Przypisy

Per Baccho! Voilà un brave Polonais! (wł. i fr.) — Na Bachusa! Oto dzielny Polak! (w pierwszej części potoczne włoskie wykrzyknienie; Bachus to rzymski bóg wina). [przypis edytorski]

per Baccho (wł.) — na Bachusa! [przypis edytorski]

per Bacco (łac.) — na Bachusa. [przypis edytorski]

per Bacco — na Bachusa (emocjonalny wykrzyknik). [przypis edytorski]

per Bacco (wł.) — na Bachusa; Bachus a. Dionizos: w mit. gr. bóg wina i płodności; syn Zeusa i ziemianki Semele, która spłonęła, zobaczywszy ojca swego dziecka w jego właściwej, boskiej postaci. [przypis edytorski]

per Bacco! (wł.) — na Bachusa!; Bachus (mit. rzym.) — bóg wina czczony w starożytnym Rzymie, odpowiednik greckiego Dionizosa. [przypis edytorski]

per Bacco (wł.) — na Bachusa. [przypis edytorski]

per bere (wł.) — na picie, żeby się napić. [przypis edytorski]

per botiglia (wł.) — na flaszkę. [przypis edytorski]

per buona e per bella (wł.) — z powodu dobra i piękna. [przypis edytorski]

perć — górska ścieżka. [przypis edytorski]

perć — ścieżka w górach. [przypis edytorski]

perć — ścieżka (z gwary góralskiej, którą Sienkiewicz wykorzystywał do naśladowania staropolszczyzny). [przypis edytorski]

perć — stroma ścieżka górska. [przypis edytorski]

perć — stroma ścieżka w górach. [przypis edytorski]

perć — szlak prowadzący przez szczyty gór, granią. [przypis edytorski]

perć — szlak, ścieżka biegnąca szczytami gór. [przypis edytorski]

percept — przyjęcie, wpływ, dochód. [przypis edytorski]

percepujący — postrzegający. [przypis edytorski]

Percewal — w oryginale ang.: Percivale, tak samo u Malory'ego, jednak popularniejsze są formy Perceval (z poematu Chrétiena de Troyes z XII w.) oraz Parsifal (z opery Richarda Wagnera z XIX w.). [przypis edytorski]

perciać — łazić. [przypis edytorski]

per consequens — konsekwentnie, (i tak) dalej. [przypis edytorski]

Percussit Saul mille, et David decem millia (łac.) — pobił Saul tysiąc, a Dawid dziesięć tysięcy. [przypis edytorski]

Percy Bysshe Shelley (1792–1822) — ang. poeta romantyczny, autor wiersza The Sensitive Plant (Mimoza). [przypis edytorski]

Percy Bysshe Shelley (1792–1822) — poeta angielski epoki romantyzmu. [przypis edytorski]

percypować — odbierać jakieś zjawiska zmysłami, postrzegać. [przypis edytorski]

perdėtinis (lenk.) — viršininkas, darbo prižiūrėtojas. [przypis edytorski]

Perdidit antiquum littera prima sonum (łac.) — straciła pierwsza litera dawne brzmienie (Owidiusz, Fasti V 536); jest to kontynuacja zdania z poprzedniego wersu: „Tak zrodzonego Hyrieus nazwał Urionem”. [przypis edytorski]

Perdikkas II Macedoński (zm. 413 p.n.e.) — król Macedonii (od ok. 450 p.n.e.), podczas wojny peloponeskiej lawirował pomiędzy Atenami a Spartą, kilkukrotnie zmieniając sojusze. [przypis edytorski]

Perdition-Gardens (ang.) — Ogrody Zatracenia. [przypis edytorski]

perduellionem (łac.) — forma Acc.: obrazę majestatu. [przypis edytorski]

Perdyta — postać kobieca z Zimowej opowieści Szekspira, córka królewska, porzucona jako niemowlę w górach, znaleziona i wychowywana przez pasterza jako jego własna. [przypis edytorski]

Pereant qui crastina curant! (łac.) — Niech przepadną ci, co się troszczą o jutro! (cytat z Wergiliusza). [przypis edytorski]

Pereat iustitia — fiat pax (łac.) — Niech zginie sprawiedliwość, niech stanie się pokój; przekształcenie łacińskiej sentencji: Fiat iustitia pereat mundus (Niech stanie się sprawiedliwość, choćby miał zginąć świat). [przypis edytorski]

pereat (łac.) — niech zginie. [przypis edytorski]

pereat — (lat.) nieder! [przypis edytorski]

pereat mundus, dum ego salvus sim (łac.) — niech świat przepadnie, bylem tylko ja ocalał. [przypis edytorski]

pereat mundus, fiat ars (łac.) — niech przepadnie świat, niech stanie się sztuka. [przypis edytorski]

pereat mundus, fiat iustitia (łac.) — niech zginie świat, byle było sprawiedliwie. [przypis edytorski]

peregrinacii — dziś: peregrynacji; peregrynacja: podróż. [przypis edytorski]

peregrynacja (daw.) — pielgrzymka, podróż. [przypis edytorski]

peregrynacja (daw., z łac.) — wędrówka, podróż. [przypis edytorski]

peregrynacja — podróż. [przypis edytorski]

peregrynacja (z łac.) — pielgrzymka, wędrówka. [przypis edytorski]

peregrynacja (z łac.) — podróż, pielgrzymka. [przypis edytorski]

peregrynacja (z łac.) — wędrówka. [przypis edytorski]

peregrynant (daw.) — człowiek odbywający peregrynację, tj. długo trwającą podróż; podróżnik, pielgrzym. [przypis edytorski]

peregrynat (przestarz.) — podróżnik, wędrownik. [przypis edytorski]

peregrynować (daw.) — podróżować; wędrować przez dłuższy czas. [przypis edytorski]

peregrynować — podróżować lub wędrować przez dłuższy czas. [przypis edytorski]

Peregryn Pickle — powieść przygodowa szkockiego pisarza Tobiasa Smolletta The Adventures of Peregrine Pickle (publ. 1751; tł. na jęz. pol. T. Tatarkiewiczowa, wiersze tł. W. Lewik, Peregryn Pickle, t. 1–2, 1962), opowiadająca historię wzlotów i upadków pewnego egotysty, obracającego się w środowisku wyższych sfer społecznych osiemnastowiecznej Europy. [przypis edytorski]

Peregryn Pickle — tytułowy bohater The Adventures of Peregrine Pickle (tł. na jęz. pol. T. Tatarkiewiczowa, wiersze tł. W. Lewik, Peregryn Pickle, t. 1–2, 1962), powieści łotrzykowskiej szkockiego pisarza Tobiasa Smolletta (1721–1771), opublikowanej w 1751 r. i opowiadającej historię wzlotów i upadków pewnego egotysty, obracającego się w środowisku wyższych sfer społecznych osiemnastowiecznej Europy. [przypis edytorski]

Perejasław — miasto w Ukrainie, niedaleko Kijowa. [przypis edytorski]

Perejasław — miasto w Ukrainie, niedaleko Kijowa. [przypis edytorski]

Perekop — twierdza tatarska, strzegąca wejścia na Półwysep Krymski. [przypis edytorski]

perennius aeris — trwalszy niż ze spiżu; nawiązanie do pieśni Horacego o trwałości pomnika, jaki wystawia wybitna sztuka swemu twórcy: Exegi monumentum aere perenius („Wzniosłem pomnik trwalszy niż ze spiżu”). [przypis edytorski]

per excellentiam (łac.) — w pełnym tego słowa znaczeniu. [przypis edytorski]

per far la figura (wł.) — na pokaz. [przypis edytorski]

per fas et nefas (łac.) — godziwymi i niegodziwymi sposobami; nie przebierając w środkach. [przypis edytorski]

per fas et nefas (łac.) — nie przebierając w środkach; godziwymi i niegodziwymi sposobami. [przypis edytorski]

per fas et nefas (łac.) — prawem i bezprawiem, wszystkimi środkami niezależnie od ich uczciwości. [przypis edytorski]

perfectum (łac.) — czas przeszły dokonany [przypis edytorski]

perfekcjoniści — tu: nazwa nadawana różnym ruchom w chrześcijaństwie, które dążą do osiągania duchowej doskonałości; w szczególności w tradycji wspólnoty tzw. kwakrów (Religijne Towarzystwo Przyjaciół) na określenie takiej doskonałości używany jest termin „perfekcjonizm” (ang. perfectionism). [przypis edytorski]

perfide (fr.) — perfidny; zdradziecki. [przypis edytorski]

pergalėjęs — dabar: nugalėjęs. [przypis edytorski]

pergamin — cienka, odpowiednio wyprawiona skóra zwierzęca, na której pisano ważne dokumenty. [przypis edytorski]

pergamin — materiał pisarski wyrabiany z wyprawionej skóry zwierzęcej, wykorzystywany zwłaszcza w średniowieczu. [przypis edytorski]

pergamin — specjalnie preparowana skóra zwierzęca, przystosowana do pisania na niej; tu: dokumenty. [przypis edytorski]

pergamin — wyrabiany ze skór zwierzęcych materiał pisarski popularny w średniowieczu. [przypis edytorski]

Pergamon — staroż. greckie miasto w Myzji, w Azji Mniejszej, w okolicach ob. miasta Bergama w Turcji. [przypis edytorski]

Pergamon — tu: forteca wewnątrz Troi, w obrębie której znajdowały się świątynie. [przypis edytorski]

Pergam — Pergamon, staroż. miasto w Myzji, w Azji Mniejszej, stolica państwa pergamońskiego (dziś okolice miasta Bergama w Turcji); tu synonim Troi. [przypis edytorski]

Pergam — tu trojański akropol (ufortyfikowane wzgórze wewnątrz miasta). [przypis edytorski]

Pergam — tu: trojański akropol (ufortyfikowane wzgórze wewnątrz miasta). [przypis edytorski]

Pergamy, właśc. Pergamon (stgr. Πέργαμον Pérgamon, łac. Pergamum) — miasto w starożytnej Myzji, w Azji Mniejszej; tu: zamek w staroż. Troi. [przypis edytorski]

perge (łac.) — mów dalej. [przypis edytorski]

per genus proximum et differentiam specificam (łac.) — przez rodzaj najbliższy i różnicę gatunkową (klasyczna metoda definiowania od ogółu do szczegółu, polegająca na wskazaniu bezpośrednio nadrzędnego, ogólniejszego zakresu, do którego należy definiowane pojęcie, oraz zawężającego ten szerszy zakres zespołu cech, odróżniających to pojęcie od innych pojęć należących wraz z nim do tego samego rodzaju). [przypis edytorski]

per gli uomini (wł.) — tu: dla mężczyzn; po włosku uomo oznacza również człowieka, stąd nieporozumienie. [przypis edytorski]

pergnąć (daw. pot.) — drapnąć, uciec, umknąć. [przypis edytorski]

Periander (zm. 585 p.n.e.) — drugi tyran Koryntu (od 627 p.n.e.), w niektórych źródłach zaliczany do siedmiu mędrców starożytnej Grecji. [przypis edytorski]

Peri-Bazar — dziś popr.: Pirbazar, ok. 10 km na płn. od Rasztu. [przypis edytorski]

periculosa (łac.) — niebezpieczne. [przypis edytorski]

periculosus (łac.) — niebezpieczny. [przypis edytorski]

periculum in mora (łac.) — dosł.: niebezpieczeństwo w zwłoce (hasło alarmujące). [przypis edytorski]

periculum in mora! (łac. ) — niebezpieczeństwo w zwłoce! (hasło wyrażające potrzebę szybkiego działania). [przypis edytorski]

periculum in mora (łac.: niebezpieczeństwo w zwłoce) — niebezpiecznie jest zwlekać. [przypis edytorski]

periculum in mora (łac.: niebezpieczeństwo w zwłoce) — opóźniać jest niebezpiecznie.[pe] [przypis edytorski]

periculum in mora (łac.) — niebezpiecznie zwlekać, nie ma chwili do stracenia. [przypis edytorski]

periculum (łac.) — niebezpieczeństwo. [przypis edytorski]

periculum (łac.) — niebezpieczeństwo; tu: B. lm pericula: niebezpieczeństwa. [przypis edytorski]

periculum (łac.) — niebezpieczeństwo; tu B. lm pericula: niebezpieczeństwa. [przypis edytorski]

Perigenia (mit. gr.) — córka zbójcy Sinnisa zabitego przez Tezeusza, potem matka syna tego ostatniego. [przypis edytorski]

Perigord — kraina hist. w płd.-zach. Francji, której głównymi miastami są Périgueux oraz Bergerac. [przypis edytorski]

perihelium — punkt na orbicie najbliższy Słońca. [przypis edytorski]

Peri (mit. perska) — piękne, wzniosłe skrzydlate duchy; psotne istoty, którym odmówiony został dostęp do raju, póki nie dopełnią pokuty; w kulturze islamskiej Peri przekształciły się w duchy dobroczynne, w przeciwstawieniu do złośliwych dżinów. [przypis edytorski]

Peri (mit. perska) — skrzydlata istota podobna do wróżki, spokrewniona z upadłymi aniołami, nie może wrócić do lepszego świata i pozostaje na ziemi, niekiedy pomagając ludziom. [przypis edytorski]

Perim — mała wyspa wulkaniczna w cieśninie Bab al-Mandab, łączącej M. Czerwone i Ocean Indyjski; w latach 1857–1936 w posiadaniu brytyjskim, stanowiła ważną bazę zaopatrującą statki w węgiel. [przypis edytorski]

per inductionem (łac.) — przez wnioskowanie. [przypis edytorski]

Perinthos — staroż. portowe miasto greckie na europejskim wybrzeżu Propontydy (morza Marmara); ob. Eregli. [przypis edytorski]

period (daw., z łac.) — okres. [przypis edytorski]