Footnotes

nachylony (starop.) — podupadły; nadwątlony. [przypis edytorski]

nachylony (starop.) — podupadły; tu: osłabiony. [przypis edytorski]

nachylony (starop.) — tu: podupadły; nadwątlony. [przypis edytorski]

na co trwa więcej (starop.) — po co dalej [tu] trwa. [przypis edytorski]

na czas (starop.) — tymczasowo. [przypis edytorski]

nadeń (starop.) — nad niego (tj. tu: bardziej niż on). [przypis edytorski]

nadewszystkie (starop.) — dziś w formie bezosobowej: nade wszystko; bardziej niż wszyscy. [przypis edytorski]

nadjeli ji (starop.) — znaleźli go, spotkali go. [przypis edytorski]

na dół pośli okiem (starop.) — poszli na dół wzrokiem; spuścili wzrok; spuścili oczy. [przypis edytorski]

nadobny (starop.) — ładny. [przypis edytorski]

nadra (starop.) — zanadrze; wetknąć za nadrę: wsadzić w zanadrze, wsadzić za pazuchę. [przypis edytorski]

nad wolą waszą wściągać was nie mogę (starop.) — nie mogę powściągać was wbrew waszej woli. [przypis edytorski]

na dwu rycerzów, lepiey, że to dacie (starop.) — lepiej, jeśli to [zadanie] zlecicie dwóm rycerzom. [przypis edytorski]

na dziw (starop.) — tu: przedziwnie; niezwykle, bardzo. [przypis edytorski]

nad zwyczaj (starop.) — nadzwyczajnie, niezwykle; bardzo. [przypis edytorski]

nagi lud (starop.) — lud nieuzbrojony. [przypis edytorski]

nagodzić się (starop.) — przytrafić się. [przypis edytorski]

nagrzewać (starop.) — zagrzewać; zachęcać. [przypis edytorski]

najć (starop.) — znaleźć. [przypis edytorski]

najdzieszli (starop.) — konstrukcja z partykułą -li; znaczenie: jeśli znajdziesz. [przypis edytorski]

na jej błędy przystał (starop.) — tzn. tu: przyjął jej wiarę. [przypis edytorski]

najść (starop.) — znaleźć; 3.os.lp cz. przysz. najdę: znajdę. [przypis edytorski]

nakarmi boju Chrześcijany (starop.) — nasyci bojem chrześcijan. [przypis edytorski]

na koło (starop.) — dziś: wkoło, naokoło. [przypis edytorski]

na koło (starop.) — naokoło, wkoło. [przypis edytorski]

na larmę (starop.) — na alarm. [przypis edytorski]

na larmę wołają (starop.) — biją na alarm. [przypis edytorski]

nalazła (starop.) — znalazła; napotkała. [przypis edytorski]

nalegać kogo (starop.) — dziś: nalegać na kogo. [przypis edytorski]

naleść a. naleźć (starop.) — znaleźć, napotkać. [przypis edytorski]

naleźć (starop.) — znaleźć. [przypis edytorski]

naleziony (starop.) — znaleziony. [przypis edytorski]

naliszszy (starop.) — najlichszy, najgorszy. [przypis edytorski]

na mały czas (starop.) — na krótko. [przypis edytorski]

na mię wiedzą to (starop.) — o mnie wiedzą to. [przypis edytorski]

namioty (starop.) — dziś B.lm: (między) namiotami. [przypis edytorski]

nam ku obelżeniu (starop.) — na naszą hańbę; tj. obrażając nas swoim postępowaniem. [przypis edytorski]

nam na złe (starop.) — na naszą niekorzyść, na naszą szkodę. [przypis edytorski]

namniej (starop.) — dziś: najmniej. [przypis edytorski]

namniej (starop.) — najmniej. [przypis edytorski]

na muru ostateczne kraie (starop.) — na szczyt muru; na górną krawędź muru. [przypis edytorski]

nań (starop.) — skrót od: na niego. [przypis edytorski]

na nię (starop.) — dziś popr.: na nią. [przypis edytorski]

naniebespieczniejszy (starop.) — dziś popr.: najbezpieczniejszy. [przypis edytorski]

na on czas (starop.) — wówczas; wtedy. [przypis edytorski]

na on czas (starop.) — w tym czasie; wtedy. [przypis edytorski]

naostatek (starop.) — na ostatek, w końcu. [przypis edytorski]

napełni myśli (starop.) — spełnij pragnienia. [przypis edytorski]

napierać się (starop.) — nalegać; wywierać nacisk; upierać się. [przypis edytorski]

na płacz (…) dbać (starop.) — dbać o płacz; zwracać uwagę na płacz. [przypis edytorski]

na pował (starop.) — pokotem. [przypis edytorski]

na pował (starop.) — pokotem; stosami, stertami. [przypis edytorski]

na przemiany (starop.) — dziś: na przemian. [przypis edytorski]

na przód nic nie dała (starop.) — nie dała przewagi, nie dała pierwszeństwa; wcale nie ustępowała. [przypis edytorski]

naprzod (starop.) — naprzód, najpierw. [przypis edytorski]

na rejistrze (starop.) — na rejestrze; w pogotowiu. [przypis edytorski]

narodzenie (starop.) — tu: potomstwo, dziecko. [przypis edytorski]

naśmiewać się komu (starop.) — naśmiewać się z kogo. [przypis edytorski]

nas dla (starop.) — dla nas. [przypis edytorski]

na sparze (starop.) — na widoku; spara: szpara. [przypis edytorski]

naspisz się (starop.) — naśpisz się. [przypis edytorski]

na swą szkodę (starop.) — na swoje ryzyko; na swój koszt. [przypis edytorski]

na swoich ręku (starop.) — forma daw. liczby podwójnej; dziś na swoich rękach. [przypis edytorski]

na swoje sprawce obrócił pożogi (starop.) — szyk przestawny; inaczej: (wiatr) sprawców pożogi obrócił na swoje; obrócił się przeciw sprawcom pożaru. [przypis edytorski]

nasze będą bóżnice próżnować (starop.) — szyk przestawny; inaczej: nasze bożnice będą próżnować; tzn.: nasze świątynie będą puste (próżne, pozbawione wiernych). [przypis edytorski]

na tak daleką wojnęśmy jechali (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: jechaliśmy na tak daleką wojnę. [przypis edytorski]

natarczywy (starop.) — skłonny do natarcia, waleczny, pochopny do walki. [przypis edytorski]

natemieście (starop.) — natychmiast. [przypis edytorski]

na ten czas (starop.) — natenczas; w tej chwili, w tym momencie. [przypis edytorski]

na ten czas (starop.) — w tym czasie; wtedy. [przypis edytorski]

natkniony gwiazdami (starop.) — utkany gwiazdami. [przypis edytorski]

natkniony (starop.) — tu: przetykany (gwiazdami). [przypis edytorski]

natkniony (starop.) — utkany, poprzetykany. [przypis edytorski]

natośmy (…) opuścili [domy] (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: na to [dlatego, po to] opuściliśmy. [przypis edytorski]

na twej wolej będzie (starop.) — na twej woli będzie (pozostaje); będzie jak wolisz. [przypis edytorski]

na uściech (starop.) — na ustach. [przypis edytorski]

na uściech (starop.) — na ustach. [przypis edytorski]

nawa (starop.) — statek, okręt. [przypis edytorski]

nawięcej (starop.) — najwięcej. [przypis edytorski]

nawięcsze (starop.) — największe. [przypis edytorski]

nawięcszy (starop.) — największy. [przypis edytorski]

na wolej (starop.) — na wolności, na swobodzie (być). [przypis edytorski]

na żal nasz (starop.) — ku naszemu żalowi, ku naszemu rozżaleniu, wywołując u nas żal. [przypis edytorski]

na żorawiu przed grodem (starop.) — na moście zwodzonym pod miastem. [przypis edytorski]

nazad (starop.) — w tył, z powrotem. [przypis edytorski]

nazad (starop.) — z powrotem. [przypis edytorski]

nazad (starop.) — z powrotem, w tył. [przypis edytorski]

nazierkiem (starop.) — także: w nazierki, nazircem: na zwiady; patrząc z boku, z ukosa. [przypis edytorski]

na złe nasze godzi (starop.) — dąży do tego, aby nas spotkało coś złego. [przypis edytorski]

na złe swoje (starop.) — na swoją szkodę; na swoją niekorzyść. [przypis edytorski]

nędzny (starop.) — tu: biedny, nieszczęsny. [przypis edytorski]

nicht (starop.) — nikt. [przypis edytorski]

niebać się srogo stawiły (starop.) — konstrukcja z partykułą wzmacniającą -ci, skróconą co -ć; znaczenie: nieba ci się przedstawiły jako srogie (w srogiej postaci). [przypis edytorski]

nie bawić się (starop.) — nie zwlekać. [przypis edytorski]

nie bawić się (starop.) — tu: nie zostawać, nie pozostawać. [przypis edytorski]

nie będzieć żal, żeś tak obrócony (starop.) — skrót od: nie będzie ci żal, żeś tak obrócony; tzn. nie pożałujesz takiego obrotu swoich spraw. [przypis edytorski]

nie beł mistrz jaki uczony, co miał grób z drogich marmurów ukować (starop.) — nie było wykształconego rzemieślnika, który umiałby wykuć grób z drogich marmurów. [przypis edytorski]

niebieski (starop.) — tu: niebiański. [przypis edytorski]

niebliżu a. nieblizu (starop.) — daleko, dawno. [przypis edytorski]

nieboszka (starop.) — nieboszczka. [przypis edytorski]