Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | celtycki | chemiczny | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | łacina, łacińskie | literacki, literatura | matematyka | medyczne | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rzadki | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wulgarne | żartobliwie
Według języka: wszystkie | français | Deutsch | polski
Znaleziono 10238 przypisów.
woliera — ptaszarnia, duża klatka na ptaki. [przypis edytorski]
woli, która działa w postanowieniach i uczynkach — jest rzeczą bardzo uwagi godną, że już ojciec kościoła Augustyn uznał to w zupełności, podczas gdy tylu nowszych filozofów nie widzi tego, mimo swojej rzekomej „zdolności czucia”. Mianowicie w De civitate Dei, ks. XIV, 6, mówi on o affectionibus animi, które w poprzedniej księdze sprowadził był do czterech kategorii: cupiditas, timor, laetitia, tristitia i powiada: „voluntas est quippe in omnibus, imo omnes nihil aliud, quam voluntates sunt: nam quid est cupiditas et laetitia, nisi voluntas ni eorum consensionem, quae volumus? et quid est metus atque tristitia, nisi voluntas in dissensionem ab his, quae nolumus?” [affectiones animi: wzruszenia ducha (umysłu); „Zaprawdę wola jest we wszystkich, niczym też innym nie są wszyscy ludzie niż wolą: bo czymże jest pożądanie i wesołość, jak nie wolą w zgodzie z tym, czego chcemy? I czym bojaźń i smutek, jak nie wolą w walce z tym, czego nie chcemy?”; przyp. tłum.]. [przypis autorski]
woli nie reprezentuje się: jest tą samą wolą lub jest inną wolą; nie masz drogi pośredniej — podobnie w księdze II, rozdz. I. [przypis tłumacza]
Wollongong — właśc. Avon River; rzeka w Nowej Południowej Walii w Australii. [przypis edytorski]
Wollstonecraft, Mary (1759–1797) — angielska pisarka i filozofka upominająca się o prawa kobiet; autorka powieści, opowieści podróżniczych, traktatów filozoficznych i pedagogicznych, publikacji dla dzieci; najbardziej znana z powodu swej polemiki na temat praw człowieka z konserwatywnym politykiem Edmundem Burke'iem oraz książki Obrona praw kobiet (oryg. A Vindication of the Rights of Woman with Strictures on Moral and Political Subjects, 1792). [przypis edytorski]
Wolmar i Julia — postacie słynnego romansu Nowa Heloiza (pierwotnie Julia). [pełny tytuł romansu to Julia, czyli Nowa Heloiza, zaś tytuł pierwszego wydania brzmiał: Listy dwojga kochanków, mieszkańców małego miasteczka u stóp Alp; red. WL]. [przypis tłumacza]
wolną nazywa się taka rzecz (…) konieczną zaś (…) — Por. List 58 (dawniej 57) § 2. [przypis redakcyjny]
Wolna Młodzież Niemieckia — (niem. ) Freie Deutsche Jugend, FDJ; komunistyczna organizacja młodzieżowa Socjalistycznej Partii Jedności Niemiec w NRD. [przypis edytorski]
wolna okolica (niem. Freies Feld) — otwarta przestrzeń; dalej to samo wyrażenie jest tłumaczone jako otwarte pole. [przypis edytorski]
wolna przestrzeń (…) wolna miłość — w oryginale są podane inne przykłady, lecz nie wszystkie dały się przełożyć. Mianowicie: „freier Himmel, freie Aussicht, freie Luft, freies Feld, ein freier Platz, freie Warme, (die nicht chemisch gebunden ist), freie Elektricitat, freier Lauf des Stroms, wo er nicht mehr durch Berge oder Schleusen geliemmt ist”, ”Selbst freie Kost, freie Presse: postfreier Brief” (list wolny od opłaty pocztowej). Zastąpiłem je więc takimi, które lepiej odpowiadają duchowi języka polskiego. [przypis tłumacza]
Wolna Wszechnica Polska — prywatna uczelnia utworzona w 1918 w Warszawie, prowadząca działalność do 1952. [przypis edytorski]
Wolna Wszechnica Robotnicza — nazwa od: Wolnej Wszechnicy Polskiej, prywatnej szkoły wyższej założonej w Warszawie po I wojnie światowej (właśc. przekształconej z Towarzystwa Kursów Naukowych, który powstał z Uniwersytetu Latającego), z inicjatywy której prowadzone były publiczne wykłady niedzielne (w ramach Collegium Publicum) oraz kursy dokształcające dla pracowników społeczno-oświatowych. Być może Witkacy nawiązuje też do nazwy Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego (TUR), działającej w l. 1923–1948 socjalistycznej organizacji oświatowo-kulturalnej. [przypis edytorski]
wolne Beduiny — szczepy arabskie prowadzące koczowniczy tryb życia na pustyni. [przypis redakcyjny]
wolneć — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci (skróconą do -ć). [przypis edytorski]
Wolnej woli nie ma w ogóle (…) atawizmem w najgorszym gatunku — S. Przybyszewski, Zur Psychologie des Individuums, I, s. 31. [przypis autorski]
wolne — swobodnie wypowiedziane, niehamowane. [przypis redakcyjny]
wolne zboża — dostępne dla wszystkich, stanowiące wspólną własność. [przypis redakcyjny]
wolniać — łagodnieć. [przypis edytorski]
wolnica — wolni Kozacy. [przypis edytorski]
wolnictwo — nadanie ziemskie, wiążące się z wolnością od obowiązków poddaństwa. [przypis edytorski]
wolnieć (daw.) — zwalniać, zmniejszać prędkość. [przypis edytorski]
wolnie (daw.) — według własnej woli; swobodnie. [przypis edytorski]
wolniej — swobodniej. [przypis edytorski]
wolniejszaś — przykład konstrukcji z czasownikiem „być” skróconym do końcówki fleksyjnej dodanej do przymiotnika; inaczej: wolniejsza jesteś. [przypis edytorski]
wolniejszy — łagodniejszy, lepszy. [przypis redakcyjny]
wolniejszym (starop.) — skrót od: wolniejszy jestem. [przypis edytorski]
wolnoć — czy wolno (konstrukcja z partykułą -ci, skróconą do -ć). [przypis edytorski]
wolnodumca (neol.) — wolnomyśliciel. [przypis edytorski]
wolnodumca (z ros.) — wolnomyśliciel. [przypis edytorski]
Wolno im było (…) posiadać majątki ziemne z poddanymi — nie znaleźliśmy oprócz ustnych tradycji żadnego śladu piśmiennego, czy który z Karaimów trockich posiadał majątek ziemny z poddanymi; ale o prawie na to im służącém przekonywa ekstrakt z ksiąg grodzkich zamku łuckiego wydany pod d. 27 kwietnia 1584, który mamy przed oczyma. Jest to prawo przedażne na majątki „Omelaniki, Dworyszcze Szelatkowskoje, z ludmi, hrunty z polmi, sianożeńciami, stawom i młynom” od Wasila Borzobohatego sekretarza J. K. M. i pani Hanny z Sokała jego małżonki Żydowi Łuckiemu Illi Haszkowiczowi. Przy akcie przedaży znajdował się woźny i dwóch świadków ze szlachty. [przypis autorski]
Wolno jest nie dawać najgodniejszym beneficjów niebędących pasterstwem dusz — Diana Resol. mor. [przypis tłumacza]
wolnomularski — wolnomularstwo jako tajne stowarzyszenie otaczało swe obrzędy tajemniczością. [przypis redakcyjny]
wolnomularstwo — masoneria; ruch powstały w XVIII w., mający na celu moralne i społeczne doskonalenie człowieka, braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów; tu ogólnie: tajny związek. [przypis edytorski]
wolnomularze — członkowie wolnomularstwa (masonerii), powstałego w XVIII w. hermetycznego stowarzyszenia międzynarodowego o hierarchicznej strukturze wewnętrznej, pielęgnującego zasady moralne i idee Oświecenia. [przypis edytorski]
wolnomularze — masoni, członkowie powstałego w XVIII w. hermetycznego stowarzyszenia międzynarodowego o hierarchicznej strukturze wewnętrznej, którego przedmiotem zainteresowania jest duchowe doskonalenie człowieka i braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów, pielęgnowanie zasad moralnych i idei Oświecenia; symbolika masonerii odwołuje się do przenośni budowania jako obowiązku każdego z członków, do używanych symboli należą przedmioty używane w pracy przez dawnych murarzy: węgielnica, kielnia, fartuch, pion i młotek; nazwa „wolnomularstwo” oznacza wolne murarstwo, gdyż słowo „murarz” i „mularz” były synonimami. [przypis edytorski]
wolnomularze — masoni, członkowie ruchu powstałego w XVIII w., mającego na celu moralne i społeczne doskonalenie człowieka, braterstwo ludzi różnych religii, narodowości i poglądów. [przypis edytorski]
wolnomularz — w rozdziale Praga pada wyjaśnienie, iż „to przezwisko oznaczało kogoś, co poszukiwał dziewcząt małoletnich, ale dzięki serdecznym stosunkom z policją zabezpieczony był od wszelkiej nieprzyjemności”. [przypis edytorski]
Wolno Panu, panie Stwórco, każdy jest panem w swoim świecie… — cytat z powiastki Woltera Człowiek o czterdziestu talarach, w przekładzie T. Boya-Żeleńskiego, nieznacznie zmienionym przez dopasowanie zwrotów grzecznościowych do używanych przez Marksa. [przypis edytorski]
wolność i własność obywatela będzie rozciągać się tak daleko, dopokąd nie szkodzi prawu obywateli innych — por. tożsame w treści określenie wolności w Deklaracji Praw Człowieka, art. 4. [przypis redakcyjny]
wolność jest pojęciem negatywnym — zob. niniejszej rozprawy ustęp 8. [przypis redakcyjny]
Wolność jest potrawą pożywną, ale trudno strawną: trzeba bardzo zdrowych żołądków, by ją znieść — por. w dedykacji Rozprawy o nierówności: „…bo z wolnością jest tak, jak z tymi potrawami ciężkimi i pożywnymi albo z tymi szlachetnymi winami, które mogą żywić i wzmacniać organizmy silne, do nich przyzwyczajone, ale które osłabiają, niszczą i upijają słabych i delikatnych, z nimi nieoswojonych”. [przypis redakcyjny]
wolność mieli zupełną, mieli prawo głodować, chorować, wariować, umierać… — Mielgunow, op. cit., s. 177–178. [przypis autorski]
Wolność, nie będąc owocem wszystkich klimatów, nie jest dostępna dla wszystkich narodów (…) tę zasadę, ustaloną przez Monteskiusza — w Duchu praw, księga XIV i XVII. [przypis tłumacza]
wolność od prześladowań… — wyrazy te, wydrukowane kursywą, cenzor wykreślił. [przypis autorski]
Wolność, równość, sztandary w rynsztokach — nawiązanie do haseł Rewolucji Francuskiej: wolność, równość, braterstwo. [przypis edytorski]
wolność — w starożytnej teorii poetyki i retoryki istniało pojęcie licencji. Oznaczało ono prawo artysty do przekraczania norm, przede wszystkim dotyczących poprawności językowej, rządzących zwykłymi (nieukształtowanymi artystycznie) wypowiedziami. [przypis edytorski]
wolności, zarówno społecznej, jak politycznej — wolność społeczna = wolność jednostek zależnych tylko od własnej racjonalnej woli, identyfikowanej z wolą powszechną. Jest ona zagwarantowana przez udział wszystkich jednostek we władzy zwierzchniczej. Wolność polityczna = niezawisłość państwa. [przypis tłumacza]
wolnoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż, o funkcji pytajnej; znaczenie: czy wolno. [przypis edytorski]
wolnoż — konstrukcja z partykułą -że, skróconą do -ż; znaczenie: czy wolno. [przypis edytorski]
wolnoż — konstrukcja z partykułą -że skróconą do -ż; znaczenie: czy wolno. [przypis edytorski]
wolnoż mi myśleć — konstrukcja z partykułą -że (skróconą do -ż); znaczenie: czy wolno mi myśleć. [przypis edytorski]
wolny glejt (daw.) — list żelazny, zapewniający bezpieczeństwo. [przypis redakcyjny]
wolnym czasem — dziś: w wolnym czasie. [przypis edytorski]
Wolnym jest — tu: konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: wolny jestem. [przypis edytorski]
Wolnym — skrócenie od: wolny jestem. [przypis edytorski]
wolny mularz — w rozdziale Praga pada wyjaśnienie, iż „to przezwisko oznaczało kogoś, co poszukiwał dziewcząt małoletnich, ale dzięki serdecznym stosunkom z policją zabezpieczony był od wszelkiej nieprzyjemności”. [przypis edytorski]
wolny mularz — w znaczeniu podstawowym: członek masonerii. [przypis edytorski]
wolny rynek — nie ma tam niczego, co by było niegodne wolnego człowieka. [przypis tłumacza]
Wolny sokół niech odleci — mowa o sokole przyuczonym do polowania, który po śmierci swojego pana zostaje wypuszczony na wolność. [przypis edytorski]
Wolny strzelec — opera Carla Webera z 1821 r. (tytuł oryg. Der Freischütz), która zapoczątkowała przełom romantyczny w muzyce niem., wykorzystując w warstwie muzycznej ludowe melodie oraz wprowadzając na scenę jako temat: ludowe wierzenia, potęgę natury, a także niesamowitość; w Wolnym strzelcu jednym z kluczowych bohaterów jest diabeł, Samiel, który bezpośrednio wpływa na losy i postępowanie ludzi, zaś jednym z rekwizytów są czarodziejskie, nigdy niechybiające celu srebrne kule, odlewane w nocy w lesie. [przypis edytorski]
wolny — tu: rzadki. [przypis edytorski]
Wologeza — Βολογέσου; [Wologazes I, król Partów od 51 do 79 n.e.]. [przypis tłumacza]
Wologezes, Tyrydates, Tygranes — wodzowie Partów w I w. n.e. [przypis edytorski]
wolontariusz — ochotnik. [przypis edytorski]
Wolski, Łukasz — syn podstolego rawskiego, towarzysz chorągwi Wacława Leszczyńskiego, krajczego koronnego; jak pisze Łoś: „człowiek dzielny, młodzian dość doświadczony”. [przypis redakcyjny]
Wolski, Wacław (1867–1928) — poeta i prozaik, jego tekst Wzloty na Parnas. Profile duchowe poetów współczesnych (Warszawa 1902) zawiera krytyczne uwagi o Przybyszewskim. [przypis edytorski]
Wolskowie — staroż. lud italski zamieszkujący tereny płd. Lacjum, w V i IV w. p.n.e. prowadzący wojny z republiką rzymską; w 338 p.n.e. podbici przez Rzym. [przypis edytorski]
Wolstonecraft, Mary (1759–1797) — brytyjska pisarka, orędowniczka praw kobiet. [przypis edytorski]
wolta — niespodziewana zmiana w poglądach albo w zachowaniu. [przypis edytorski]
Wolter (1694–1778) — wielki pisarz francuski, wybitny ideolog Oświecenia, ostro zwalczał Kościół katolicki, teologię i moralność chrześcijańską. [przypis redakcyjny]
Wolter a. Voltaire, właśc. François-Marie Arouet (1694–1778) — czołowy francuski pisarz, filozof i publicysta epoki oświecenia, znany z walki o wolność słowa i wyznania. [przypis edytorski]
Honoré de Balzac, Stracone złudzenia, Wielki człowiek z prowincji w Paryżu
(źródło na Platformie Redakcyjnej)
wolterianizm — koncepcje światopoglądowo-polityczne Woltera (1694–1778), francuskiego pisarza oświeceniowego i filozofa, reprezentujące filozoficzny sceptycyzm połączony z afirmacją rozumu, postulujące walkę z obskurantyzmem, krytykę światopoglądu religijnego z pozycji deistycznych oraz idee tolerancji religijnej. [przypis edytorski]
wolterowskie krzesło — mebel, jakiego używał m.in. Wolter (1694–1778), francuski pisarz i filozof oświeceniowy: rodzaj fotela z wysokim, wyściełanym oparciem. [przypis edytorski]
wolterowski — taki jak u Woltera (1694–1778), francuskiego pisarza oświeceniowego i filozofa, antyklerykalnego sceptyka odrzucającego religię objawioną na rzecz religii rozumowej. [przypis edytorski]
Wolter, Rousseau i Condillac — czołowi filozofowie francuscy XVIII w.: Wolter (1694–1778), Jean Jacques Rousseau (1712–1778) oraz Étienne Bonnot de Condillac (1715–1780). [przypis edytorski]
Wolter — spolszczone: Voltaire, pseudonim François-Marie Aroueta (1694–1778), fr. pisarza i filozofa epoki oświecenia (autora m.in. powiastki filoz. Kandyd); zwolennika liberalizmu, krytyka wszelkich ideologii, hierarchii kościelnej i zabobonnych wierzeń (uznano go za patrona ateizmu i rewolucji). Voltaire był niezwykle wpływową osobistością swego czasu (korespondował m.in. z carycą Rosji, Katarzyną). [przypis edytorski]
Wolter — spolszczone: Voltaire, pseudonim François-Marie Aroueta (1694–1778), fr. pisarza i filozofa epoki oświecenia (autora m.in. powiastki filoz. Kandyd); zwolennika liberalizmu, krytyka wszelkich ideologii, hierarchii kościelnej i zabobonnych wierzeń (uznano go za patrona ateizmu i rewolucji). Voltaire był niezwykle wpływową osobistością swego czasu (korespondował m.in. z carycą Rosji, Katarzyną). [przypis edytorski]
Wolter — właśc. François-Marie Arouet (1694–1778), francuski filozof, publicysta i wolnomyśliciel. [przypis edytorski]
Wolter, właśc. François-Marie Arouet (1694–1778) — fr. filozof, publicysta i wolnomyśliciel. [przypis edytorski]
Wolter, właśc. François-Marie Arouet, pseud. Voltaire — urodził się w r. 1694 w Paryżu, umarł, również w Paryżu, w r. 1778. [przypis tłumacza]
Wolter — właśc. Francois-Marie Arouet, fr. pisarz epoki oświecenia, działacz i filozof. [przypis edytorski]
Wolturn — główna rzeka regionu Kampanii we Włoszech; dziś: Volturno. [przypis edytorski]
woltyż (daw.) — woltyżerka, popisowa akrobatyczna jazda na koniu. [przypis edytorski]
woltyżerka — popisowa akrobatyczna jazda na koniu a. kobieta uprawiająca taką jazdę. [przypis edytorski]
woltyżer — żołnierz wyborowej piechoty wojsk napoleońskich na początku XIX w., wyszkolony do walki w szyku rozproszonym; woltyżerów używano do działań rozpoznawczych, osłonowych, ubezpieczeń przemarszów oraz nękania nieprzyjaciela. [przypis edytorski]
wolumen in folio a. foliał — gruba książka dużego formatu. [przypis edytorski]
wolumina — księgi. [przypis redakcyjny]
wolumin a. wolumen (łac. volumen: zwój) — tom, księga. [przypis edytorski]
woluntariusz (z łac.) — ochotnik. [przypis edytorski]
woluta — element architektoniczny i motyw ornamentacyjny w formie spirali lub zwoju. [przypis edytorski]
woluta — ornament architektoniczny w formie zwoju lub spirali. [przypis edytorski]
woluta — ornament w kształcie spirali lub zwoju. [przypis edytorski]
Wolynie — province méridionale de la Pologne, à l'est de la Gallicie [aujourd'hui: une région historique située au nord-ouest de l'Ukraine; Red. WL]. [przypis tłumacza]
wolze — walże. [przypis edytorski]
woma (gw.) — wam. [przypis edytorski]
W. O. Maimbourg — Ludwik Maimbourg (1610–1686), wydalony i zakonu jezuitów za obronę wolności gallikańskiego kościoła wobec prerogatyw Rzymu [W.O.: wielebny ojciec; Red. WL]. [przypis tłumacza]
womitować (daw.) — wymiotować. [przypis edytorski]
womitować — wymiotować. [przypis edytorski]
womitowała (daw.) — dziś: wymiotowała. [przypis edytorski]
womity — wymioty, torsje. [przypis edytorski]
