651. [przypis redakcyjny]
białogłówka (daw.) — zdrobn. od: białogłowa; młoda kobieta, dziewczyna. [przypis edytorski]
Białogłówka — marka dawnej wódki produkowanej w Grodnie, od koloru kapsli do butelek. [przypis edytorski]
białogłowa (daw.) — kobieta; nazwa od nakrycia głowy, białego czepca, pod którym zgodnie ze daw. zwyczajami kobiety zamężne były zobowiązane chować włosy. [przypis edytorski]
białogłowa (daw.) — kobieta. [przypis edytorski]
białogłowa — kobieta, niewiasta. [przypis redakcyjny]
białogłowski (daw.) — kobiecy, damski. [przypis edytorski]
białogłowskie (daw.) — kobiece. [przypis edytorski]
białogłowski (starop.) — kobiecy. [przypis edytorski]
Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto nad limanem Dniestru, na terytorium płd.-zach. Ukrainy. [przypis edytorski]
Białogród — miasto nad limanem Dniestru, dziś Biłgorod-Dnistrovśkyj na terytorium płd.-zach. Ukrainy; w starożytności kolonia grecka i rzymska, potem miasto bizantyjskie, w XIII w. tatarskie. [przypis edytorski]
Białogród własc. Białogród Kijowski — miasto położone ok. 25 km na zachód od centrum Kijowa, w średniowieczu stanowiło pierwszą linię obrony Kijowa od zachodu; dziś wieś Biłohorodka. [przypis redakcyjny]
białogrodzka orda — Tatarzy mieszkający w Białogrodzie; Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
białogrodzka orda — Tatarzy, mieszkający w Białogrodzie; Białogród a. Akerman (dziś ukr.: Biłhorod-Dnistrowskij) — miasto położone nad limanem Dniestru, ok. 20 km od Morza Czarnego, na terenie dzisiejszej płd. Ukrainy, ok. 50 km na płd. zach. od Odessy, założone w VI w. p.n.e. jako kolonia grecka, w XVII i XVIII w. w rękach tatarskich. [przypis redakcyjny]
białogwardziejski — dziś popr.: białogwardyjski. [przypis edytorski]
białokamienna stolica — stały epitet nadawany Moskwie w poezji rosyjskiej. [przypis redakcyjny]
białokapturni posłowie — dominikanie. [przypis redakcyjny]
Białolenka — Białołęka, wieś w dzis. powiecie warszawskim (gmina Brudno, parafia Tarchomin). [przypis autorski]
białopienne — tu: o białej pianie, niosące ze sobą białą pianę itd. [przypis edytorski]
białoskórnicy — garbarze. [przypis autorski]
białoskórnik — rzemieślnik garbujący skóry na rękawiczki i odzież. [przypis edytorski]
białoskrzydła — neologizm poety na wzór greckiego leu-kopteros. [przypis redakcyjny]
Białoszewski, Miron (1922–1983) — poeta, prozaik, zajmował się także teatrem. Jako poeta skupiał się na przedstawianiu codzienności, posługując się skondensowaną i przesadną formą języka potocznego. Jego najważniejszym dziełem prozatorskim jest antyheroiczny Pamiętnik z powstania warszawskiego. [przypis edytorski]
Białowoda — właśc. Biała Woda, polana w Tatrach Wysokich. [przypis edytorski]
białozór — gatunek ptaka drapieżnego. [przypis edytorski]
białozór — gatunek sokoła, tu: orzeł. [przypis redakcyjny]
białozor, dziś białozór — duży ptak drapieżny z rodziny sokołowatych, dziś gatunek zagrożony. [przypis edytorski]
białozor — sokół do polowania. [przypis edytorski]
białychgłów (starop. forma) — dziś (przestarz.): białogłów; kobiet; daw. obie części składowe słowa odmieniały się (por. np. dzisiejsze: Białystok, do Białegostoku itd.). [przypis edytorski]
białych latarń gazowych — pod koniec XIX w. w dużych miastach używano zasilanych z gazowni lamp gazowych, emitujących silne światło dzięki rozgrzewaniu do białości siatki żarowej płomieniem spalanego gazu; oświetlano nimi ulice i budynki publiczne. [przypis edytorski]
Biały Dunajec — rzeka w płd. Polsce, prawy dopływ Dunajca. [przypis edytorski]
Biały Dunajec — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tatrzańskim. [przypis edytorski]
Biały Gród — historyczne centrum rosyjskiej stolicy, Moskwy, otoczone białymi murami obronnymi, zbudowanymi w XVI w., zniszczonymi w czasie rządów Katarzyny Wielkiej i jej wnuka Aleksandra I. [przypis edytorski]
biały karzeł — niewielki obiekt astronomiczny (rozmiarem zbliżony do Ziemi) złożony ze zdegenerowanej materii, emitujący promieniowanie widzialne o bardzo jasnej barwie; biały karzeł powstaje po ustaniu reakcji jądrowych w gwieździe o małej lub średniej masie: gwiazdy o masie od 0,08 do 0,4 masy Słońca) nie osiągają w trakcie swojej ewolucji warunków wystarczających do zapłonu helu w reakcjach syntezy termojądrowej, więc powstają z nich białe karły helowe, gwiazdy o masie od 0,4 do ok. 4 mas Słońca spalają hel, dając białe karły węglowe lub węglowo-tlenowe, gwiazdy o masie równej 4–8 mas Słońca dają białe karły z domieszką tlenu, neonu i magnezu. [przypis edytorski]
Biały Krzyż (niem. Weißes Kreuz) — organizacja założona w 1890 r. w Berlinie, szerząca edukację w zakresie zdrowia i etyki seksualnej. [przypis edytorski]
Biały księżyc… — o księżycu wspomina również W Szwajcarii: „Jest chwila, kiedy ze srebrzystą tęczą/ Wychodzi blady pierścionek Dyjany,/ Wszystkie się wtedy słowiki rozjęczą/ I wszystkie liście na drzewach zabrzęczą,/ I wszystkie źródła jęk wydają szklany…” [przypis redakcyjny]
Biały kwadrat na białym — aluzja do obrazu Kazimierza Malewicza. [przypis edytorski]
biały mazur — ostatni taniec w czasie zabawy karnawałowej, już nad ranem, tradycyjnie wyróżniający się zasadą, że to kobiety wybierają tancerzy: „panie proszą panów”. [przypis edytorski]
biały miesiąc — tu: miejsca intymne („nieopalone”), gra słów pomiędzy słońcem i księżycem (miesiącem). [przypis edytorski]
białym kamykiem naznaczony — wg rzymskich zwyczajów tak oznaczano szczęśliwy dzień. [przypis edytorski]
biały paw — symbol modernizmu i dekadentyzmu. [przypis edytorski]
Biały Potok — właśc. Dolina Białego Potoku, stanowiąca zachodnią odnogę Doliny Jaworowej w słowackich Tatrach Wysokich. [przypis edytorski]
Białystok — miasto na prawach powiatu w płn.-wsch. Polsce, położone na Nizinie Północnopodlaskiej. [przypis edytorski]
„Biały Sztandar” — „Le Drapeau Blanc”, rojalistyczny dziennik paryski, wydawany w l. 1819–1827. [przypis edytorski]
biały terror — represje przeciw zwolennikom rewolucji i Napoleona Bonaparte po jego upadku. [przypis edytorski]
Biały wiersz także wypłynął z tego naśladowania klasyków. [przypis autorski]
Bialik, Chaim Nachman (1873–1934) — żydowski poeta tworzący w języku hebrajskim oraz jidysz, prozaik, tłumacz, eseista i wydawca; okrzyknięty odnowicielem poezji hebrajskiej i narodowym wieszczem Izraela. [przypis edytorski]
biali z Wirginii zagarnęli nasze ziemie, mówiąc, iż darował je im pewien król z Europy — na mocy traktatu paryskiego (1763), pokonana w wojnie siedmioletniej Francja przekazywała na rzecz Wlk. Brytanii tzw. Nową Francję oraz tereny Luizjany na wsch. od Missisipi; biali z Wirginii to koloniści angielscy. [przypis edytorski]
Bialskie groty — relikty eksploatacji złóż złota, w postaci szybów, sztolni i wyrobisk, znajdujące się w masywie Góry Parkowej, m.in. Grota Bialska zw. Góralską w Głuchołazach. [przypis edytorski]
Bianchi (wł.: biali) — nazwa różnych wł. bractw relig., pochodząca od koloru noszonych przez nich szat; tu zapewne: szeroko znane w XVI w., powstałe w Neapolu Bractwo Białych Sprawiedliwości (Confraternita dei Bianchi della Giustizia), którego członkowie zajmowali się więźniami i towarzyszyli skazanym na śmierć. [przypis edytorski]
Bianchon, Horacy — bohater Ojca Goriot Honoré de Balzaca; student medycyny, razem z Rastignacem opiekował się umierającym ojcem Goriot. [przypis edytorski]
Bianchon (…) Lousteau — Bianchon, lekarz, jeden z umiłowanych typów Balzaka, występuje epizodycznie w całym szeregu jego powieści; tak samo Stefan Lousteau, dziennikarz, w którym współcześni dopatrywali się wielu rysów głośnego krytyka Juliusza Janin, ale który, jak tego dowodzi wyraźna wzmianka samego Balzaka w korespondencji z panią Hańską, raczej wzorowany jest na Juliuszu Sandeau (por. Ojciec Goriot, Córka Ewy, Stracone złudzenia etc.). [przypis tłumacza]
Biarritz — francuska miejscowość nad Zat. Biskajską, ok. 35 km od granicy z Hiszpanią, luksusowy nadmorski ośrodek turystyczny. [przypis edytorski]
bias (ang.) — tu: uprzedzenie. [przypis edytorski]
Bias malując doskonały obraz rodziny (…) — Plutarch, Uczta siedmiu mędrców, 14. [przypis tłumacza]
Bias z Prieny (VI w. p.n.e.) — mędrzec grecki, w tradycji klasycznej zaliczany do tzw. siedmiu mędrców, żyjących w VII i VI w. p.n.e. [przypis edytorski]
biba — pijatyka (z łac. bibo, bibere — pić). [przypis edytorski]
biba — popijawa. [przypis edytorski]
biba (pot., z łac.) — pijaństwo, popijawa. [przypis edytorski]
biba (z łac.) — pijak. [przypis edytorski]
biba (z łac.) — pijatyka. [przypis edytorski]
biba (z łac.) — tu: pijak. [przypis edytorski]
bibelot — drobny przedmiot o charakterze dekoracyjnym. [przypis edytorski]
bibelowaty — drobny, o charakterze dekoracyjnym. [przypis edytorski]
biber (gw.) — brodacz, mężczyzna z brodą. [przypis edytorski]
Bibesco, Marta (1886–1973) — rumuńska arystokratka i pisarka tworząca po francusku; autorka m.in. powieści Catherine-Paris (1927), o nonkonformistycznej rumuńskiej księżniczce mieszkającej w Paryżu, która zostaje żoną potomka starej polskiej rodziny książęcej. [przypis edytorski]
Bibianna — Biblianna Moraczewska, siostra historyka Jędrzeja, przyjaciółka Narcyzy z koła „Entuzjastek”. Odmalowana jest we Wstępnym obrazku jako Felicja. Rozbieżne poglądy polityczne zerwały ten stosunek w r. 1862. [przypis redakcyjny]
bibi, bibo, bibam (łac.) — piłem, piję, będę pił. [przypis edytorski]
Bibiena — miejscowość Bibbiena pod miastem Arezzo w Toskanii. [przypis redakcyjny]
Bibiena właśc. Bernardo Dovizi da Bibbiena (1470–1520) — włoski pisarz, dyplomata, kardynał (od 1513 r.), przyjaciel poety. Autor pierwszej włoskiej komedii prozą Calandra. [przypis redakcyjny]
Bibiński — jednoaktowa komedia Mariana Gawalewicza (1852–1910). [przypis edytorski]
Bibite ex hoc omnes (łac.) — Mt 26, 27. [przypis tłumacza]
bibka — pijatyka. [przypis edytorski]
bibka — pijatyka (z łac. bibo, bibere — pić). [przypis edytorski]
