Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 466 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | pogardliwe | potocznie | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | turecki | węgierski | włoski | żartobliwie
Według języka: wszystkie | lietuvių | polski
Znaleziono 708 przypisów.
go — tj. wybrańca, ks. Michała Wiśniowieckiego. [przypis redakcyjny]
gotować sie* — przygotowywać sie (do drogi); sie za tobą gotować*: przygotowywać się, żeby pójść za tobą. [przypis redakcyjny]
gotował wraz z innymi piwo, które do dziś dnia pijemy — mowa o udziale Wokulskiego w powstaniu styczniowym. Warto zwrócić uwagę na fakt, że Bolesław Prus używa w tym miejscu języka ezopowego, czyli nie mówi wprost o powstaniu styczniowym, a jedynie sugeruje czytelnikowi utajone treści. Języka ezopowego używali pisarze, by uniknąć ingerencji cenzury. [przypis redakcyjny]
gotowe wojsko — zawodowe wojsko stałe, w przeciwstawieniu do pospolitego ruszenia rycerstwa i do zaciągów na czas wojny; system wojsk stałych (zwanych w dawnej Polsce „obroną potoczną”) powstaje w w. XV i zapanowuje niepodzielnie w XVII (Ludwik XIV francuski); zastąpiony w w. XIX organizacją odwodów (rezerw), złożonych z ogółu obywateli, wyćwiczonych w ciągu krótkotrwałego okresu służby w szeregach. [przypis redakcyjny]
gotowić (daw.) — przygotować. [przypis redakcyjny]
gotowość do przyjęcia botanicznego zielnika — rękopisów Krasińskiego. [przypis redakcyjny]
Gotya — Gothia, kraina w Szwecji. [przypis redakcyjny]
goździkami — gwoździkami. [przypis redakcyjny]
Graal — legendarny kielich, z którego pił Chrystus podczas Ostatniej Wieczerzy; motyw rozpowszechniony w średniowiecznych pieśniach rycerskich. [przypis redakcyjny]
grabia erelski — hrabia Errol. [przypis redakcyjny]
grabia z Anglantu — Anglant: gród Angers we Francji; grabia z Anglantu: Orland, syn Milona, grabi z Anglantu. [przypis redakcyjny]
grabia z Galafrony — grabiego z Galafrony nie zna Ariosto. [przypis redakcyjny]
Grabit' nagrablennoje (ros.) — grabić to, co zostało zagrabione (hasło anarchistów). [przypis redakcyjny]
Gracjan — mnich z klasztoru św. Feliksa, zakonu benedyktynów w Bolonii, autor książki pod tytułem: Zgoda kanonów niezgodnych, w której prawa kanoniczne ze świeckimi pogodził. [przypis redakcyjny]
Gracyoza — Gracjoza Pia, znana jedynie z listu, który pisała do Bemba. [przypis redakcyjny]
gradacja — posuwanie się po stopniach, postępowanie. [przypis redakcyjny]
gradacja — stopniowanie. [przypis redakcyjny]
Gradas — król Serykany, wielkiego państwa, gdzieś za Indiami leżącego (Bojardo, Księga I, Pieśń I, 4), saraceński bohater, przybył umyślnie na Zachód, ażeby zdobyć słynną szablę Duryndanę. [przypis redakcyjny]
gradusu — [D.lp:] stopnia. [przypis redakcyjny]
gradusu — stopnia. [przypis redakcyjny]
gradusy — stopnie. [przypis redakcyjny]
Gradyw — Gradivus „kroczący”, przydomek Marsa, Mars sam. [przypis redakcyjny]
Gradyw — jeden z przydomków Marsa, gradivus (łac.) — kroczący na przedzie, tj. pierwszy w boju. [przypis redakcyjny]
Gradyw (mit. rzym.) — przydomek Marsa, boga wojny. [przypis redakcyjny]
Gradyw (mit. rzym., z łac. gradivus: kroczący naprzód) — jeden z przydomków Marsa, boga wojny. [przypis redakcyjny]
Gradyw — przydomek Marsa, boga wojny. [przypis redakcyjny]
Graeculi — Greczynkowie — nazwa obelżywa, określająca upadek, spodlenie starożytnych Greków. [przypis redakcyjny]
graffito (wł.; lm graffiti) — rysunek lub napis wyryty na ścianach, kamieniach i naczyniach z okresu greckiego, rzymskiego, arabskiego lub wczesnochrześcijańskiego. [przypis redakcyjny]
graf (niem.) — hrabia. [przypis redakcyjny]
graf z Karnutu — il conte di Carnuti (Stefan, książę Blois); [pomyłka:] tłumacz nazwę narodu Carnuti (Carnutes) wziął za miejscowość: Karnut. Karnutowie siedzieli w okolicy miasta Blois i Orleanu. [przypis redakcyjny]
Gramatyka — Wiersz zdobył wyróżnienie w Turnieju Młodych Poetów, organizowanym przez redakcję „Wiadomości Literackich” w 1934 roku. Pojawił się w 29 numerze tego pisma 15 lipca 1934 roku. [przypis redakcyjny]
gram na skrzypce, a pan na bas — tzn. każdy inaczej; obydwaj co innego mają na myśli. [przypis redakcyjny]
granaderski (z fr.) — grenadierski; od grenadier: żołnierz, rzucający dawniej granaty ręczne. [przypis redakcyjny]
Granata — miasto i prowincja w Hiszpanii, Grenada. [przypis redakcyjny]
gran — ciężarek wagi aptekarskiej; tu: drobnostka, drobniutka moneta. [przypis redakcyjny]
grandeca — (z wł.) wspaniałość. [przypis redakcyjny]
grande mortalis aevi spatium, pauci non modo aliorum, sed nostri etiam superstites sumus, exemptis e medio vitae tot annis, quibus juvenes ad senectutem, senes ad limina mortis per silentium venimus (łac.) — wielki przeciąg wieku ludzkiego, niewielu z nas przeżyło nie tylko innych, ale samych siebie, gdy wyłączymy z okresu życia lat tyle, w których młodzieńcy ku starości, starcy ku progom śmierci w milczeniu zbliżyliśmy się. [przypis redakcyjny]
Grand Hotel — jeden z największych i najwytworniejszych hoteli paryskich, przy bulwarze Kapucyńskim, koło Opery. Posiadał ok. 70 wspaniale umeblowanych salonów i 700 pokoi. [przypis redakcyjny]
grandseigneur (fr.) — wielki pan. [przypis redakcyjny]
granduk — wielmoża. [przypis redakcyjny]
Grandville — pseudonim francuskiego rysownika Jeana Ignace'a Isidore'a Gérarda (1803–1847). [przypis redakcyjny]
granice jurysdykcji kościelnej a świeckiej były w owych czasach bardzo mało znane; byli ludzie, którzy prawowali się bez różnicy w obu sądach — Wdowy, krzyżowcy i ci, którzy dzierżawili dobra kościelne, w sprawach tych dóbr. [przypis redakcyjny]
granic (…) ujedzie (starop.) — wtargnie w nasze granice. [przypis redakcyjny]
granizownia — proszkowania się. [przypis redakcyjny]
grasanci — napastnicy, łupieżcy. [przypis redakcyjny]
grasant — łupieżca. [przypis redakcyjny]
grasant (z łac.) — łupieżca, napastnik. [przypis redakcyjny]
grassatur invidiae lues (łac.) — rozszerza się zaraza zazdrości. [przypis redakcyjny]
gratiarum actiones (łac.) — modły dziękczynne. [przypis redakcyjny]
gratiarum actionis (łac.) — modłów dziękczynnych. [przypis redakcyjny]
gratka (z łac.) — rzecz łatwo zdobyta. [przypis redakcyjny]
gratulationes (łac.) — powinszowania. [przypis redakcyjny]
gratulor (łac.) — winszuję. [przypis redakcyjny]
gratyfikacja — dodatkowe wynagrodzenie. [przypis redakcyjny]
gravatam (łac.) — obrażoną. [przypis redakcyjny]
Grażyna — warianty Grażyny, według autografu znajdującego się w zbiorze hr. Aleksandra Przeździeckiego, ogłoszone były w wydaniu warszawskim z r. 1858. W autografie tytuł powieści jest: Korybut Książę Nowogródzki, a rzecz dzieje się za czasów Kiejstuta: Grażyna zowie się tu Karyną. Wszakże w ciągu rękopisu epoka [staje się; red. WL] zbliżona do czasów Witolda, a w miejscu Korybuta i Karyny, czytamy imiona Witolda i Grażyny. P.W. [przypis redakcyjny]
Grazie! (wł.) — Dzięki! [przypis redakcyjny]
gręplować — rozplątywać włókna wełniane za pomocą specjalnego urządzenia, przygotowując je do przędzenia. [przypis redakcyjny]
greckie duchowieństwo — księża grekokatoliccy, podporządkowani władzy papieża rzymskiego, ale odprawiający nabożeństwa według tradycji prawosławnej. [przypis redakcyjny]
Grecy, Ormianie — były ich spore kolonie w niektórych miastach polskich południowych, z tych które po r. 1772 pozostały przy Rzeczypospolitej, zwłaszcza w Kamieńcu. [przypis redakcyjny]
Greczyn — bohater grecki pod Troją, jak wynika z następnego wiersza. [przypis redakcyjny]
Grek — Irydion. [przypis redakcyjny]
Grek — [tu:] kochanek Fiametty. [przypis redakcyjny]
Grenobli którą Ludwik XVIII nazywał Grelibre — Dowcip oparty na grze słów; gre noble znaczy: szlachetna wola, gre libre: wolna wola. [przypis redakcyjny]
Grieg Edward (1843–1907) — kompozytor norweski. [przypis redakcyjny]
Grieg, Edward (1845–1907) — wybitny kompozytor norweski; w swojej twórczości czerpał motywy z pieśni ludowych. [przypis redakcyjny]
Grienberger obszerne studium (…) pisemku poświęcił — Archiv fur slavische Philologie XVIII, 1896, s. 1–86. Objaśnienia Akielewicza wyszły w Lelewela Polsce V, są nieraz wcale trafne i dowcipne. Wobec bogactwa tej literatury, nie myślimy całości na nowo przedstawiać; zaznaczamy jednak, że nie wolno, co Grienberger i Mannhardt czynią, Laskowskiego Pretoriuszem poprawiać, dlatego że Pretoriusz sam głównie z Laskowskiego czerpie, jego niezrozumiałe słowa i nazwy dowolnie poprawiając. [przypis redakcyjny]
Grłuchowsko — a. Głuchowsko; dziś: Głuchów, wieś na zach. od Rawy. [przypis redakcyjny]
grób Cheopsa — piramida faraona Cheopsa panującego około 2800 p.n.e. [przypis redakcyjny]
gród aklimatyzacyjny — tu: ogród zoologiczny, ogród dla zwierząt egzotycznych. [przypis redakcyjny]
Gród Boży — De civitate Dei; historiozoficzne dzieło Augustyna z Hippony (354–430), jednego z tzw. ojców kościoła. Dziś przyjęto, że łaciński tytuł tłumaczy się jako: O państwie Bożym. [przypis redakcyjny]
gród Pallady — Ateny. [przypis redakcyjny]
gród — sąd grodzki. [przypis redakcyjny]
gród smoczy — w Tebach Kadmos zabił smoka służącego Aresowi. [przypis redakcyjny]
gród — tutaj: sąd grodzki albo starościński w dawnej Polsce. [przypis redakcyjny]
gródź — przegroda. [przypis redakcyjny]
gródza — przegroda. [przypis redakcyjny]
grobla — wał ziemny usypany, aby spiętrzać wodę w rzece lub rozdzielać stawy. [przypis redakcyjny]
grochowianka — w dawnej Polsce wieniec grochowy był oznaką rekuzy, tj. nieprzyjęcia oświadczyn. [przypis redakcyjny]
grodeckich — okazja grodecka, tj. bitwa z Kozakami pod dowództwem Chmielnickiego 29 września 1655 r. [przypis redakcyjny]
grodetor a. grodetur (z fr. gros de Tours) — ciężka tkanina jedwabna. [przypis redakcyjny]
grodetur (z fr. gros de Tours) — tkanina wełniana gruba. [przypis redakcyjny]
Grodno — miasto nad Niemnem; odbywała się tam wówczas narada senatu. [przypis redakcyjny]
grodowi — tu: załoga zamku, zbrojni, Kozacy. [przypis redakcyjny]
Grodzisk — miasteczko i stacja kolejowa 29 km na zachód od Warszawy w kierunku Skierniewic. [przypis redakcyjny]
Gröll, Michał — głośny księgarz i nakładca warszawski w drugiej połowie XVIII wieku. [przypis redakcyjny]
grof — graf, hrabia. [przypis redakcyjny]
gromadę płaczącą w jamie drugiego tłumoka — Oddział drugi kręgu ósmego, w którym karani są pochlebcy; tu poeta, jako sam brzydzący się pochlebstwem, wtrąca pochlebców w kloakę pełną mierzwy, w której przeciw sobie się wściekają, ażeby widzieli, do czego doprowadziła słodycz pochlebnej ich mowy. [przypis redakcyjny]
Gromadził się pod nim na sejmowe sesje Naród — Sejm ostatecznie ogłosił się jako konfederacki 24 kwietnia 1773 r. [przypis redakcyjny]
groom (z ang.) — chłopak do koni. [przypis redakcyjny]
grosz — dawny drobny pieniądz polski. [przypis redakcyjny]
grotżagiel — żagiel głównego masztu. [przypis redakcyjny]
Groźnym pewności wzrokiem — pewności: pewności siebie; a groźnym oczywiście: dla wroga. [przypis redakcyjny]
grożąc złotem liliom — tj. Francji, gdyż królowie francuscy używali herbu lilii. [przypis redakcyjny]
gruba — palenisko. [przypis redakcyjny]
grubarz (daw.) — grabarz. [przypis redakcyjny]
grubianitas (żart., na wzór łac.) — grubiaństwo, nieuprzejmość. [przypis redakcyjny]
gruduknąć — odbić się, jęknąć. [przypis redakcyjny]
Grudziądz — albo: Grudziąż; [Gromada Grudziąż: jedna z Gromad Ludu Polskiego, radykalnego odłamu Towarzystwa Demokratycznego Polskiego, powst. 30 października 1835 w Portsmouth, skupiała byłych żołnierzy powstania listopadowego, którzy po upadku zrywu byli więzieni w twierdzy w Grudziądzu od czerwca 1832 do października 1833 roku); nazwa Grudziąż pochodzi od błędnego zapisu nazwy miasta Grudziądz, jednakże w tej formie nazwa Gromady przeszła do historii; red. WL]. [przypis redakcyjny]
grunta chłopskie i grunta dworskie — ziemia będąca w wyłącznym użytkowaniu chłopów, w zamian za co odrabiali pańszczyznę, i ziemia będąca w bezpośrednim użytkowaniu dziedzica; właścicielem jednych i drugich był dziedzic. [przypis redakcyjny]