Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 462 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | rzymski | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7366 przypisów.
amorevol vostro, come figliuolo (wł.) — twój kochający, jak syn. [przypis edytorski]
amor fati (łac.) — miłość (do) losu. [przypis edytorski]
amor fati (łac.) — ukochanie losu. [przypis edytorski]
amorficzny — bezkształtny, niemający określonych kształtów. [przypis edytorski]
amorficzny — bezkształtny. [przypis edytorski]
amorfizm (z gr.) — bezpostaciowość, bezkształtność. [przypis edytorski]
amorfny a. amorficzny — o nieokreślonym kształcie. [przypis edytorski]
amor in caritas (łac.) — miłość w trosce, miłość przez troskę. [przypis edytorski]
amor intellectualis dei (łac.) — intelektualna miłość ku bogu. [przypis edytorski]
amor intellectualis Dei (łac.) — intelektualne umiłowanie Boga. [przypis edytorski]
amor intellectualis (łac.) — miłość intelektualna. [przypis edytorski]
amor (łac.) — miłość [przypis redakcyjny]
Amor (mit. gr.) — bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg i uosobienie miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości, gr. Eros, przedstawiany jako chłopiec z łukiem i strzałami. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości i pożądania, przedstawiany jako chłopak z łukiem i strzałami. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości, syn Wenus i Marsa, przedstawiany zwykle jako skrzydlaty chłopczyk z łukiem, z którego „poluje na serca” (jeśli czyjeś serce Amor ustrzeli swą strzałą, musi on nieuchronnie ulec uczuciu miłości). [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — bóg miłości, syn Wenus i Marsa, przedstawiony jako skrzydlaty chłopczyk z łukiem. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — syn Wenus i Marsa, bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor (mit. rzym.) — w mitologii starożytnych Rzymian bóg miłości. [przypis edytorski]
Amor ordinem nescit — Hieronimus Epistula ad Chromatium, Iovinum et Eusebium. [przypis tłumacza]
amoroso (hiszp.) — pieszczotliwie, czule. [przypis edytorski]
amoroso (wł.) — zakochany; kochający. [przypis edytorski]
amor patriae (łac.) — miłość ojczyzny. [przypis edytorski]
Amor puo far perfetti… — fragment sonetu Michała Anioła Buonarotti. Przekład Lucjana Siemieńskiego ():…Miłość doskonali Ducha na ziemi, w niebie go krzysztali. [przypis edytorski]
Amor vincit omnia (łac.) — Miłość zwycięża wszystko. [przypis edytorski]
amor (wł.) — miłość. [przypis edytorski]
amoryci — plemiona zamieszkujące północną część Ziemi Obiecanej (ziemie zwane Amurru) mające stolicę w Cheszbonie (Joz 12,2). Ziemie podbite przez Jozuego (Joz 12,7–24). [przypis edytorski]
amory (daw.) — flirty, miłostki. [przypis edytorski]
amory — miłostki, miłość. [przypis redakcyjny]
amory (z łac.) — miłości, miłostki, flirty. [przypis edytorski]
Amor (z łac.) — w mit. rzym. bóg miłości. Utożsamiany z greckim Erosem. Symbol miłości zmysłowej, cielesnej. [przypis edytorski]
amoureuse (fr.: kochająca, zakochana) — tu: amantka. [przypis edytorski]
amoureuse (fr.) — kochanka. [przypis edytorski]
a możni korzystają z tego ku zgubie państwa — Aluzja do niedawnych wypadków politycznych we Francji. [przypis tłumacza]
Ampère, Jean-Jacques (1800–1864) — historyk i literat francuski. [przypis edytorski]
amper — jednostka natężenia prądu elektrycznego. [przypis redakcyjny]
ampir — własc. empire (fr.: imperium), styl dekoracji wnętrz, rozwinął się na początku XIX w. pod wpływem odkrywanej właśnie sztuki starożytnej egipskiej i rzymskiej. [przypis edytorski]
ampla — lampa wisząca zaopatrzona w płytki klosz. [przypis edytorski]
ampla — z niem. die Ampel, światło, źródło światła (obecnie przede wszystkim: sygnalizacja świetlna). [przypis edytorski]
amplecti (łac.) — objąć, zaszczycić. [przypis redakcyjny]
amplety (z fr. emplette) — zakupy, sprawunki. [przypis edytorski]
amplifikować (daw.) — przesadzać, przerysowywać w opowiadaniu. [przypis edytorski]
Ampsankta Jar — nad jeziorem Amapsanktus w kraju Hirpinów. Szkodliwe wyziewy jeziora dały powód do wierzeń, że w jego okolicy znajduje się wejście do piekieł. [przypis edytorski]
ampułka — dzbanuszek, w którym w czasie mszy podaje się kapłanowi wino i wodę. [przypis edytorski]
ampułka — tu: naczynie liturgiczne w religii katolickiej. [przypis edytorski]
Amram i Jochewed — rodzice Mojżesza. [przypis edytorski]
Amram — syn Kehata, miał żonę Jokebed, która urodziła mu synów Aarona, Mojżesza oraz córkę Miriam (Lb 26, 58–59). Pochodzi od niego ród Amramitów (Lb 3,27). [przypis edytorski]
Amrawati — miasto w środkowych Indiach, we wsch. części stanu Maharasztra, w dystrykcie Amarawati. [przypis edytorski]
Amru, właśc. Umar ibn al-Chattab (634–641) — dziś popr. Omar; drugi z kalifów arabskich (od 634), jeden z twórców potęgi imperium arabsko-muzułmańskiego: zdobył trzy czwarte terytorium Bizancjum i podbił perskie imperium Sasanidów; późniejsze o kilka wieków źródła podają, że po zdobyciu Egiptu nakazał spalenie sławnej Biblioteki Aleksandryjskiej. [przypis edytorski]
a. m. — skrót od łac. ante meridiem: przed południem. [przypis edytorski]
A. M. — skrót od łac. ante meridiem (przed południem), używany powszechnie w jęz. angielskim. [przypis edytorski]
Amszaspandy, popr. Amszaspandowie (mit.) — dobre duchy stworzone przez Ahura Mazdę do walki ze złymi duchami Arymana. [przypis edytorski]
Am Tische war noch ein Plaetzchen, da hast du, mein Liebchen, gefehlt (niem.) — Przy stoliku było jedno puste miejsce, brakowało tam ciebie, kochanie; cytat z wiersza Heinricha Heinego Sie saßen und tranken am Teetisch (Siedzieli i pili herbatkę), opisującego salonową dyskusję na temat miłości. Cytat pochodzi z ostatniej strofki i wskazuje na niedopowiedzenie: ten, kto wie naprawdę, czym jest miłość, milczy. [przypis edytorski]
amtman — najwyższy urzędnik administracyjny i sądowy mianowany przez władcę, zarządzający majątkiem, zamkiem i wsią w krajach niemieckich. [przypis edytorski]
amtman (z niem. Amtmann) — zarządca. [przypis edytorski]
amty (z niem.) — urzędy. [przypis edytorski]
A much abused letter — książka Tyrrella z 1906 roku. [przypis edytorski]
Amu-daria — rzeka w Uzbekistanie, Turkmenistanie i Afganistanie, jej odcinek stanowi także granicę Tadżykistanu. [przypis edytorski]
amulet — przedmiot chroniący osobę przed czarami lub nieszczęściem. [przypis edytorski]
amulet — przedmiot, któremu przypisuje się magiczną moc. [przypis edytorski]
a multis (…) vincimur — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, CXXIV. [przypis tłumacza]
Amundsenów, Piccardów, Noguszich — Roald Amundsen (1872–1928): norweski badacz polarny, zdobywca bieguna południowego (1911); w 1926 przeleciał nad biegunem północnym na sterowcu; Auguste Piccard (1884–1962): szwajcarski fizyk, wynalazca i badacz, skonstruował balon, w którym w 1931 jako pierwszy człowiek wzniósł się w stratosferę, gdzie dokonał pomiarów atmosfery i promieniowania kosmicznego; Hideyo Noguchi (1876–1928): japoński bakteriolog, w 1911 odkrył krętka kiły. [przypis edytorski]
Amundsen, Roald (1872–1928) — norweski badacz polarny, zdobywca bieguna południowego (1911); w 1926 przeleciał nad biegunem północnym na sterowcu; w czerwcu 1928 wyruszył na pomoc wyprawie Nobilego i razem z załogą wodolotu zaginął bez wieści podczas przelotu nad Arktyką. [przypis edytorski]
Amundsen — Roald Engelbregt Gravning Amundsen – norweski badacz polarny, pierwszy zdobywca bieguna południowego. [przypis edytorski]
amunicją — dziś popr. forma B. lp: amunicję. [przypis edytorski]
Amur — rzeka we wschodniej Azji, płynąca przez terytoria Rosji, Mongolii i Chin. [przypis edytorski]
Amursana (1722–1757) — książę mongolskich Ojratów. W 1754 zainicjował bunt Ojratów (w Dżungarii) i Mongołów zachodniej Mongolii przeciwko Chinom władających wówczas Mongolią. Po klęsce powstania i odwetowej rzezi ludności ojrackiej przeprowadzonej przez wojska chińskie, przedostał się do Rosji. Wkrótce zmarł tam na ospę. [przypis edytorski]
Amyklas — ubogi rybak, jak opowiada Lukan w swojej Farsalii, spał snem głębokim i spokojnym, nie troszcząc się o wojnę, która w tej chwili wokół niego wrzała, w swojej chruścianej chatce, podczas gdy Cezar zagnany gwałtowną burzą, szukał pod jej dachem schronienia. [przypis redakcyjny]
Amykle — miasto w Lacjum nad Morzem Tyrreńskim. [przypis edytorski]
amylnitryt — azotyn amylu, stosowany jako środek obniżający ciśnienie krwi i napięcie mięśni gładkich bądź jako antidotum na zatrucie cyjankiem. [przypis edytorski]
a myśl sama o tym barwę z twarzy zdziera — sens: na samą myśl o tym człowiek blednie. [przypis edytorski]
a my taki — pomimo wszystko. [przypis autorski]
amžinyvas — amžinas. [przypis edytorski]
anabaptysta — członek powstałej w XIX w. w Niemczech grupy wyznaniowej, która żądała m.in. powtórnego chrztu w wieku dojrzałym. [przypis tłumacza]
Anabasis, pol. Anabaza — pamiętniki wojskowe Ksenofonta z Aten (ok. 430–ok. 355 p.n.e.), greckiego pisarza, historyka i żołnierza najemnego, opisujące liczącą 1000 mil drogę powrotną do ojczyzny armii 10 tysięcy najemników greckich zwerbowanych przez satrapę perskiego Cyrusa Młodszego przeciwko jego bratu, królowi Persji Artakserksesowi II. [przypis edytorski]
Anabasis — utwór znany również jako Wyprawa Cyrusa, jeden z pierwszych pamiętników wojennych. Ksenofont opisuje w nim brawurowy powrót greckiego wojska najemnego spod Kunaksy w Babilonii do Grecji. [przypis edytorski]
Anabaza — por. wydanie Bibl. Narodowej, seria II, nr 31. [przypis tłumacza]
ana Boga twego będziesz się bać i jemu samemu będziesz służyć, a przez imię jego będziesz przysięgał — 5. Mojż 6, 13. [przypis edytorski]
Anacapri — miejscowość i gmina we Włoszech, w regionie Kampania, w prowincji Neapol, na wyspie Capri. [przypis edytorski]
Anacharsis (VI w. p.n.e.) — scytyjski filozof, przez niektórych autorów starożytnych zaliczany do siedmiu mędrców; pochodził z królewskiego rodu, przybył ze Scytii do Aten w czasie, gdy Solon zajmował się reformowaniem państwa; według niektórych miał być wynalazcą kotwicy oraz koła garncarskiego (zob. Diogenes Laertios, Żywoty i poglądy sławnych filozofów I 105). [przypis edytorski]
Anacharsys, Scyta, od Greków i Rzymian często wspominany, z mądrości tudzież mocnej i zwięzłej wymowy sławiony, zwiedzał Grecją. Miał być w Atenach około olimpiady XLVII, gdzie słuchał filozofów, szczególniej Platona. Za powrotem do kraju chciał wprowadzić niektóre obrzędy religii greckiej, za co od ludu zamordowany został. Do tego zdarzenia ściągają się [tj. odnoszą się; red. WL] następne wiersze:
[przypis redakcyjny]
anachoreczny (daw.) a. anachoretyczny — pustelniczy, ascetyczny. [przypis edytorski]
anachoreta — asceta, pustelnik. [przypis edytorski]
anachoreta — człowiek żyjący w odosobnieniu, świątobliwy asceta. [przypis edytorski]
anachoreta — pustelnik. [przypis edytorski]
anachoreta — pustelnik; samotnik i asceta. [przypis edytorski]
anachronizm — błąd polegający na łączeniu zjawisk lub faktów, które nie mogły się zdarzyć jednocześnie, względnie na umieszczeniu rzeczy, idei, osoby itp. w niewłaściwej epoce; element niezgodny z duchem czasów lub stanem wiedzy przedstawionej epoki. [przypis edytorski]
An Act for Encouraging the Art of Making New Models and Casts of Busts, and other things therein mentioned, 1798, 38 Geo.III, c.71, http://copy.law.cam.ac.uk/record/uk_1798, (dostęp 08.02.2014). [przypis autorski]
An Act for Encouraging the Art of Making New Models and Casts of Busts… ustęp 2. [przypis autorski]
An Act for Encouraging the Art of Making New Models and Casts of Busts…, ustęp 2. [przypis autorski]
An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching historical and other prints, by vesting the properties thereof in the inventors and engravers, during the time therein mentioned, 1735, 8 Geo. II, c. 13, dostępny pod adresem http://copy.law.cam.ac.uk/record/uk_1735, preambuła (dostęp 08.02.2014). [przypis autorski]
An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching… [przypis autorski]
An Act for the encouragement of the arts of designing, engraving, and etching… [przypis autorski]
Anadiomene (mit. gr.) — wynurzająca się; jeden z przydomków Afrodyty, nawiązujący do legendy, według której bogini miała się narodzić z piany morskiej. [przypis redakcyjny]
Anadyomene (mit. gr.) — przydomek bogini miłości Afrodyty, która narodziła się z piany morskiej u wybrzeży Cypru: Afrodyta Anadyomene (gr. „wynurzająca się z morza”) to obraz namalowany przez Apellesa, słynne w starożytności przedstawienie narodzin Afrodyty zjawiającej się z morza, które stało się inspiracją dla późniejszych artystów. [przypis edytorski]
Anafielas a. Anafiel (mit. litew.) — Góra Wieczności, stroma skała, na którą wspinają się dusze zmarłych, aby na szczycie poddać się sądowi i trafić do nieba lub piekła. Grzechy i bogactwa, nazbierane za życia, obciążają duszę i utrudniają jej wspinaczkę. [przypis edytorski]
Anafielas a. Anapilis (mit. litew.) — Góra Wieczności, stroma skała, na którą wdrapywać się muszą dusze zmarłych, aby na szczycie poddać się sądowi i trafić do nieba lub piekła (w wędrówce tej grzechy, zarówno jak bogactwa, nazbierane za życia, obciążają duszę i utrudniają jej wspinaczkę, pomocna natomiast są pazury), zmarli, którzy zsuwali się z góry, byli pożerani przez smoka; opowieść o górze Anafielas wyszukał w baśniach i podaniach badacz starożytności litewskich Teodor Narbutt, nazwa góry posłużyła za tytuł dla eposu o dziejach Litwy autorstwa Józefa Ignacego Kraszewskiego (o podtytule Pieśń z podań Litwy, wyd. 1843–1846). Jednakże ponieważ litewski nie używa litery f, nazwa góry mogłaby brzmieć raczej Anapilis i oznaczać „zaświaty” w ogóle oraz wskazywać na związki kultury litewskiej ze Skandynawami i Duńćzykami, choćby poprzez Kurszów (Kurów, łot. kurši, lit. kuršiai) i Żmudzinów zamieszkałych na wybrzeżu bałtyckim. [przypis edytorski]
Anafielas — wyobrażenie wzięte rzekomo z mitologii litewskiej, wprowadzone głównie przez J. I. Kraszewskiego: góra, na której spoczywa niebo, a w której gajach przebywają bogowie i dusze szczęśliwe. [przypis redakcyjny]
