Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 450 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | norweski | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 3282 przypisów.
Hefajstos (mit. gr.) — syn Zeusa i Hery, bóg kowali, złotników i ognia. Przedstawiany jako kulawy, gdyż Zeus zrzucił go z Olimpu, gdy Hefajstos wstawił się za Herą. [przypis edytorski]
Hefajstos (mit. gr.) — syn Zeusa i Hery, bóg kowali, złotników i ognia. Przedstawiany jako kulawy, gdyż Zeus zrzucił go z Olimpu, gdy Hefajstos wstawił się za Herą. [przypis edytorski]
Hefajstos — syn Zeusa i Hery, bóg kowali, złotników i ognia. Przedstawiany jako kulawy, gdyż Zeus zrzucił go z Olimpu, gdy Hefajstos wstawił się za Herą. [przypis edytorski]
Hefajstos — w mit. gr. bóg ognia; tu przen.: ogień, pożar. [przypis edytorski]
heftling (gw.) — więzień hitlerowskiego obozu koncentracyjnego. [przypis edytorski]
heftling — w gwarze środowiska obozowego: więzień hitlerowskiego obozu koncentracyjnego. [przypis edytorski]
Hegaj — eunuch usługujący królowi Persji, w jego haremie (Est 2,3). [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — filozof, akademik i poeta niemiecki. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — filozof niemiecki, twórca systemu idealistycznego, w myśl którego świat jest poznawalny, ponieważ zjawiska dadzą się wydedukować z absolutu, o ile pojąć go jako rozwijającego się ducha. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — filozof niemiecki, twórca systemu idealistycznego, w myśl którego świat jest poznawalny, ponieważ zjawiska dadzą się wydedukować z absolutu, o ile pojąć go jako rozwijającego się ducha. Stworzona przez niego metoda dialektyczna tłumaczy rozwój ducha jako ciągłe uzgadnianie się sprzeczności: po tezie (pierwszym stadium), następuje antyteza (drugie stadium, przeciwne pierwszemu), ostatecznie zastępowane przez syntezę (stadium trzecie, uzgadniające tezę i antytezę). Rozwój myśli filozoficznej wyglądał wg Hegla następująco: 1. logika, która tworzy abstrakcyjny schemat metodologiczny poznania ducha; 2. filozofia przyrody, która prowadzi do poznania ducha w jego fizycznych, materialnych przejawach; 3. filozofia ducha, która prowadzi do poznania ducha dzięki zyskanej w poprzednich etapach elementów umożliwiają uzyskanie samowiedzy. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — filozof niemiecki, twórca systemu idealistycznego, w myśl którego świat jest poznawalny, ponieważ zjawiska dadzą się wydedukować z absolutu, o ile pojąć go jako rozwijającego się ducha. Stworzona przez niego metoda dialektyczna tłumaczy rozwój ducha jako ciągłe uzgadnianie się sprzeczności: po tezie (pierwszym stadium), następuje antyteza (drugie stadium, przeciwne pierwszemu), ostatecznie zastępowane przez syntezę (stadium trzecie, uzgadniające tezę i antytezę). [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — filozof niem., twórca systemu idealistycznego, w myśl którego świat jest poznawalny, ponieważ zjawiska dadzą się wydedukować z absolutu, o ile pojąć go jako rozwijającego się ducha. Stworzona przez niego metoda dialektyczna tłumaczy rozwój ducha jako ciągłe uzgadnianie się sprzeczności: po tezie (pierwszym stadium), następuje antyteza (drugie stadium, przeciwne pierwszemu), ostatecznie zastępowane przez syntezę (stadium trzecie, uzgadniające tezę i antytezę). Rozwój myśli filozoficznej wyglądał wg Hegla następująco: 1. logika, która tworzy abstrakcyjny schemat metodologiczny poznania ducha; 2. filozofia przyrody, która prowadzi do poznania ducha w jego fizycznych, materialnych przejawach; 3. filozofia ducha, która prowadzi do poznania ducha dzięki zyskanej w poprzednich etapach elementów umożliwiają uzyskanie samowiedzy. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof, przedstawiciel klasycznego idealizmu; twórca całościowego systemu filozoficznego. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof, przedstawiciel klasycznego idealizmu; twórca całościowego systemu filozoficznego, składającego się z logiki, filozofii przyrody i filozofii ducha, odległy inspirator marksizmu. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof, przedstawiciel klasycznego idealizmu; twórca całościowego systemu filozoficznego, składającego się z logiki, filozofii przyrody i filozofii ducha, odległy inspirator marksizmu. Napisał m.in. Fenomenologię ducha (1807) i Naukę logiki w trzech tomach (1812–1816). [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof, twórca klasycznego systemu idealistycznego; tu mowa o jego naśladowcach. [przypis edytorski]
Hegel, Georg Wilhelm Friedrich (1770–1831) — niemiecki filozof, twórca nowoczesnego systemu idealistycznego. [przypis edytorski]
Hegel Jerzy Wilhelm Fryderyk (1770–1831) — filozof niemiecki, który wywarł też bardzo silny wpływ na filozofię polską (Kremer, Trentowski, Cieszkowski), stworzył kierunek filozoficzny, zwany absolutnym idealizmem. Według Hegla podstawą i istotą wszechbytu jest absolutny rozum (stąd kierunek ten nazywa się też panlogizmem); zarówno zjawiska przyrody, jak świat ducha są tylko przejawami absolutnego rozumu, który wyszedłszy w ten sposób z siebie w stopniowym potęgowaniu swej samowiedzy, drogą tzw. procesu dialektycznego do siebie znowu powraca. [przypis autorski]
hegemon (gr. ἡγεμών) — tu: wódz, dowódca; w innych kontekstach także: gubernator, zarządca. [przypis edytorski]
Hegemon — mówca ze stronnictwa macedonofilskiego, stracony razem z Fokionem; podobnie Pytokles. [przypis tłumacza]
Hegesias (Hegezjasz), zwany Peisithanatosem — filozof hellenistyczny żyjący ok. IV–III w. p.n.e, reprezentujący skrajny pesymizm. Uważał, że prawdziwe szczęście (będące jednocześnie celem życia) jest nieosiągalne, bowiem przyjemność jest chwilowa, rzadko doświadczana i subiektywna. Z tego powodu uznawał śmierć, samobójstwo za możliwość uwolnienia od cierpień. [przypis edytorski]
Hegeso, żona Proksenosa (…) na swoim znanym nagrobku — Hegeso, żonie Proksenosa, dedykowano stelę nagrobną z reliefem, odnalezioną w 1870 na cmentarzu dipylońskim w ateńskiej dzielnicy Keramejkos, jeden z najpiękniejszych przykładów greckiej sztuki cmentarnej, datowany na ok. 410–400 p.n.e. [przypis edytorski]
Hegezjasz z Cyreny (IV–III w. p.n.e.) — gr. filozof, uczeń Arystypa, bliski cynizmowi; nauczał, że szczęście jest niemożliwe do osiągnięcia, więc główny cel życia stanowi unikanie cierpienia i smutku; z tego powodu samobójstwo uważał za lepsze od życia w cierpieniu. [przypis edytorski]
Hegezyp — polityk, mówca, stronnik, autor mowy o Halonessos. [przypis tłumacza]
hegira a. hidżra (z arab. هِجْرَة: wywędrowanie, zerwanie stosunków, ucieczka) — Wielka Emigracja mahometan z prorokiem Mahometem na czele. [przypis edytorski]
hegira — [dziś popr.: hidżra; red. WL], ucieczka Mahometa z Medyny w 621 roku naszej ery; data, od której zaczyna się era muzułmańska. [przypis autorski]
hegir (oryg. fr. l'hégire) — hidżra (z ar.: emigracja); ucieczka prześladowanego proroka Mahometa oraz jego zwolenników z Mekki do Medyny w roku 622 n.e., stanowiąca początek rachuby lat w kalendarzu muzułmańskim i perskim. [przypis edytorski]
heglowcy — uczniowie i kontynuatorzy systemu filozoficznego stworzonego przez Georga Wilhelma Friedricha Hegla, tu ironicznie: Niemcy. [przypis edytorski]
heglowską twarz przemiany przeciwieństw — niemiecki filozof Georg Wilhelm Friedrich Hegel (1770–1831) stworzył system filozofii idealistycznej, w którym idee miały ewoluować w ten sposób, że przekształcały się we własne przeciwieństwo (antytezę), co następnie prowadziło do sformułowania syntezy. [przypis edytorski]
hegzametr — celowe udźwięcznienie słowa heksametr: miara antycznego wiersza bohaterskiego, składająca się z sześciu stóp; heksametrem napisano Iliadę i Odyseję Homera. [przypis edytorski]
„he”, „het” — litery alfabetu hebrajskiego, graficznie trudne do odróżnienia, he: ה het: ח. [przypis edytorski]
Heiberg, Gunnar (1857–1929) — powieściopisarz i dramaturg norweski; jego dramat Balkon (1894) był drukowany w „Życiu” pod red. Przybyszewskiego w 1898 r. (nr 12 i nast.). [przypis edytorski]
Heiberg, Johan Ludvig (1854–1928) — duński akademik i filolog klasyczny. [przypis edytorski]
Heidegger, Martin (1889–1976) — filozof niemiecki; zajmował się pytaniem o sens bycia i analizą specyficznie ludzkiego bycia, związanego z doświadczaniem czasu, lęku i śmierci; aktywnie wspierał ruch narodowosocjalistyczny, w latach 1933–1945 był członkiem NSDAP. [przypis edytorski]
Heidegger, Martin (1889–1976) — niemiecki filozof, autor książki Bycie i czas (1927), operujący pojęciem Dasein (niem. bycie-tutaj). [przypis edytorski]
Heidelberg — miasto na prawach powiatu w Niemczech, w kraju związkowym Badenia-Wirtembergia; znajduje się tutaj najstarszy uniwersytet niemiecki (Uniwersytet Ruprechta i Karola). [przypis edytorski]
Heidelberg — miasto w Niemczech, w kraju związkowym Badenia–Wirtembergia, położone nad rzeką Neckar. [przypis edytorski]
Heidelberg — miasto w południowo-wschodniej części Niemiec. [przypis edytorski]
Heidelberg — tu zapewne: opactwo św. Bartłomieja, położone między osiedlami Neuenheim i Ziegelhausen w Heidelbergu, w płd.-zach. Niemczech, w XIII–XVI w. będące klasztorem benedyktynek. [przypis edytorski]
heidelberski kongres filozoficzny — odbył się w 1908. [przypis edytorski]
Heidenstam, Verner, von (1859–1940) — szwedzki pisarz, noblista w dziedzinie literatury. [przypis edytorski]
Heijermans, Herman (1964–1924) — holenderski dramatopisarz. [przypis edytorski]
Heil Hitler! (niem.) — chwała Hitlerowi, pozdrowienie nazistowskie. [przypis edytorski]
heil Hitler (niem.) — niech żyje Hitler; cześć Hitlerowi. [przypis edytorski]
Heili kaszenk hemszin! Hejli kaszenk! — Bardzo tak ładnie! Bardzo ładnie! [przypis autorski]
heil (niem.: cześć) — pozdrowienie hitlerowskie, przed wojną mogło nieść również skojarzenia z energicznością, nowoczesnością i sportem. [przypis edytorski]
Heimbach — miasto w Niemczech, w Nadrenii. [przypis edytorski]
Heimweh (niem.) — tęsknota za domem. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — niemiecki poeta. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — niemiecki poeta romantyczny, znany liryk, prozaik i publicysta. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — niemiecki poeta żydowskiego pochodzenia, przedstawiciel romantyzmu, jeden z najwybitniejszych niemieckich liryków, prozaik, publicysta. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — niemiecki porta romantyczny, znany liryk, w późniejszym okresie twórczości często wypowiadający się na tematy polityczne. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — poeta niemieckiego romantyzmu, znakomity liryk żydowskiego pochodzenia. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — właśc. Harry Chaim Heine, niemiecki poeta, prozaik i publicysta. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — znakomity poeta niemiecki, rewolucyjny demokrata. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich (1797–1856) — znakomity poeta niemiecki, rewolucyjny demokrata. [przypis edytorski]
Heine, Heinrich, właśc. Heine, Harry (1797/1799–1856) — poeta niem. epoki romantyzmu, po ukończeniu liceum zajął się początkowo kupiectwem, lecz bez powodzenia; następnie podjął studia prawnicze, które po przerwach ukończył ostatecznie w 1825 r. ze stopniem doktorskim; autor m.in. Księgi pieśni (1827), Atty Troll (1842), Baśni zimowej (1843), a także szkiców Z dziejów religii i filozofii w Niemczech oraz Obrazy z podróży; od 1831 r. mieszkał w Paryżu. [przypis edytorski]
Heine Henryk (1797–1856) — znakomity poeta niemiecki, rewolucyjny demokrata. [przypis redakcyjny]
Heine sądził, że to matematyzowanie (…) jest manierą, a nie metodą — Heine, Zur Gesch. d. Relig. itd., zweites Buch. [przypis tłumacza]
Heines, Edmund (1897–1934) — poseł NSDAP do Reichstagu i jeden z przywódców SA; zamordowany przez hitlerowców 30 czerwca 1934 r. podczas tzw. nocy długich noży. [przypis edytorski]
Heinrichgasse — historyczna ulica w centrum Wiednia. [przypis edytorski]
Heinsius — Daniel Heinsius (1580–1655) był holenderskim filologiem, poetą, profesorem uniwersytetu w Lejdzie. Pisał po łacinie oraz w języku ojczystym. Napisał żartobliwą Pochwałę wszy. [przypis edytorski]
heisslauf (z niem.) — przegrzanie (urządzenia w wyniku intensywnej pracy). [przypis edytorski]
Heitzman, Carl (1836–1896) — twórca licznie wznawianego atlasu anatomicznego. [przypis edytorski]
Hej, bracia sokoły — fragment pieśni Marsz Sokołów, będącej hymnem młodzieżowej organizacji sportowej i patriotyczno-wychowawczej „Sokół”; autorem tekstu jest Jan Lam (1838–1886), a muzykę skomponował Wilhelm Czerwiński (1837–1893). [przypis edytorski]
Hej chłopcy, bagnet na broń! — marsz napisany dla batalionu „Baszta” Armii Krajowej w lutym 1943, jedna z popularniejszych piosenek śpiewanych przez powstańców warszawskich. [przypis edytorski]
Hej, compadre! O de casa! (port.) — Hej, przyjacielu! Ty tam w domu! [przypis edytorski]
Hejne, Heyne — Heinrich Heine (1797–1856), poeta niem. epoki romantyzmu, autor zbioru liryków Księga pieśni (1827, wyd. pol. 1880), do jego wierszy muzykę układali wybitni kompozytorzy: Robert Schumann i Franz Schubert; od 1830 Heine przebywał na emigracji we Francji, zmarł w Paryżu. [przypis edytorski]
Hejne-Wroński — Hoene-Wroński. [przypis redakcyjny]
„Hej Pallado, miast zagłado!”, „O lutnio, w dal głos nieś!” — przykłady starych patriotycznych pieśni: pierwsza Lamproklesa (około 476 r.), druga jeszcze starszego Kekejdesa. [przypis tłumacza]
Hej ramię do ramienia (…) opaszmy — fragment Ody do młodości Adama Mickiewicza: „Hej! ramię do ramienia! spólnymi łańcuchy / Opaszmy ziemskie kolisko! / Zestrzelmy myśli w jedno ognisko, / I w jedno ognisko duchy! / Dalej, bryło, z posad świata! / Nowymi cię pchniemy tory”. [przypis edytorski]
Hej! ramię do ramienia! spólnemi łańcuchy Opaszmy ziemskie kolisko!… — Adam Mickiewicz, Oda do młodości, w. 52–59. [przypis edytorski]
Hej tam, Janku! słuchaj, Janku! — początek żartobliwej piosenki; oryg.: Jacke Boy, ho boy, news the cat is in the well, Let us ring now for her knell, ding dong ding dong bell. [przypis edytorski]
Hej, użyjmy żywota… — Pieśń filaretów Adama Mickiewicza. [przypis edytorski]
Hej, wrotna, otwórz! (…) — wiersze 1216–1225, podług tekstu Blaydesa, z tą różnicą, iż tłumacz wprowadził zamiast Wrotnego, Wrotną, oraz dwóch ludzi z tłumu, co, podług niego (tłumacza) zapatrywania, jest logicznym wypływem myśli Arystofanesa. [przypis tłumacza]
Hej wy stepy… more szyrokije (ukr.) — Hej wy, stepy ukochane, Pięknym kwiatem malowane, Szerokie jak morze. [przypis edytorski]
Hekabe — królowa Troi, żona Priama, matka Hektora. [przypis edytorski]
Hekabe — po polsku także: Hekuba. [przypis edytorski]
Hekailo, Sigmund — pułkownik armii austro-węgierskiej, zamieszany w aferę szpiegowską. [przypis edytorski]
Hekameda — niewolnica Machaona. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr) — bóstwo podobne do Artemidy i Persefony; głównie czczona jako bogini podziemna lub strasząca po drogach w otoczeniu dusz ludzi zmarłych, a niepogrzebanych, lub przedwcześnie zgasłych. [przypis redakcyjny]
Hekate (mit. gr.) — bogini ciemności i magii, pokuty i zemsty. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini ciemności, strzegąca bram Hadesu. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini ciemności, strzegła bram Hadesu. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini czarów i widm. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini czarów, pokuty i zemsty. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini księżyca, czarów i śmierci. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini magii, ciemności i zjaw. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — bogini magii i ciemności, pokuty i zemsty. [przypis edytorski]
Hekate (mit. gr.) — sprzyjająca ludziom bogini czarów i rozdroży. [przypis edytorski]
Hekate (mit. rzym.) — bogini czarów; tu przen.: wiedźma. [przypis edytorski]
hekatomba (gr.) — ofiara ze stu wołów, przen.: rzeź. [przypis edytorski]
hekatomba — ofiara ze stu wołów. [przypis edytorski]
hekatomba — poświęcenie lub zagłada bardzo wielu ludzi. [przypis edytorski]
hekatomba — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu sztuk bydła; w przenośni każda wielka ofiara. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — ofiara ze stu wołów (dziś także szerzej: wielka rzeź, krwawa ofiara). [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu sztuk bydła lub wołów, później z każdej dużej liczby zwierząt. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu wołów; dziś także przen.: poświęcenie lub zagłada bardzo wielu ludzi. [przypis edytorski]
hekatomba (z gr.) — w staroż. Grecji ofiara składana bogom ze stu wołów; dziś także przen.: wielka rzeź, krwawa ofiara. [przypis edytorski]