Footnotes

źrały (starop.) — dojrzały. [przypis edytorski]

źrzenica (starop.) — źrenica. [przypis edytorski]

źrzenice (starop.) — dziś popr. D.lp r.ż.: (ze) źrenicy; tu: z oczu. [przypis edytorski]

źrzódło (starop.) — dziś: źródło. [przypis edytorski]

źwierze (starop.) — dziś M.lm: zwierzęta. [przypis edytorski]

żądny (starop.) — proszący, potrzebujący; wnoszący żarliwą, gorącą prośbę. [przypis edytorski]

żadenby temu (…) nie wierzył (starop.) — nikt nie uwierzyłby temu. [przypis edytorski]

żadnem kształtem (starop.) — żadnym sposobem. [przypis edytorski]

żadni (starop.) — żaden. [przypis edytorski]

żadnym kształtem (starop.) — w żaden sposób. [przypis edytorski]

żadny (starop.) — żaden, nikt. [przypis edytorski]

żadny (starop.) — żaden. [przypis edytorski]

żałosny (starop.) — przejęty żalem; rozżalony. [przypis edytorski]

żalić (daw., starop.) — konstrukcja złożona z zaimka pytajnego zali: czy, czyż oraz partykuły -ci (skróconej do -ć) w funkcji wzmacniającej. [przypis edytorski]

żali, właśc. zali (daw., starop.) — czy; czyż. [przypis edytorski]

żaliż (daw., starop.) — konstrukcja złożona z zaimka pytajnego zali: czy, czyż oraz partykuły -że (skróconej do -ż) w funkcji wzmacniającej. [przypis edytorski]

żartki a. żardki (starop.) — żwawy, rączy; ognisty. [przypis edytorski]

żartkość (starop.) — żwawość, żarliwość. [przypis edytorski]

żeby to beło z ujmą twej zwierzchności (starop.) — że byłoby to z ujmą twej zwierzchności; że przyniosłoby to ujmę twojemu stanowisku. [przypis edytorski]

żeby (…) wstawił (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką trybu przypuszczającego czasownika; inaczej: że wstawiłby. [przypis edytorski]

że go pamiątka żadna nie zostanie (starop.) — że nie zostanie po nim wcale pamięć; będzie zapomniany. [przypis edytorski]

że krzywdę cierpiała (starop.) — tu: ponieważ cierpiała krzywdę; ponieważ doznała krzywdy. [przypis edytorski]

żeleśca (starop.) — żelazne ostrza. [przypis edytorski]

życzliwość, którą po niem znała (starop.) — życzliwość, z której go znała. [przypis edytorski]

żyła (starop.) — tu: męski członek. [przypis edytorski]

żywegobym go raczej rada miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: rada [tj. chętnie] miałabym go [dostałabym go] raczej żywego. [przypis edytorski]

żywie (daw., starop.) — dziś popr. forma 3 os. lp: żyje. [przypis edytorski]

żywotem (…) miała (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: żywot miałam; życie miałam. [przypis edytorski]

żżec (starop.) — spalić; żżono: palono. [przypis edytorski]

za a. aza (starop.) — czy, czyż, czyżby; za po polsku nie rozumiesz: czy nie rozumiesz po polsku. [przypis edytorski]

zabawa (starop.) — zajęcie. [przypis edytorski]

zabawiać się (starop.) — zajmować się. [przypis edytorski]

zabawy (starop.) — zajęcia. [przypis edytorski]

zabiegać (starop.) — tu: zapobiegać. [przypis edytorski]

zableszczyć na strony oczy (starop.) — przewrócić oczyma. [przypis edytorski]

zać (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą ci, skróconą do -ć; znaczenie: czy, czyż. [przypis edytorski]

zachwycić (starop.) — pochwycić. [przypis edytorski]

zachwycić (starop.) — tu: pochwycić. [przypis edytorski]

zaczem (starop.) — po czym; następnie. [przypis edytorski]

zaczem (starop.) — po czym. [przypis edytorski]

zaczem (starop.) — po czym; tu: w wyniku czego. [przypis edytorski]

zajegoć (starop.) — zaraz; pojim zajegoć żonę: weź (sobie) niezwłocznie żonę. [przypis edytorski]

za jego dzielnością (starop.) — z powodu jego dzielności; dzięki jego dzielności. [przypis edytorski]

zajrzeć (starop.) — zazdrościć. [przypis edytorski]

zajrzysz (starop.) — zazdrościsz. [przypis edytorski]

zajutra (starop.) — nazajutrz. [przypis edytorski]

zajźrzeć (starop.) — zazdrościć. [przypis edytorski]

zajźrzeć (starop.) — zazdrościć; zayźrzawszy iey kęs: zazdroszcząc jej trochę, tu w znaczeniu: będąc o nią zazdrosny [wobec swego brata, Goffreda]. [przypis edytorski]

zakazujesz (starop.) — zalecasz się. [przypis edytorski]

zakon (starop.) — prawo, zbiór praw; także: wyznanie, religia. [przypis edytorski]

zakowany (starop.) — zakuty; wzmocniony (żelaznym) okuciem. [przypis edytorski]

zakusić (starop.) — zakąsić; ugryźć; spróbować. [przypis edytorski]

zalegać (starop.) — tu: rozciągać się. [przypis edytorski]

zali (starop.) — czy, czy też. [przypis edytorski]

zamęt ciężki dostał się mie (starop.) — spotkało mnie ciężkie nieszczęście. [przypis edytorski]

zamętek (starop.) — smutek, żałość, cierpienie. [przypis edytorski]

zamęt (starop.) — smutek; cierpienie. [przypis edytorski]

zamęt (starop.) — smutek, troska. [przypis edytorski]

zamyka się między temi (starop.) — znajduje się wśród nich; zalicza się do nich. [przypis edytorski]

zanadrze (starop.) — miejsce na piersiach pod wierzchnim ubraniem; w zanadrze, tu: do wnętrza. [przypis edytorski]

zanadrze (starop.) — miejsce na piersiach pod wierzchnim ubraniem; w zanadrzu, tu: wewnątrz, w sobie. [przypis edytorski]

za nas krześcijany (starop.) — za nas chrześcijan. [przypis edytorski]

za nic nie stoi (starop.) — tu: nic nie osłania; jest do niczego. [przypis edytorski]

za nierządnicę mię do nich udawał (starop.) — udawał przed nimi, że jestem nierządnicą; przedstawiał mnie w ich oczach jako nierządnicę. [przypis edytorski]

za pasem (starop.) — blisko; dzień za pasem: zbliża się dzień, nadchodzi dzień. [przypis edytorski]

zapędzony (starop.) — tu: popędliwy, gwałtowny w popędach, ulegający popędom. [przypis edytorski]

zaprzągać (starop.) — zaprzęgać. [przypis edytorski]

zarabiać (starop.) — tu: zasługiwać. [przypis edytorski]

zarazem (starop.) — od razu; niezwłocznie. [przypis edytorski]

zarazem (starop.) — tu: zaraz, od razu. [przypis edytorski]

zarazem (starop.) — zaraz, jednocześnie. [przypis edytorski]

zarazem (starop.) — zaraz, od razu. [przypis edytorski]

zarówno (starop.) — tu: równo (ze świtem). [przypis edytorski]

zarza (starop.) — zorza. [przypis edytorski]

zaś a. zasię (starop.) — więc, zatem. [przypis edytorski]

zaśmiernie (starop.) — pokornie. [przypis edytorski]

zasadka (starop.) — zasadzka. [przypis edytorski]

zasadzili się byli (…) na nie (starop.) — konstrukcja daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: zasadzili się wcześniej, uprzednio itp. [przypis edytorski]

zasię a. zasie (starop.) — więc, zatem. [przypis edytorski]

zasię (daw.; starop.) — zaś, natomiast; na odwrót, przeciwnie. [przypis edytorski]

zasię (starop.) — tu: z powrotem; nazad. [przypis edytorski]

zasię (starop.) — tu: z powrotem. [przypis edytorski]

zasię (starop.) — więc, zatem. [przypis edytorski]

zasię (starop.) — więc, zatem; zasięś mu rościęła (konstrukcja z przestawną końcówką czasownika): potem mu rozcięłaś. [przypis edytorski]

zasię (starop.) — zaś. [przypis edytorski]

zasię (starop.) — zaś, znów, z powrotem; na odwrót, odwrotnie; tu: z drugiej strony. [przypis edytorski]

za się (starop.) — za siebie; w tył. [przypis edytorski]

zasromany (starop.) — zawstydzony. [przypis edytorski]

zastanowić kogo (starop.) — zatrzymać. [przypis edytorski]

zastanowić się (starop.) — zatrzymać się. [przypis edytorski]

zastanowić się (starop.) — zatrzymać się. [przypis edytorski]

zastanowić się (starop.) — zatrzymać się; stanąć. [przypis edytorski]

zastanowić się (starop.) — zatrzymać się, ustać. [przypis edytorski]

zastanowiony (starop.) — zatrzymany. [przypis edytorski]

zastanowiwszy (starop.) — zatrzymawszy. [przypis edytorski]

zastawić się [za kogo, za co] (starop.) — stanąć w czyjej obronie, upomnieć się, wstawić się za kim. [przypis edytorski]

zasuty (starop.) — zasłany; tu: przysypany. [przypis edytorski]

za tak małe czasy (starop.) — w tak krótkim czasie. [przypis edytorski]

zatemem poznał (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: zatem poznałem; potem poznałem. [przypis edytorski]

zatem (starop.) — po czym; potem. [przypis edytorski]