Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7938 przypisów.
nie człowiekiemeś (starop. forma) — skrót od: nie człowiekiem [jest]eś. [przypis edytorski]
nie czmychałobyż (daw.) — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy nie czmychałoby, czyż nie czmychałoby. [przypis edytorski]
nie czuję się zdolnym do takiej sumienności — [Komentarz autora z Uwag.] Bo nie kreślę ani reprezentanta jakiejś epoki, ani znamiennego typu, tylko człowieka, a każdy człowiek jest wyjątkiem. A więc wpływu idei współczesnych nie trzeba sobie wyobrażać tak, jakoby one całą swą masą działały na człowieka; przeciwnie, wpływ ich jest przypadkowy, pośredni. Nie każdy chce i może mieć ewidencję tych idei, jedne przychodzą do niego za późno, inne wcale nie przychodzą, a kto sam nie siedzi w obserwatorium, ten dowiaduje się o ideach z drugich i trzecich ust, poznaje je w formie sfałszowanej i uproszczonej. Cóż to jest zresztą „idea współczesna”? Często jakiś odświeżony stary komunał. Oprócz „idei” ogromny jeszcze wpływ na umysły ludzkie wywierają typowe sytuacje rozrzucone w utworach literackich — te zaś wpływy i im podobne są zbyt skomplikowane, żeby je wyliczyć w życiu własnym, a cóż dopiero w życiu człowieka powieściowego. Dzięki szkole poznaje się zazwyczaj w młodości idee i walki idei takie, jakie interesowały starszą generację, dopiero potem się to wyrównuje, niektórzy zaś nigdy nie doganiają teraźniejszości. Stąd taki zlepek anachronizmów ze współczesnościami, jak Strumieński. Trzeba też wiedzieć, że gdziekolwiek zejdzie się z sobą dwóch myślących ludzi, tam powstaje nowe źródło kwestii, nowe oryginalne zróżniczkowanie jakichś ogólnie przyjętych orientacji; np. w stosunku Strumieńskiego z Angeliką. [przypis autorski]
nie czujęż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy nie czuję. [przypis edytorski]
nie czuje, co woła — nie czuje ten, który woła. [przypis redakcyjny]
Nie czujemy ani nie poznajemy żadnych innych rzeczy poszczególnych — Nag. Schr.: „czyli nic z natury stworzonej”. [przypis redakcyjny]
nieczujny — nieuważający, niezachowujący czujności. [przypis edytorski]
nieczułość — tu: martwota. [przypis redakcyjny]
nie czyniła rzetelnego awantażu — nie odnosiła istotnej korzyści. [przypis redakcyjny]
Nieczystość jest w winie i swary są w pijaństwie: kto się w nich kocha, mądrym nie będzie — Prz 20, 1. [przypis edytorski]
nie czytał go nawet w przekładzie, wyjąwszy może Cyropedię lub wyjątki z niej, bo wspomina o Pantei — Sinko, Źródła w „Żywocie człowieka poczciwego” (Rozprawy filologiczne Akademii Umiejętności, 1906, t. XXVIII), str. 32. [przypis tłumacza]
nie dać pokój (starop.) — dziś: nie dać spokoju. [przypis redakcyjny]
Nie dać skry ognia — ni wody kropelki! — pochodząca z prawa rzymskiego sentencja wyroku: „wzbronić wody i ognia” (łac. aqua et igni interdicere), oznaczała wykluczenie ze społeczności i skazanie na wygnanie. [przypis edytorski]
niedająca się wymienić — tu: niedająca się nazwać; nie do nazwania. [przypis edytorski]
nie dajeć — nie daje ci. [przypis edytorski]
nie daj słońcu zajść nad twym gniewem — wyrażenie z biblijnego Listu do Efezjan 4, 26. [przypis edytorski]
nie dała ci jakiegoś patyczka — Zapisana wstążka, którą dopiero wówczas można było odczytać, skoro się ją owinęło naokoło patyka identycznej grubości z tym, który był przy pisaniu użyty. [przypis tłumacza]
nie dała im majątku na utrzymanie własnego korpusu — dowódca organizował oddział na własny koszt. [przypis edytorski]
nie dałaż nam — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy nie dała nam. [przypis edytorski]
niedaleko Rodanu — w oryg. Rodonna, więc nie rzeka Rodan, lecz miasto, może dzis[iejsze] Rodez w Owernii. [przypis redakcyjny]
niedalekoś — konstrukcja ze skróconym do końcówki czasownikiem; znaczenie: niedaleko jesteś. [przypis edytorski]
Nie, dalibóg, odstąpić interesów państwa — rozumie się: nie tak powinna wyglądać działalność, żeby… [przypis tłumacza]
Nie damy wam powtórzyć drugiego września… — w pierwszych dniach września 1792 r. wojska republiki ponosiły kolejne klęski, a do Paryża zbliżała się armia pruska. 2 września sankiuloci zaatakowali więzienia i wymordowali 1100–1400 osób, głównie więźniów politycznych, w obawie, że gdy sami opuszczą Paryż, by dołączyć do armii, rojaliści zorganizują kontrrewolucyjne powstanie. [przypis edytorski]
nie darmo Anna Jagiellonka była córką niewiasty słynnej z uczoności — tj. królowej Bony Sforzy (1494–1557). [przypis edytorski]
nie darmo bit (starop.) — [skrócona forma od: bity; tu:] udoskonalony, wyćwiczony korzystnie. [przypis redakcyjny]
Nie darmo Dawid wołał (…) com przestąpił święte przykazanie Twoje — por. 1 Sm 24, 17 (Bóg zesłał zarazę na Izraelitów, bo król Dawid sporządził spis ludności). [przypis edytorski]
Nie darmo ten nazywa się Finot — gra słów; fr. finaud: spryciarz, człowiek przebiegły. [przypis edytorski]
niedarowane — nie do wybaczenia. [przypis edytorski]
Nie darowywam (daw.) — dziś popr.: nie darowuję. [przypis edytorski]
nie daszli (daw.) — konstrukcja z partykułą -li: jeśli nie dasz. [przypis edytorski]
niedawnemi laty — dziś: niedawnymi latami; w niedawnym czasie. [przypis edytorski]
niedawne papieskie zarządzenie — reforma przeprowadzona przez Grzegorza XIII w r. 1582, a stanowiąca dziś używany kalendarz gregoriański. [przypis tłumacza]
niedawne wypadki, które oglądaliśmy na własne oczy — wojnę peloponeską, pomiędzy największymi ówczesnymi potęgami greckimi: Związkiem Morskim pod przewodnictwem Aten a Związkiem Peloponeskim pod przewodnictwem Sparty (Lacedemonu), toczoną o hegemonię nad całą Grecją. [przypis edytorski]
Niedawnoś wolność zabrał (…) wieki — czwarta strofa pochodzi, z pewnymi przekształceniami, z wersji hymnu Antoniego Goreckiego. W całości hymn ten brzmi: „O ty! którego potężna prawica/ W chwili świat zniszczyć, w chwili stworzyć może,/ Co się lud biedny twą łaską zaszczyca,/ Ty ojców naszych nieśmiertelny Boże!/ Niesiemy modły przed twoje ołtarze,/ Zostaw nas, Panie, przy wolności darze./ Niech innym góry swe złoto oddadzą,/ Niechaj ich miecza żelazna potęga,/ Dzierżąc okuty świat pod swoją władzą,/ Od wiecznych lodów do ognia dosięga./ My niesiem prośby przed Twoje ołtarze,/ Zostaw nas, Panie, przy wolności darze./ Chwilęś ją tylko zabrał z naszej ziemi,/ A łez, krwi naszej popłynęły rzeki,/ Jakżeż to musi być okropnie z temi,/ Którym ty wolność odbierzesz na wieki?/ Niesiemy modły przed Twoje ołtarze,/ Zostaw nas wiecznie przy wolności darze./ Jedno twe słowo, wielki gromów Panie,/ Z prochów nas, z prochów wskrzesić było zdolne,/ Jeśli znów karać twa wola nastanie,/ Obróć nas w prochy, ale w prochy wolne./ Niesiemy modły przed Twoje ołtarze,/ Zostaw nas, Panie, przy wolności darze”. W wersji ze Śpiewów nabożnych polskich z 1861 r. strofa ta pojawia się w dalszej części utworu, oczywiście przekształcona. [przypis edytorski]
Niedawno uczynił to prof. Windakiewicz w artykule zamieszczonym w „Przeglądzie Warszawskim”, rocznik I, nr. 2. Nowa książka Nolhac'a: Ronsard et l'humanisme (Paris 1921) dużo przyniosła nowych materjałów. [przypis autorski]
Niedawno ukończyłem opowieść o Mośkach, Joskach i Srulach — Mośki, Joski i Srule to tytuł powieści Korczaka o przygodach żydowskich chłopców na koloniach w Michałówce. [przypis edytorski]
niedawno zeszły — niedawno zmarły; od zejść: umrzeć. [przypis edytorski]
nie dbać na co (starop. konstrukcja) — dziś: nie dbać o co. [przypis edytorski]
niedbać na co (starop.) — nie dbać o co. [przypis edytorski]
niedbając (starop. forma ort.) — nie dbając. [przypis edytorski]
niedbała (starop. forma ort.) — dziś popr.: [gładkości, o którą] nie dbała. [przypis edytorski]
niedbały (starop. forma ort.) — dziś: nie dbały; nie dbać na co: nie dbać o co, nie przejmować się czym. [przypis edytorski]
nie dbały (starop. forma ort.) — dziś popr.: niedbały. [przypis edytorski]
Nie dbam (…) biegają — tańczące skały to aluzja do działalności Amfiona, władcy Teb i muzyka, który potrafił swą grą poruszać kamienie, zaś wzmianka o biegających lasach stanowi nawiązanie do umiejętności Orfeusza (zob. też: Ks. 1, Pieśń XXI). [przypis redakcyjny]
Nie dbam o zdanie sędziów ludzkich — 1 Kor 4, 3. [przypis edytorski]
niedbam (starop. forma ort.) — dziś popr.: nie dbam. [przypis edytorski]
niedba (starop. forma ort.) — dziś popr.: nie dba. [przypis edytorski]
niedba (starop. forma ort.) — dziś popr.: nie dba. [przypis edytorski]
niedecyzja — trudność w podejmowaniu decyzji. [przypis edytorski]
niedekretowani — nieosądzeni. [przypis redakcyjny]
nieder mit den Slaven (niem.) — precz (dosł. „w dół”) ze Słowianami. [przypis edytorski]
Niedługą jest chwila, gdy powstanie mściciel — Orestes, syn Agamemnona. [przypis redakcyjny]
niedługa ulica — rue Royale. [przypis redakcyjny]
nie długoby się ta złość pokarała (starop. forma) — niedługo pokarałaby się ta złość; dziś raczej: niedługo byłaby ta złość pokarana, wkrótce byłaby (…) pokarana. [przypis edytorski]
niedługo później do Koryntu — wojna beocko-koryncka przeciw Sparcie w r. 395–394. [przypis tłumacza]
nie długo (starop. forma) — niedługo. [przypis edytorski]
nie długo (starop. forma ort.) — dziś popr.: niedługo; wkrótce. [przypis edytorski]
nie długo (starop. forma ort.) — niedługo. [przypis edytorski]
niedługo (…) umarł — Jan II Kazimierz Waza zmarł 16 grudnia 1672 r. w Nevers. [przypis redakcyjny]
nie dla mnie te wpadki, wypadki — naśladowanie Plautowskiej gry słów: ego istam insulturam et desulturam nil moror. [przypis tłumacza]
Nie dla nas winnic (…) wódki dzban. — fragment wiersza Jarosława Iwaszkiewicza z tomu Księga dnia i księga nocy (1929). [przypis edytorski]
nie dla niego — Podobnie jak Wojewoda nie może znieść blasku czystego poranka, tak Lara Byrona cofa się przed widokiem cichej, pogodnej nocy: „It was a moment only for the good… Such scene his soul no more could contemplate, a night of beauty mock'd such breast as his” (I. 10). [przypis redakcyjny]
Nie dla pomocy, darmo jej życzycie — Duch tu pokutujący członków swojej rodziny widzi tak zepsutych, że na ich przyczynne modlitwy w skróceniu czasu swojej pokuty nic nie liczy. [przypis redakcyjny]
Nie dlatego, żeby był — dziś popr.: nie dlatego, że jest. [przypis edytorski]
Niedobór — góry Miodoborskie na Podolu. [przypis redakcyjny]
niedobrze patrzy — tu: źle wygląda. [przypis edytorski]
nie dobrze (starop. forma ort.) — niedobrze; nie w pełni. [przypis edytorski]
niedobytą z gruntu fortecę wywróci — Franciszek I zdobył fortecę mediolańską, która uchodziła za niezdobytą. [przypis redakcyjny]
niedobyty — dziś: niezdobyty. [przypis edytorski]
niedobyty (starop.) — nie do zdobycia. [przypis redakcyjny]
nie dochodził, jak tak zwany przez filozofów „kosmos” powstał — takie pytanie postawili sobie najstarsi filozofowie: Tales, Anaksymander, Anaksymenes (Jończycy z Miletu), i ono stało się zasadniczym zagadnieniem filozoficznym. Wszechświat oznaczono wyrazem fysis (przyroda), a od Pitagorasa z Samos (VI w. przed Chr.) wyrazem kosmos (ład), gdyż we wszechświecie panuje ład, którego prawa można wykryć. [przypis tłumacza]
niedocieczony (daw.) — nieodgadniony, tajemniczy; por. dociekać: badać, domyślać się. [przypis edytorski]
nie dociekły — nie domyśliły się, nie przewidziały. [przypis edytorski]
nie doczcie sobie (starop.) — nie doczyta, nie znajdzie. [przypis redakcyjny]
niedogarek — dziś: niedopałek. [przypis edytorski]
niedogarek — niedopałek. [przypis edytorski]
niedogoda — niedogodność, niewygoda. [przypis redakcyjny]
niedogorzały — niedopalony; por. gorzeć: płonąć. [przypis edytorski]
niedojda (daw.) — tu: niedorozwinięta. [przypis edytorski]
niedojda — niedorozwinięta. [przypis edytorski]
niedojda — tu: niedorozwinięta. [przypis edytorski]
Nie dojrzy oko twoje (…) Charona cichą łódź — B. Ostrowska, Pisma poetyckie, Warszawa 1932, II, s. 55. [przypis autorski]
nie dokonał — άλλ' η Θεῷ μόνω [= prócz Boga samego], stąd u tłumaczów: nisi Deo soli, ausser der Gottheit allein (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]
niedołężnik — dziś: niedołężny (człowiek); niedołęga. [przypis edytorski]
niedołężny — mający obniżoną sprawność fizyczną, nieudolny [przypis edytorski]
nie doma — tu: nie w spokoju, niekontent. [przypis redakcyjny]
nie do mnie należał — cytat z noweli Norwida Garstka piasku. [przypis autorski]
nie do niego się ściąga — nie do tego się sprowadza. [przypis edytorski]
…Nie do państw i społeczeństw, lecz do każdej z osobna jednostki zwraca się prawosławie… — N. Arsienjew, Żiwyje kamni w „Jewrazijskij Wremiennik” nr 3, Berlin 1923. [przypis autorski]
niedoperz — dziś popr.: nietoperz. [przypis edytorski]
niedoperz (gwar.) — nietoperz. [przypis edytorski]
niedoperzy — forma charakterystyczna dla tłumacza (A. Mickiewicza); dziś popr.: nietoperzy. [przypis edytorski]
Nie dopiero — nie od dziś. [przypis redakcyjny]
nie-do-pomyślenia — ponieważ znaczenia pojęć w ogóle, a w szczególności pojęć pierwotnych, których definicji podać nie możemy, opierają się na wyobrażeniach (adekwatnych lub nieadekwatnych, jak np. w stosunku do pojęć sprzecznych lub wysoce abstrakcyjnych, np. żelazne drzewo, Czas Abstrakcyjny), używamy wyrażeń „nie-do-pomyślenia” i „nie-do-wyobrażenia” jako ekwiwalentnych. [przypis autorski]
Nie dopuściłaś (…) matce sie frasować — nie pozwoliłaś, by matka się frasowała, martwiła. [przypis redakcyjny]
niedopyrz (gwar.) — nietoperz. [przypis redakcyjny]
niedordzały (starop.) — niedojrzały. [przypis redakcyjny]
niedorostek – nastoletni chłopiec. [przypis edytorski]
nie do rzeczy — bez sensu. [przypis edytorski]
nie do rzeczy — od rzeczy; niedorzecznie, bez sensu. [przypis edytorski]
