Przypisy

Pałac Westminsterski — średniowieczny pałac w Londynie; zbudowany w XI w., służył jako rezydencja królewska, później również jako miejsce obrad parlamentu i siedziba różnych instytucji państwowych; w 1834 spłonął w pożarze, został odbudowany w stylu neogotyckim. [przypis edytorski]

pałacy — dziś popr. D.lm: pałaców. [przypis edytorski]

Pałacyk Michla — utwór ten, nany też jako Piosenka batalionu szturmowego „Parasol”, prezentujemy w serwisie Wolne Lektury w dwóch wersjach. Ich porównanie uświadamia, że piosenka mogła być śpiewana w wielu wariantach, zależnie od momentu, sytuacji i śpiewającej grupy. [przypis edytorski]

pałacyk Michla — właśc. pałacyk Michlera, jednopiętrowy secesyjny budynek, który znajdował się w Warszawie przy ul. Wolskiej; 5 sierpnia 1944 toczyły się o niego ciężkie walki. [przypis edytorski]

Pałac zbudowany we trzy skrzydła(…) do obory — w tym miejscu w wydaniu źródłowym znajduje się ilustracja pałacu z dopiskiem: „Ruiny pałacu Paców w Jeźnie”. [przypis edytorski]

pałamar (daw.) — paramonar (prysłużnik), niższy posługacz cerkiewny; do jego obowiązków należy bicie w dzwony oraz pomoc podczas nabożeństwa, np. podawanie kadzielnicy, świecy, księgi. [przypis edytorski]

pałanka a. polanka — obóz kozacki. [przypis edytorski]

pała — płonąć, jarzyć się. [przypis edytorski]

pałasz — broń biała o długiej, prostej klindze. [przypis edytorski]

pałasz — broń biała, używana m.in. przez ciężką jazdę i dragonów, od XVII w. rozpowszechniona w Europie. [przypis edytorski]

pałasz — broń biała używana przez jazdę i piechotę. [przypis edytorski]

pałasz — broń do walki wręcz z prostą, długą i szeroką głownią (częścią broni służącą do zadawania ciosów). [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna o długiej, prostej i szerokiej klindze, popularna od XVII w., używana w dawnym wojsku przeważnie przez ciężką jazdę; w dawnej Polsce: ogólne określenie różnych typów długiej broni białej, np. szabli. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna o długiej, prostej i szerokiej klindze, używana w Europie w XVIII i na początku XIX w., przeważnie przez ciężką jazdę. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna o długiej, prostej i szerokiej klindze; używany do XIX w., przeważnie przez ciężką jazdę; dawniej także ogólnie: szabla lub dowolna długa broń sieczna. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna o długiej, prostej i szerokiej klindze; używany w Europie do XIX w., przeważnie przez ciężką jazdę. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna, pośrednia między mieczem a szablą. Używana była w dawnym wojsku do XVIII w. przeważnie przez ciężką jazdę i dragonów. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna, pośrednia między mieczem a szablą, używana w daw. wojsku do XVIII w. przeważnie przez ciężką jazdę i dragonów. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna stosowana przez kawalerzystów. [przypis edytorski]

pałasz — broń sieczna używana dawniej przez kawalerię. [przypis edytorski]

pałasz — rodzaj białej broni, podobny do lekkiego miecza, o prostej, dość długiej i wąskiej głowni, w Polsce używany od XVI do XIX w. [przypis edytorski]

pałasz — rodzaj broni używanej przez husarię w XVI-XVIII w. [przypis edytorski]

pałasz — rodzaj szabli. [przypis edytorski]

pałasz — staropol.: szabla lub dowolna długa broń sieczna; własc.: broń sieczna o długiej, prostej i szerokiej klindze, z rękojeścią w stylu szablowym, używana w XVI–XVIII w. przez ciężką jazdę. [przypis edytorski]

pałasz — tu: miecz. [przypis edytorski]

pałata (z ros.) — sala sądowa. [przypis edytorski]

pałatka (ros.) — namiot. [przypis edytorski]

pałka Madejowa — maczuga legendarnego zbója Madeja, którą zabił on wielu ludzi, a pod koniec życia, jako pokutnik, wbił w ziemię, gdzie ukorzeniła się i zakwitła jako cudowna jabłoń. [przypis edytorski]

pałka nasiekiwana — pałka drewniana ponacinana tak, aby z jej głowicy sterczały ostre drzazgi. [przypis edytorski]

Pałki dałoj (ros.) — pałki w dół. [przypis edytorski]

pałuba (daw.) — niekształtna lalka. [przypis edytorski]

pałuba — daw. niezgrabna kukiełka, także brzydka kobieta przypominająca kukłę. [przypis edytorski]

pałuba (daw.) — niezgrabna kukiełka, także brzydka kobieta przypominająca kukłę. [przypis edytorski]

pałuba — daw. niezgrabna kukła lub osoba taką przypominająca. [przypis edytorski]

pałuba (daw.) — tu: kryty wóz towarowy. [przypis edytorski]

pałuba — kadłub. [przypis edytorski]

pałuba — niezgrabna lalka, kukła. [przypis edytorski]

Pałuba, (właśc. Pałuba. Sny Marii Dunin) — książka Karola Irzykowskiego z 1903; w jej skład wchodziły: eksperymentalna powieść Pałuba (Studium biograficzne), opowiadanie Sny Marii Dunin, a także metaliterackie komentarze: Uwagi do „Pałuby”, Wyjaśnienie „Snów Marii Dunin” i ich związek z Pałubą oraz Szaniec Pałuby. [przypis edytorski]

pałubizm — od tytułu powieści Karola Irzykowskigo, Pałuba, opublikowanej w 1903 roku. [przypis edytorski]

pałubka (daw., gw.) — zdr. od pałuba: nakrycie, w szczególności: nakrycie wozu (buda), drewniane lub słomiane nakrycie ula, wiecheć do zatykania komina. [przypis edytorski]

palące szkło — najprawdopodobniej: soczewka, czyli krążek szkła o odpowiednim kształcie, który ogniskuje promienie słoneczne tak, że stają się bardzo gorące i mogą rozżarzyć łatwopalny materiał. [przypis edytorski]

palabras (hiszp.) — słowa; tu użyte zamiast popr. wyrażenia en pocas palabras: krótko mówiąc. [przypis edytorski]

palace (ang.) — pałac. [przypis edytorski]

paladyn — sławny rycerz towarzyszący władcy. [przypis edytorski]

paladyn — znamienity rycerz towarzyszący królowi, pierwotnie: Karolowi Wielkiemu lub królowi Arturowi. [przypis edytorski]

palaikai — čia: liekanos. [przypis edytorski]

Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac położony w centrum Paryża, 150 m od Luwru, w latach 1643–1661 siedziba Ludwika XIV, następnie własność książąt orleańskich, którzy w latach 1780–1784 wokół udostępnionych publicznie ogrodów pałacowych zbudowali galerie mieszczące sklepy i kawiarnie, tworząc najważniejsze miejsce handlowe w mieście. [przypis edytorski]

Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac położony w centrum Paryża, 150 m od Luwru, zbudowany przez kardynała Richelieu, w latach 1643–1661 siedziba Ludwika XIV, następnie własność książąt orleańskich, którzy w latach 1780–1784 wokół udostępnionych publicznie ogrodów pałacowych zbudowali galerie mieszczące sklepy i kawiarnie, tworząc najważniejsze miejsce handlowe w mieście. [przypis edytorski]

Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac w centrum Paryża; dawna siedziba Ludwika XIV, następnie własność książąt orleańskich, którzy wokół udostępnionych publicznie ogrodów pałacowych zbudowali galerie mieszczące sklepy i kawiarnie, tworząc najważniejsze miejsce handlowe w mieście. [przypis edytorski]

Palais-Royal (fr.: Pałac Królewski) — pałac w Paryżu, w pobliżu Luwru. [przypis edytorski]

Palais-Royal — pałac w centrum Paryża, 150 m na północ od Luwru, wybudowany XVII w. dla kardynała Richelieu; w latach 1780–1784 Filip Égalité wzniósł do dziś istniejące galerie ze sklepami otaczające ogrody pałacowe, dzięki czemu miejsce to stało się centrum handlowym i miejscem spotkań Paryżan. [przypis edytorski]

palamanter, właśc. palamentra a. palamętra (gw.) — człowiek przemyślny i przebiegły, zdolny, ale próżniak; włóczęga, rozpustnik, urwis; od: parlamentarz, tj. parlamentariusz (osoba pełniąca poselstwo, w czasie wojny wysyłana do obozu wroga). [przypis edytorski]

Palamedes (mit. gr.) — heros, syn Naupliosa, króla Eubei; odkrył podstęp Odyseusza broniącego się przed udziałem w wyprawie na Troję i udającego obłąkanego; w zemście za to Odyseusz podrzucił w jego namiocie sfałszowany list Priama, a następnie oskarżył o zdradę; Palamedesa uznano za winnego, zginął ukamienowany przez Odyseusza i Diomedesa; wg innej wersji zabili go podczas połowu ryb; miał być wynalazcą liter, miar i wag, umiejętności obliczania, astronomii, praw pisanych itd.; choć nie występuje w eposach Homera, był tytułowym bohaterem zaginionych tragedii Sofoklesa, Eurypidesa i Ajschylosa. [przypis edytorski]

Palamedes (mit. gr.) — syn Naupliosa i Klimeny, znany z przenikliwości: zdemaskował podstęp Odyseusza, udającego obłąkanie, by nie wyruszyć na wyprawę trojańską. [przypis edytorski]

Palamedes z Elei — żartobliwe odniesienie do osoby Zenona z Elei (ok. 490–ok. 430p.n.e.), filozofa znanego z serii paradoksów ukazujących trudności w rozumieniu czasu, przestrzeni i materii jako wielkości ciągłych, które można dzielić w nieskończoność. [przypis edytorski]

Palamed (mit. gr.) — heros, syn Naupliosa, króla Eubei; odkrył podstęp Odyseusza broniącego się przed udziałem w wyprawie na Troję i udającego obłąkanego; w zemście za to Odyseusz podrzucił w jego namiocie sfałszowany list Priama, a następnie oskarżył o zdradę; Palamedesa uznano za winnego, zginął ukamienowany przez Odyseusza i Diomedesa; wg innej wersji zabili go podczas połowu ryb; miał być wynalazcą liter, miar i wag, umiejętności obliczania, astronomii, praw pisanych itd.; choć nie występuje w eposach Homera, był tytułowym bohaterem zaginionych tragedii Sofoklesa, Eurypidesa i Ajschylosa. [przypis edytorski]

Palamed — Palamedes z Eubei, potomek egipskiego króla Belusa, zmusił Ulissesa do udziału w wyprawie pod Troję, za co Ulisses zemścił się: oskarżył Palamedesa o porozumiewanie się z nieprzyjaciółmi i zdradę i doprowadził do jego ukamienowania. [przypis edytorski]

pala — medžiagos gabalas. [przypis edytorski]

palanka — gatunek wódki. [przypis edytorski]

palanka — wódka, gorzałka. [przypis edytorski]

palanka — wódka. [przypis edytorski]

palankin — lektyka używana na Wschodzie. [przypis edytorski]

palankin — rodzaj krytej lektyki używanej na Środkowym i Dalekim Wschodzie. [przypis edytorski]

palankin — rodzaj lektyki stosowanej na Dalekim i Środkowym Wschodzie. [przypis edytorski]

palankin — zadaszone siedzisko ustawiane na grzbiecie zwierzęcia; rodzaj lektyki. [przypis edytorski]

palant — bardzo niegdyś popularna gra drużynowa z użyciem piłki i kija. [przypis edytorski]

palant — gra, w której uczestnicy podzieleni na dwie drużyny podbijają kijem małą piłkę gumową. [przypis edytorski]

palant — gra, w której uczestnicy podzieleni na dwie drużyny podbijają kijem małą piłkę gumową (wódz był nazywany „matką”, a szeregowi gracze „młodszymi bachorami”). [przypis edytorski]

palant — gra, w której uczestnicy, podzieleni na dwie drużyny, podbijają pałką małą piłkę gumową. [przypis edytorski]

palant — kijek do podbijania gumowej piłeczki bądź gra z wykorzystaniem tego rekwizytu. [przypis edytorski]

Palatyn — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu. [przypis edytorski]

Palatyn — jedno z siedmiu wzgórz w Rzymie. [przypis edytorski]

Palatyn (łac. Mons Palatinus) — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu; na nim odnaleziono pozostałości najstarszej osady rzym.; na Palatynie stały świątynie istotnych bóstw państwowych (m.in. Jowisza Statora), a także pałace cesarzy i wille znakomitych obywateli (np. Cycerona czy Marka Antoniusza); (mit. rzym.) w grocie na Palatynie mitologiczna wilczyca (symbol Romy) wykarmić miała przyszłych założycieli państwa rzymskiego, Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]

Palatyn (łac. Mons Palatinus) — jedno z siedmiu wzgórz Rzymu (pozostałe to: Awentyn, Celius, Eskwilin, Kapitol, Kwirynał i Wiminał); na nim odnaleziono pozostałości najstarszej osady rzym.; na Palatynie stały świątynie istotnych bóstw państwowych (m.in. Jowisza Statora), a także pałace cesarzy i wille znakomitych obywateli (np. Cycerona czy Marka Antoniusza); (mit. rzym.) w grocie na Palatynie mitologiczna wilczyca (symbol Romy) wykarmić miała przyszłych założycieli państwa rzymskiego, Romulusa i Remusa. [przypis edytorski]

palauminėti — žaisti užrištomis akimis gaudant kitus. [przypis edytorski]

palaver (ang.) — długotrwała dyskusja. [przypis edytorski]

palawer (ang. palaver, z port. palavra: słowo) — w Afryce Zachodniej: zgromadzenie mieszkańców wioski w celu naradzenia się lub rozstrzygnięcia sporów; długie rozmowy pomiędzy osobami różnych kultur, np. pertraktacje między europejskimi kupcami, odkrywcami, urzędnikami kolonialnymi itp., a miejscową ludnością; także: jałowa dyskusja. [przypis edytorski]

Palazzo del Bargello we Florencji — zbudowany w 1255, służył jako siedziba trybuna ludowego. Od 1859 w pałacu ma swoją siedzibę Muzeum Narodowe (Museo Nazionale del Bargello), w którym zebrano imponującą kolekcję renesansowych rzeźb, m.in Donatella. [przypis edytorski]

palazzo, padre (wł.) — pałac, ojcze. [przypis edytorski]

palba (daw.) — strzelanie. [przypis edytorski]

palba — strzelanina. [przypis edytorski]

palcat — gruby kij; używany dawniej do nauki szermierki. [przypis edytorski]

palcat — kij bojowy, broń ćwiczebna przy nauce szermierki. [przypis edytorski]

palcat — krótki bat ze skórzaną klapką na końcu, używany zwykle w jeździectwie do ponaglania konia. [przypis edytorski]

palce przędzalniane — przędzarka rolkowa, wynaleziona przez Wyatta i Paula maszyna przędzalnicza pozwalająca prząść i rozciągać nici bez posługiwania się palcami, oparta na koncepcji wydłużania bawełnianych nici poprzez przeciąganie ich przez rolki, a następnie rozciąganie ich przez szybszy drugi zestaw rolek. [przypis edytorski]

palcy — dziś popr. forma G. lm: palców. [przypis edytorski]

pale ale (ang.) — ciemno- lub jasnobrązowe piwo angielskie. [przypis edytorski]