Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | ukraiński | włoski | żartobliwie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 8264 przypisów.

źwierzęta — dziś popr. forma: zwierzęta. [przypis edytorski]

źwierzętóm — dziś popr. pisownia: zwierzętom. [przypis edytorski]

źwierze (starop.) — dziś M.lm: zwierzęta. [przypis edytorski]

źwierz-li (daw.) — czy zwierz; dziś popr. pisownia: zwierzli. [przypis edytorski]

źwierzmi (starop.) — zwierzami, forma skrócona, porównaj pieśń I, zwr. 63. [przypis redakcyjny]

źwierzóm — dziś popr. forma C. lm: zwierzom, tj. zwierzętom. [przypis edytorski]

źwierzóm — dziś popr. forma: zwierzom, tj. zwierzętom. [przypis edytorski]

żąć (daw.) — ścinać zborze np. sierpem. [przypis edytorski]

żąć — ścinać zboże czy też trawę sierpem. [przypis edytorski]

żądać kogo o co (daw.) — dziś: żądać co od kogo; prosić kogo o co. [przypis edytorski]

żądać satysfakcji — żądać zadośćuczynienia, tu: żądać przyjęcia wyzwania na pojedynek; dać satysfakcję: stanąć do żądanego pojedynku. [przypis edytorski]

żądała mnie w zamęście — chciała wyjść za mnie za mąż. [przypis edytorski]

Żądam tedy kategorycznie przesłuchania biegłych na okoliczność, czy pan Jowialski jest autorem swoich pysznych bajek — Poruszając półżartem kwestię autorstwa pana Jowialskiego, nic wiedziałem, że sam Fredro rzuca na nią pewne światło, co prawda też niezupełnie zdecydowane. Mianowicie, w pierwszej redakcji Pana Jowialskiego (zamieszczonej w przypisach wydania Biegeleisena, 1897), w scenie drugiej aktu IV znajdują się następujące słowa włożone w usta Jowialskiego: „Ale co prawda, nie grzech, ja muszę ci powiedzieć, że te bajki nie ja pisałem, tylko się na pamięć nauczyłem”. W ostatecznej redakcji, Fredro ten ustęp usunął. [przypis autorski]

Żądamy od sztuki naszej, aby była polską, na wskroś polską (…) mieć w sobie ogień młodości (…) płomiennego ducha Mickiewicza — J. L. Popławski zgryźliwie natomiast twierdził (O modernistach, s. 226), że „grupa młodych poetów i artystów w Krakowie, która nazwała się Młodą Polską, w myślach swych i uczuciach nie jest ani prawdziwie młodą, ani szczerze polską”. [przypis autorski]

żąda po mnie — dziś: żąda ode mnie. [przypis edytorski]

żądasz po mnie — dziś: żądasz ode mnie. [przypis edytorski]

żądła pszczole — dziś: żądła pszczele. [przypis edytorski]

żądła wężowe [rozpuszcza] — chorągiew z wężami, herbem Sforzów. [przypis redakcyjny]

żądły — dziś N. lm: żądłami. [przypis edytorski]

żądniejsze — Pożądańsze, przyjemniejsze. [przypis redakcyjny]

żądny (starop.) — proszący, potrzebujący; wnoszący żarliwą, gorącą prośbę. [przypis edytorski]

żądza (starop.; tu forma B. lp: żądzą) — namiętne pragnienie. [przypis redakcyjny]

żądzej (starop. forma) — dziś D.lp r.ż: żądzy. [przypis edytorski]

żądzej (starop. forma) — żądzy. [przypis edytorski]

żądze (starop. forma) — dziś D.lp. r.ż.: żądzy. [przypis edytorski]

żądzey władzey (starop. forma) — dziś D.lp r.ż.: żądzy władzy. [przypis edytorski]

Żabia Przełęcz — przełęcz w głównej grani Tatr pomiędzy dwoma szczytami: Rysami i Żabim Koniem. [przypis edytorski]

żabieniec, Alisma (biol.) — rodzaj roślin wodnych i błotnych. [przypis edytorski]

Żabieniec — być może chodzi o Zadni Mnichowy Stawek w Dolinie za Mnichem, najwyżej położone jezioro w polskich Tatrach (2070 m). [przypis edytorski]

Żabi Koń — szczyt w głównej grani Tatr o wys. 2291 m n.p.m. [przypis edytorski]

żabnica — ryba morska, nazywana też diabłem morskim; większość czasu spędza na dnie i wabi małe rybki mięsistym, wijącym się wyrostkiem na końcu długiej wędki wystającej ze szczytu głowy. [przypis edytorski]

żaboryby — inaczej batrachy; ryby morskie prowadzące przydenny tryb życia; nazwę żaboryby zawdzięczają wydawanym przez siebie odgłosom, przypominającym rechot żab. [przypis edytorski]

żabot — dekoracja ze zmarszczonej tkaniny a. koronki, umieszczana z przodu koszuli bądź sukni. [przypis edytorski]

żabot — dekoracja ze zmarszczonej tkaniny. [przypis edytorski]

żabot — ozdoba za zmarszczonej tkaniny. [przypis edytorski]

żabot — ozdoba ze zmarszczonego materiału, umieszczana zwykle na froncie koszuli. [przypis edytorski]

żabot — ozdoba z marszczonej tkaniny umieszczana na przodzie bluzki. [przypis edytorski]

żabot — ozdoba z marszczonej tkaniny umieszczana pod szyją na przodzie bluzki lub koszuli. [przypis edytorski]

żabot (z fr.: jabot) — element ubioru; rodzaj ozdoby z udrapowanego materiału, ozdobionego niekiedy koronką, umieszczanej pod szyją, na zapięciu z przodu sukni, bluzki a. koszuli; tu zdrobn.: żabocik. [przypis edytorski]

Żaby, Osy, Ptaki, Niewiasty — zwoje rękopisów przechowywano w wazach; Żaby, Osy, Ptaki i Zgromadzenie kobiet to dzieła Arystofanesa. [przypis redakcyjny]

żachnąć się — okazać oburzenie, zniecierpliwienie, gniew, niecierpliwość; obruszyć się. [przypis edytorski]

żachnąć się — wyrazić oburzenie a. niezadowolenie. [przypis edytorski]

żachnąć się — wyrazić oburzenie, niezadowolenie, sprzeciw, gniew, zniecierpliwienie. [przypis edytorski]

żachnąć się — wyrazić sprzeciw, oburzenie. [przypis edytorski]

żachnąć się — zasygnalizować oburzenie lub sprzeciw. [przypis edytorski]

żacy (…) co im tam w garnki dawają — daw. zwyczajem było dawanie w garnuszki ubogim żakom szkolnym potraw pozostałych ze stołów pańskich. [przypis edytorski]

żaczkować — popisywać się erudycją. [przypis edytorski]

żadenby (…) nie wierzył (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: żaden nie wierzyłby. [przypis edytorski]

żadenby temu (…) nie wierzył (starop.) — nikt nie uwierzyłby temu. [przypis edytorski]

„Żaden geniusz (…) i natchnionego” — wstęp do tłómaczenia sonetów D. G. Rossettiego „La maison de vie” [przypis autorski]

żaden jeździec, ani żaden piechur (neque eques neque pedes) — określenie wzięte z języka żołnierskiego, tyle co „nikt”. [przypis tłumacza]

żaden ku tobie nie jest podobien, Panie — Jr 10, 6. [przypis edytorski]

„Żaden malarz (…) być miała” — „Nullo dipintore potrebbe porre alcuna figura se intezzionalmente non si facesse prima tale quale la figura essere dee”. Ciekawe te dowody i wiele innych jeszcze zebrał prof. Janitschek w rozprawie: Die Kunstlehre Dantes und Giotto’s Kunst… (Lipsk 1892) głównie str. 17 — 23. Nie potrzeba Janitschka i Burckhardta dla zrozumienia i ocenienia estetycznego nowatorstwa Danta, — powołuję ich jeno, ażeby nie być posądzonym o zbyt paradoksalną charakterystykę. [przypis autorski]

żaden obywatel nie ma być dosyć bogaty na to, by mógł kupić innego, a żaden dość biedny, by musiał się sprzedawać — Pragniecie dać państwu spójność? Zbliżcie ku sobie możliwie najbardziej krańcowe stopnie; nie cierpcie ani ludzi bogatych, ani nędzarzy. Dwa te stany, z natury nierozłączne, zarówno są zgubne dla dobra wspólnego; z jednego wychodzą poplecznicy tyranii, z drugiego tyrani; zawsze to pomiędzy nimi odbywa się frymark wolnością publiczną: jeden ją kupuje, a drugi sprzedaje [frymark (daw.): kupczenie, handel; red. WL]. [przypis autorski]

Żaden † oddział — krzyżyk oznacza, że tekst jest w tym miejscu zepsuty. Ἀνδρῶν μὲν γὰρ † οὕτως (N), Ἀνδρῶν μὲν γὰρ οὐκ ἦν οὕτως (D). [przypis tłumacza]

żadenże — konstrukcja z partykułą -że; znaczenie: czy żaden. [przypis edytorski]

Żaden zbrodniarz jeszcze naprawdę nie sądził, że karą krzywdę mu wyrządzono — Zbrodniarz czuje się nawet na swój sposób wtedy winny, kiedy nic właśnie złego nie popełnił. Jest zawsze przygotowany na zarzut oszustwa, kradzieży itd., nawet jeśli się wcale czynu nie dopuścił, ponieważ wie, że jest do niego zdolny. Dlatego też zawsze czuje się przychwycony, gdy zostaje uwięziony jakiś inny przestępca. [przypis autorski]

Żaden z nich rogów księżyca nie zniża — Żaden z nowych faryzeuszów nie przyczynił się do ukrócenia potęgi Mahometan. [przypis redakcyjny]

Żaden z panów — ścisłe tylko co do przywódców walczących; do Konfederacji Barskiej należeli bp kamieniecki Krasiński, Pac, Karol Radziwiłł. [przypis redakcyjny]

żadną miarą (daw.) — za nic, za żadne skarby. [przypis edytorski]

żadną miarą nie można utrzymywać, że bóstwo staje się biernym pod wpływem czegoś albo że istota rozciągła jest niegodna natury boskiej, chociażbyśmy nawet przypuścili jej podzielność, jeżeli tylko przyznamy, że jest wieczna i nieskończona — Por. List 12 (dawniej 29), wraz z dopełnieniem w Liście 81 (dawniej 70) § 1, a także List 35 (dawniej 40) i dopełniający go List 36 (dawniej 41). [przypis redakcyjny]

żadną miarą — w żaden sposób. [przypis edytorski]

żadna inna władza nie zdołała się utrzymać bez przerwy — we wszystkich państwach greckich władza królewska ulegała stopniowym ograniczeniom, aż ustąpiła rządom szlachty (arystokracji), po arystokracji następowała z kolei demokracja (rządy ludu). Czasem w walkach stronnictw zdarzało się, że zagarniały władzę jednostki zdolne i ambitne, tak zwani po grecku „tyrani”, oczywiście różni od prawowitych królów dawnych, z łaski bożej. [przypis tłumacza]

Żadna istota (…) powiada Schopenhauer (…) — Schopenhauer, Werke, II, 184; (Grisebach). [przypis tłumacza]

Żadna śmiertelna substancja (…) bez początku i końca — ustęp objęty cudzysłowem cytuje Montaigne dosłownie z XII rozdziału traktatu Plutarcha O E delfickim, we współczesnym przekładzie Amyota. [przypis tłumacza]

żadna (starop.) — szpetna. [przypis redakcyjny]

żadne badania nie potwierdziły istnienia fabryk produkujących mydło z ludzkiego tłuszczu w czasie II wojny światowej, mit ten był jednak rozpowszechniony już w czasie wojny.

Informacja o tym, że naziści produkują takie mydło, pojawiła się też w Medalionach Zofii Nałkowskiej. W 2006 r. śledztwo Instytutu Pamięci Narodowej potwierdziło, że we wspomnianym w Medalionach gdańskim instytucie anatomicznym przygotowywano w trakcie II wojny światowej ze zwłok więźniów preparaty (kości, czaszki) dla studentów medycyny oraz środek czyszczący z tłuszczu. Jednak nie ma tam żadnych śladów wskazujących na masowy czy komercyjny charakter tej produkcji.

[przypis edytorski]

Żadnego zaś niepowodzenia (…) nikt nie może przypisać dowództwu Agesilaosa — Agesilaos wrócił z wojny chory; rok 375 przeleżał w łóżku; do czasu bitwy pod Leuktrami w 371 r. jeszcze nie odzyskał zdrowia. Klęska była okropna: padł król Kleombrotos i więcej niż połowa Spartan z jego wojska. I skutki były okropne. Symmachia peloponeska (związek zaczepno-odporny) rozpadła się. Część sprzymierzeńców połączyła się z Beotami. [przypis tłumacza]

Żadnego związku nie ma również kronika Wacława Potockiego z Osmanem Jana Gundulicia — Najsłynniejszemu utworowi najznakomitszego pieśniarza dubrownickiego (raguzyjskiego) należy się krótka wzmianka. Jan Gundulić (a. Gondola, 1589–1638) zamierzał jeszcze w r. 1620 przełożyć Jerozolimę Tassa i poświęcić ją Zygmuntowi III; porzucił jednak zamiar zupełnie, może gdy się dowiedział o polskim jej przekładzie z r. 1618, i pierwsze dwie pieśni przekładu Jerozolimy, powtórzone w świeżym wydaniu dzieł Gunduliciowych Kórblera (Zagrzeb 1919 w dodatku), nie są wcale jego pióra. Zamiast przekładu stworzył Osmana w dwudziestu pieśniach (14 i 15 nie napisał, przeszkodziła mu śmierć). Na Osmana złożyły się dwa dzieła: jedno (pieśń pierwsza i druga oraz od szesnastej do końca) opowiadało wiernie wedle historii, niemal bez wymysłów poetyckich, zamiar Osmana zniesienia janczarów, ich rokosz i śmierć Osmana. Drugie, pieśni od trzeciej do piętnastej, jest romansową bajędą o Koreckim, Władysławie, Osmanie, o ich żonach i kochankach, o amazonkach i pasterkach, z najzupełniejszą pogardą wszelkiego prawdopodobieństwa: chocimskie walki widzimy na obrazach, rozwieszonych w królewskiej galerii obrazów warszawskiej, gdy je poseł turecki Ali pasza ogląda; pomysł równie niedorzeczny jak owe posągi królów polskich służące do powieści o dawnych dziejach polskich. Gundulić nie był epikiem — był lirykiem; Osman wypadł też jako epopeja wcale słabo (obie jego części nie są stopione jednolicie), ale odznacza się pysznym językiem i najszerszym ujęciem przedmiotu oraz licznymi pięknymi, acz zupełnie zmyślonymi epizodami w stylu Tassa i Włochów. [przypis edytorski]

żadne inne poznanie a priori nie jest dla nas możliwe, tylko wyłącznie o przedmiotach możliwego doświadczenia — ażeby się nie zrażono za pośpiesznie budzącymi obawę, niekorzystnymi następstwami tego zdania, pozwolę sobie przypomnieć, że kategorie nie są w myśleniu ograniczone warunkami naszego oglądu zmysłowego, lecz mają pole niezmierzone, i tylko poznawanie tego, co sobie myślimy, określanie przedmiotu wymaga oglądu; a przy jego braku, myśl o przedmiocie może mieć jeszcze zresztą swoje prawdziwe i pożyteczne skutki co do używania rozumu przez podmiot, ale o tym używaniu nie podobna tu jeszcze mówić, gdyż nie zawsze zwraca się ono ku określeniu przedmiotów, więc ku poznaniu, lecz także ku określeniu podmiotu i jego chcenia. [przypis autorski]

Żadne ją dobro nie nęci stworzone — Wszystko oprócz Boga jest z niego stworzone. Stworzenie bowiem nie może przyciągnąć Stwórcę, ani zmienić Jego woli. Jest więc niepodobieństwem, żeby Jego wola, sama w sobie dobra i sprawiedliwa, dla istoty stworzonej z miłości lub nienawiści dla niej była sprawiedliwą. [przypis redakcyjny]

Żadnej się łaski u mnie nie spodziewaj, żadnego grzechu odpuszczenia mieć nie będziesz: wszytkie cię grzechy twoje potępią, jeśli się z bratem nie zgodzisz — parafraza morału przypowieści o dłużnikach z Mt 18, 23–35. [przypis edytorski]

Żadnej sławy nie pożądał, o ile pracą swą usilną nie zdobył tego, co się składało na jej istotę — tzn. nie pożądał sławy niezasłużonej. [przypis tłumacza]

żadnej własności nie mającego zbrodnia — Inni zdrajcy przynajmniej pieniądze od nieprzyjaciół pobrane zostawili w kraju. Poniński i w tym szkodził Polsce, bo te pieniądze, które wziął za kraj, znowu marnotrawnie w karty oddał Moskalom [w wydaniu z 1816 r.: cudzoziemcom; Red. WL], którzy równie, jako za zdrajcą Ojczyzny, tak i za kartownikiem [karciarzem, hazardzistą; Red. WL] biegali. [przypis autorski]

żadnemi przegrody — daw. forma N. lm; dziś popr.: żadnymi przegrodami. [przypis edytorski]

żadnem kształtem (starop.) — żadnym sposobem. [przypis edytorski]

żadne zmyślenie nie dotyczy prawd wiecznych — Przez prawdę wieczną rozumiem taką, która, jeżeli jest twierdząca, nie będzie mogła nigdy być przecząca. Taką pierwszą i wieczną prawdą jest, że istnieje bóstwo, nie jest zaś wieczną prawdą, że Adam myśli. Że Chimera nie istnieje, jest prawdą wieczną, a nie jest taką, że Adam nie myśli. [przypis autorski]

żadni (starop.) — żaden. [przypis edytorski]

żadnym kształtem (starop.) — w żaden sposób. [przypis edytorski]

żadnym obyczajem (starop.) — w żaden sposób. [przypis edytorski]

żadny w to nie łuczy jako święte Pismo uczy (daw.) — nikt nie żyje dokładnie według wskazań Pisma świętego. [przypis edytorski]

żadzić się (daw.) — brzydzić się. [przypis redakcyjny]

Żagary — wileńska grupa poetycka powstała w roku 1931, należąca do tzw. drugiej awangardy, w skład której wchodził m. in. Czesław Miłosz; słowo stanowiące jej nazwę stanowiło regionalizm oznaczający chrust a. suche drewno. [przypis edytorski]

Żagary — wileńska grupa poetycka powstała w roku 1931, należąca do tzw. drugiej awangardy, w skład której wchodził m.in. Czesław Miłosz; słowo stanowiące jej nazwę to regionalizm oznaczający chrust a. suche drewno. [przypis edytorski]

Żagary — wileńska grupa poetycka powstała w roku 1931, należąca do tzw. drugiej awangardy, w skład której wchodził m. in. Czesław Miłosz; słowo stanowiące jej nazwę to regionalizm oznaczający chrust a. suche drewno. [przypis edytorski]

żagawka (starop.) — pokrzywa. [przypis redakcyjny]

żagawki (starop.) — pokrzywy parzące. [przypis redakcyjny]

żagiel latyński, dziś: żagiel łaciński — żagiel rozpięty na długiej rejce, umocowanej skośnie na dość niskim maszcie. [przypis edytorski]

żagiel! — okrzyk w porcie na widok okrętu. [przypis redakcyjny]