Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 461 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | język, językowy, językoznawstwo | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | polityczny | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7538 przypisów.
dobra zakordonowanego duchowieństwa — dobra położone w granicach Rzeczypospolitej, a stanowiące uposażenie parafii i klasztorów odpadłych w r. 1772 do Austrii. [przypis redakcyjny]
Dobra zastawne — dobra oddane wierzycielowi w użytkowanie jako zastaw długu. [przypis edytorski]
dobra zastawne są szkodliwe rolnictwu — posiadacz dóbr zastawnych nie był obowiązany do składania rachunków właścicielowi; mógł przeto bezkarnie niszczyć majątek. [przypis redakcyjny]
dobrém — dziś: dobrym; daw. forma fleksyjna dla przymiotników (także zaimków) rodzaju żeńskiego i nijakiego. [przypis edytorski]
dobre (białorus.) — dobrze. [przypis edytorski]
Dobre dla demokracji było prawo, które broniło posiadania dwóch dziedzictw — Filotaus z Koryntu postanowił w Atenach, iż liczba ziemi, jak również cząstek spadkowych będzie zawsze ta sama. (Arystoteles, Polityka II, 12). [przypis autorski]
dobre — dobro [przypis edytorski]
dobrego nabycia (daw.) — uczciwie zdobyty. [przypis edytorski]
dobrego pasterza i dobrego króla — już Homer nazywa króla pasterzem ludów. [przypis tłumacza]
dobrej myśli — pogoda ducha, wewnętrzny spokój. [przypis redakcyjny]
dobre ludzie (gw.) — dobrzy ludzie. [przypis edytorski]
dobrem — daw. forma N. i Msc. lp przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: dobrym. [przypis edytorski]
dobrem — daw. forma N. i Msc. przymiotników r.n.; dziś tożsama z r.m.: dobrym. [przypis edytorski]
dobremi — daw. forma N. i Msc. lm przymiotników r.ż. i r.n.; dziś tożsama z r.m.: dobrymi. [przypis edytorski]
dobre myśli — wesołość. [przypis redakcyjny]
dobre / Przyczyny muszą z konieczności miejsca / Ustąpić lepszym — Juliusz Cezar Szekspira, IV, 3. [przypis tłumacza]
dobre rozróżnienie odnośnych praw obywateli i zwierzchnika, oraz obowiązków, jakie pierwsi mają wypełniać w charakterze poddanych, od prawa przyrodzonego, z którego powinni korzystać w charakterze ludzi — przeciwstawienie społecznych praw i obowiązków jednostek — prawu przyrodzonemu jednostki, od społeczeństwa niezależnemu, tzn. wolności. (Russo wolność nazywa „prawem” — chociaż o prawach można mówić tylko w społeczeństwach, a wolność ma przedspołeczny charakter — z powodu „ubóstwa języka”. Wolność jest samą istotą człowieka, naturą jego raczej, niż prawem). Zdaniem tłumacza, ustęp ten ma na celu uprzytomnić czytelnikowi naczelny problem pogodzenia wolności z niewolą przez sprawiedliwość oraz zaznaczyć przebytą dotychczas drogę. Wiemy już, że wolność musi być utrzymana, jeśli umowa społeczna ma być ważna, wiemy, że ta wolność polega na słuchaniu samego siebie. Wiemy, że prawo zwierzchnika nad poddanymi jest nieograniczone, że poddani mają bezwzględny obowiązek wypełniać rozkazy zwierzchnika. Poddani są więc w niewoli zwierzchnika. Wiemy wreszcie, że te same osoby, które są poddanymi, są także obywatelami, powołanymi do uczestniczenia w absolutyzmie zwierzchnika. Wiemy jednak, że to uczestnictwo nie czyni jeszcze jednostki wolną, gdyż przy zastosowaniu zasady większości jednostka może być zmajoryzowana i zmuszona do słuchania woli obcej, niebędącej jej wolą. Prawa polityczne nie są więc rekompensatą wolności przyrodzonej. Gdzież zatem wyjście? [przypis tłumacza]
dobre* — tu: zdrowe. [przypis redakcyjny]
dobre (…) wiadomości (…) Ucałuj Manię (…) za to, że jest kochaną — młodsza siostra Wandy, Maria, zaręczyła się z Władysławem Kwietniewskim, matematykiem, docentem Szkoły Głównej. Zwinięcie Szkoły Głównej złamało w znacznej mierze jego karierę naukową, skazując go na pracę zarobkową na kolei warszawsko-wiedeńskiej. [przypis redakcyjny]
dobre wodzi (starop.) — dobrze powodzi. [przypis redakcyjny]
dobre wychowanie uczy stosować się do praw i rozmawiać o sprawiedliwości, i słuchać takich rozmów — człowiek dobrze wychowany i wykształcony będzie na wzór Sokratesa stawiał sobie i innym pytanie, na czym polega sprawiedliwość. Tak ciągle będzie się doskonalił w sprawiedliwości, teoretycznie i praktycznie. [przypis tłumacza]
dobrobyt większy, niż mamy dziś za pokoju — utrata Gibraltaru attyckiego w pokoju po Cheronei złamała gospodarczą samodzielność Aten. [przypis tłumacza]
Dobrochy — dzierżawa Glogerów; Kornelia Glogerowa była siostrą Narcyzy. [przypis redakcyjny]
dobroczynność — tu: towarzystwo dobroczynności, instytucja zajmująca się niesieniem pomocy osobom jej potrzebującym. Instytucje takie najczęściej dbają o zapewnianie swoim podopiecznym mieszkania, wyżywienia, ubrania, środków higieny i innych rzeczy niezbędnych do życia. [przypis edytorski]
Dobroczynny gbur — Le bourru bienfaisant, sztuka najwybitniejszego włoskiego komediopisarza, Goldoniego, grana była po raz pierwszy w Paryżu w r. 1771. W swoim czasie, kiedy Diderot wystawił swego Ojca rodziny, wiele mu nadokuczano zarzutami rzekomego plagiatu z Goldoniego. [przypis tłumacza]
dobrodziej — ksiądz. [przypis edytorski]
dobrodziejstwy (daw.) — dziś popr. forma N. lm: dobrodziejstwami. [przypis edytorski]
dobrodziejstwy — daw. forma N.lm; dziś: dobrodziejstwami. [przypis edytorski]
dobrodziejstwy — dziś popr. forma N. lm: dobrodziejstwami. [przypis edytorski]
dobrodziejstwy — dziś popr. forma N.lm: dobrodziejstwami. [przypis edytorski]
dobrodziej — tu w znaczeniu: ksiądz. [przypis edytorski]
dobrodzika (daw.) — dobrodziejka. [przypis edytorski]
dobrodzika (daw.) — dobrodziejka, tytuł grzecznościowy w stosunku do kobiet. [przypis edytorski]
dobrodzika — dobrodziejka. [przypis edytorski]
do brogu (starop.) — do stodoły. [przypis redakcyjny]
Dobrolubow, Nikołaj Aleksandrowicz (1836–1861) — rosyjski filozof, publicysta, krytyk literacki. [przypis edytorski]
Dobrolubow, Nikołaj Aleksandrowicz (1836–1861) — rosyjski publicysta, krytyk literacki i poeta; przedstawiciel rewolucyjnych demokratów. [przypis edytorski]
do brony (starop.) — do bramy. [przypis redakcyjny]
dobrość (gw.) — dobroć. [przypis edytorski]
dobrota (daw.) — dobroć. [przypis edytorski]
dobrotliwie — w oryg. niem. vergnügt: zadowolony, wesoły, szczęśliwy. [przypis edytorski]
Dobrovski, Šofarike — Dobrovskis ir Šofarikas, garsūs slavų ir ypatingai čekų praeigos tyrėjai. [przypis autorski]
dobrowolny* (starop.) — chętny, posłuszny, pełny dobrej woli. [przypis redakcyjny]
Dobrski Julian (1811–1886) — znakomity tenor operowy, W Halce St. Moniuszki śpiewał partię Jontka (Warszawska premiera opery odbyła się w r. 1858); w Teatrze Wielkim występował do stycznia 1866 r. [przypis redakcyjny]
Dobrudża — kraina między M. Czarnym a Dunajem. [przypis edytorski]
dobrudzcy ordyńcy — dobrudzcy Tatarzy, orda tatarska z zachodu, z terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis edytorski]
dobrudzcy Tatarzy — orda tatarska z zachodu, terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis edytorski]
dobrudzcy Tatarzy — orda tatarska z zachodu, terenów dzisiejszej Mołdawii i płd. Ukrainy. [przypis redakcyjny]
dobrych uczynków, na złe obróconych — tzn. dobrych uczynków, które przyniosły zły skutek; w późn. wyd. zweryfikowano tłumaczenie, zmieniając ten wers na: „Dobrych uczynków źle adresowanych”. [przypis edytorski]
dobry deń (z ukr. добрий день) — dzień dobry. [przypis edytorski]
dobry pan de Pibrac (…) — Faur, pan de Pibrac, autor głośnych współcześnie Kwartyn, z których niespełna w 100 lat potem podrwiwa sobie Molier, umarł w r. 1584, licząc 55 lat. [przypis tłumacza]
Dobry rozum po szkodzie, lepszy rozum przed szkodą — wiersz ten wszedł do repertuaru przysłowiowego. [przypis redakcyjny]
Dobryś! znowu cię zapał ponosi zbyteczny — Molier korzysta z zacietrzewienia Orgona (obecnie w przeciwnym kierunku), aby w usta Kleanta wsunąć budującą tyradę. [przypis tłumacza]
Dobry ton (…) zbożność — le bon ton, la bonne piete. [przypis tłumacza]
Dobrze, bierz swoją cząstkę i zostaw mi moją — Cynna, akt V, sc. 2. [przypis redakcyjny]
dobrze być panem, być władzcą — Kleiner przypuszcza, że na wypowiedź tę mogła wpłynąć scena z dramatu Fryderyka Schillera Sprzysiężenie Fieska, w której Fiesko wygłasza monolog o rozkoszach władzy książęcej. Wiadomo, że Krasiński interesował się dramatem Schillera. [przypis redakcyjny]
dobrzećby (daw.) — dziś pisownia: dobrzeć by; znaczenie: dobrze by to było. [przypis edytorski]
dobrzeć poradzę — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą do -ć; inaczej: dobrze ci poradzę; znaczenie: doprawdy dobrze poradzę. [przypis edytorski]
dobrze (daw.) — omal. [przypis redakcyjny]
Dobrze. Granic tu nie ma. Perspektywa jest niezmierzona. Czy istotnie? (…) Jest niezależnym ten dumny bojownik? — Nie, jest on zależny od istnienia świata gotowej pracy — S. Brzozowski, Filozofia Fryderyka Nietzschego, „Przegląd Filozoficzny” 1912, s. 483. [przypis autorski]
Dobrze; ja się zaślepiam; łudzę się; to jasne — Akast, sprytniejszy od Klitandra, który jest już zupełnym dudkiem, obiera drogę ironicznej skromności, aby tym wymowniej a nieobowiązująco przedstawić się jako zdobywca Celimeny. [przypis tłumacza]
Dobrze (…) już o to nie stoję — Wytrawna kokietka wie dobrze, iż skoro mu tak powie, Alcest zostanie na pewno. [przypis tłumacza]
dobrzeli, niedobrzeli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: dobrze to czy niedobrze. [przypis edytorski]
dobrzem na ten czas ziemie nie przepadła (starop. konstrukcja) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: o mało się w ziemię nie zapadłam. [przypis redakcyjny]
dobrzem uczynił, żem temu zapobiegł — dziś: dobrze uczyniłem, że temu zapobiegłem. [przypis edytorski]
dobrze namalowana rzepa więcej warta niż źle namalowana tęsknota za nieskończonością — aforyzm przypisywany Stanisławowi Witkiewiczowi (1851–1915), malarzowi i teoretykowi sztuki. [przypis edytorski]
dobrze nie idą za włosy — dobrze, że nie szarpią się za włosy. [przypis edytorski]
Dobrze, nie przysięga… — Szekspir, Romeo i Julia, akt II, scena 2. [przypis edytorski]
dobrze nie wylazą (starop.) — omal nie wylezą. [przypis edytorski]
dobrzeście uczynili (daw. składnia) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; dziś: dobrze uczyniliście. [przypis edytorski]
dobrześ mówił — inaczej: dobrze mówiłem (konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika). [przypis edytorski]
dobrześmy to rozważyli — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: dobrze to rozważyliśmy. [przypis edytorski]
dobrześ wiadomy (starop. konstrukcja) — inaczej: dobrze jesteś wiadomy; dobrze wiesz. [przypis edytorski]
dobrześ (…) zrobiła — konstrukcja z ruchomą końcówka czasownika; inaczej: dobrze zrobiłaś. [przypis edytorski]
dobrze się nie wściekła (starop.) — o mało się nie wściekła. [przypis edytorski]
dobrze się nie wściekł (starop. konstrukcja)— o mało się nie wściekł. [przypis edytorski]
dobrze (starop.) — [tu:] ledwie. [przypis redakcyjny]
dobrze (starop.) — tu: znacznie. [przypis edytorski]
dobrze tak na cię (starop.) — dobrze ci tak. [przypis redakcyjny]
dobrze — tu: zupełnie, całkiem. [przypis edytorski]
Dobrze wiadomo, że trzeba cierpieć zły rząd, kiedy go się ma: chodziłoby właśnie o znalezienie dobrego — z całego rozdziału wynika, że dla Russa monarchiczna forma rządu była wysoce antypatyczna, zwłaszcza zaś monarchia dziedziczna. Nie ufał królom i mniemał, że z koniecznością muszą dążyć do pogwałcenia praw i do uzurpacji. Z drugiej strony jednak sądził, że ta forma rządu jest jedynie właściwa dla państw wielkich. Pomysł elekcji (a także, jak mówi w następnym rozdziale, podział władzy rządowej między różne organa) wysuwa jako gwarancje, mające zabezpieczyć prawność monarchii. [przypis tłumacza]
Dobrze więc (…) sam siebie. — Klasyczny manewr kobiecy. Od Moliera do Becque'a niewiele zdołano przyczynić rysów do tej uroczej Paryżanki. [przypis tłumacza]
dobrze żyć i z naszym pożytkiem jako powiada Pismo święte — Biblia, Koh 3:12. [przypis tłumacza]
dobrze żyw (starop.) — ledwie żywy. [przypis edytorski]
Dobrze zatem (…) losy — W tej tak ciężkiej dla duszy jego próbie, Alcest znajduje w sercu swoim ton szlachetny i godny. [przypis tłumacza]
dobrze znajomy wieży — dobrze obeznany z wieżą; dobrze znający wieżę. [przypis edytorski]
Dobrzy bowiem pomarli, żywi nic nie warci — cytat z Eurypidesa Oineus. [przypis tłumacza]
dobrzy filozofowie wiedzą, jak trudno byłoby, aby Mars, który jest tak daleko od Słońca, obszedł się mniejszą ilością księżyców niż co najmniej dwoma — Wenus nie ma księżyców, Ziemia ma jeden. Po odkryciu przez Galileusza czterech księżyców Jowisza, spekulowano, że zapewne Mars, zajmujący pozycję pomiędzy Ziemią a Jowiszem, ma dwa naturalne satelity, co pasowałoby do harmonijnej, matematycznej konstrukcji kosmosu. Późniejsze odkrycie pięciu księżyców kolejnej po Jowiszu planety, Saturna, wydawało się potwierdzać teorię, że coraz dalsze od Słońca planety mają coraz więcej księżyców, więc Mars powinien mieć co najmniej dwa. [przypis edytorski]
dobyć (daw.) — wyjąć coś, wyciągnąć. [przypis edytorski]
dobyć się — dostać się, wtargnąć. [przypis edytorski]
dobyć (starop.) — zdobyć. [przypis edytorski]
dobyć (…) zamczyska — zdobyć zamczysko. [przypis edytorski]
dobycie — zdobycie. [przypis edytorski]
dobyła ogona (…) aż powaliła cały las — Wedle dawnych komentatorów aluzja do wyrąbania lasów w Bauce przez panią d'Estampes: faktycznie jednak ten sam szczegół znajduje się już w dawnych Kronikach Gargantuińskich (patrz: dodatek do tomu V), co dowodzi, jak śliskie są podobne kombinacje. [przypis tłumacza]
dobytek marniał bez paszy — brakowało pożywienia dla bydła; dobytek: bydło a. inne zwierzęta domowe. [przypis edytorski]
dobytek — tu: zwierzęta gospodarskie: krowy, konie itp. [przypis edytorski]
dobytku — κτημάτων. [przypis tłumacza]
dobyty (starop.) — zdobyty. [przypis edytorski]
dobywać (daw.) — wyjmować. [przypis edytorski]
dobywać (starop.) — zdobywać. [przypis edytorski]
