Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | środowiskowy | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 12874 przypisów.

progenitura (daw.) — potomstwo. [przypis edytorski]

progenitura — potomstwo. [przypis edytorski]

progenitura (z łac.) — potomstwo. [przypis edytorski]

prognatyzm — nadmierne wysunięcie żuchwy lub szczęk; cecha występująca u przodków człowieka, w rozwoju ewolucyjnym zanikła, choć występuje u pewnego odsetka ludzi rasy czarnej. [przypis edytorski]

prognatyzm — znaczne wysunięcie do przodu żuchwy lub szczęk. [przypis edytorski]

prognostyk (daw.) — wróżba. [przypis edytorski]

Prognostyki Pantagruelskie — fr. Pantagrueline prognostication (1532), żartobliwa parodia astrologicznej wiedzy kalendarzowej, napisana przez Rabelais'go; prognostyki: przepowiednie. [przypis edytorski]

prognostykować (daw.) — przepowiadać. [przypis edytorski]

prognostyk — prognoza, znak czegoś. [przypis edytorski]

prognostyk — zapowiedź; znak, omen. [przypis edytorski]

programat (daw.) — program, plan. [przypis edytorski]

Programme de l'association progressive (fr.) — Program zrzeszenia postępowego. [przypis edytorski]

progrés des choses, déclin des âmes (fr.) — postęp rzeczy, upadek dusz. [przypis edytorski]

progrès (fr.) — postęp. [przypis edytorski]

progułka (z ros.: прогулка) — spacer. [przypis edytorski]

Prohacice (niem. Prachatitz) — miasto w Czechavh, obecnie w kraju południowoczeskim. [przypis edytorski]

prohibicja — zakaz sprzedaży i produkcji alkoholu, w Stanach Zjednoczonych w latach 1920–1933 obowiązujący na terenie całego kraju. [przypis edytorski]

pro i contra (łac.) — za i przeciw. [przypis edytorski]

pro i contra (łac.) — za i przeciw. [przypis edytorski]

Proiecisti sermonem Dei, proiecit te Dominus (łac.) — Odrzuciłeś słowo Pana, odrzucił cię Pan. [przypis edytorski]

projdyświt (ukr. ) — włóczęga. [przypis edytorski]

projekta (daw.) — dziś M.lm: projekty. [przypis edytorski]

projekta — dawna lm od rzeczownika projekt, dziś: projekty. [przypis edytorski]

projekta — dziś popr. forma lm: projekty. [przypis edytorski]

Projektmachers — Pläneschmieds. [przypis edytorski]

projekt Ugandy — koncepcja rozwoju osadnictwa żydowskiego i stworzenia żydowskiego państwa na terenie angielskiej kolonii w Ugandzie; rozważana przez syjonistów w 1903 w odpowiedzi na propozycję brytyjskiego sekretarza stanu do spraw kolonii, w 1905 odrzucona. [przypis edytorski]

Projtos — wypędzony z miasta Argos przez swojego brata, odzyskał tron dzięki pomocy króla Jobatesa. [przypis edytorski]

Prokesz, właśc. Władysław Prokesch (1863–1923) — krakowski dziennikarz, krytyk literacki i tłumacz; ukończył wydział prawa UJ, związany od 1886 r. z czasopismem redakcji „Nowa Reforma”, współpracował z licznymi periodykami. [przypis edytorski]

proklatyj (ros.) — przeklęty. [przypis edytorski]

proklaty (z ukr.) — przeklęty. [przypis edytorski]

Prokne (mit. gr.) — siostra Filomeli, pomogła jej pomścić gwałt, dokonany przez jej męża. By uniknąć gniewu bogów, obie siostry zostały zamienione w ptaki. [przypis edytorski]

prokonsul — w starożytnym Rzymie tytuł nadawany od I w. p.n.e. konsulom po zakończeniu kadencji, równoznaczny z objęciem funkcji zarządu przydzielonej prowincji, z szerokimi uprawnieniami administracyjnymi, wojskowymi i sądowniczymi. [przypis edytorski]

prokonsul (z łac. proconsul) — w starożytnym Rzymie tytuł nadawany od I w. p. n. e. konsulom po zakończeniu kadencji, równoznaczny z objęciem funkcji zarządu przydzielonej prowincji. Prokonsulowie w swoich prowincjach posiadali szerokie uprawnienia administracyjne, wojskowe i sądownicze. [przypis edytorski]

Prokopiusz z Cezarei a. Prokop z Cezarei (ok. 490–ok. 561 r.) — najsłynniejszy historyk bizantyński, autor Historii wojen oraz Historii sekretnej. [przypis edytorski]

Prokris (mit. gr.) — córka króla Aten Erechtheusa, żona Kefalosa, uciekła na Kretę do Minosa, gdy mąż wykrył, że go zdradziła. Po powrocie pogodziła się z Kefalosem, jednak śledząc go została przez niego przez pomyłkę śmiertelnie zraniona. [przypis edytorski]

Prokris — wg poematu Owidiusza żona Kefalosa, który podstępem nakłonił ją do zdrady. [przypis edytorski]

Prokrit — żona Cefalusa, przez zazdrość naraziła się na przypadkową śmierć z ręki męża. [przypis edytorski]

Prokrusta łoże (mit. gr.) — o sytuacji, w której coś jest gwałtem naginane, dostosowywane do sztywnego schematu; nawiązanie do tortur, jakie stosował zbój Prokrustes, który pojmane ofiary kładł na żelaznym łożu i na siłę dopasowywał do jego długości, obcinając im nogi lub rozciągając ciało. [przypis edytorski]

Prokrusta łoże (mit. gr.) — o sytuacji, w której coś jest gwałtem naginane, dostosowywane do sztywnego schematu; nawiązanie do tortur, jakie stosował zbój Prokrustes, który pojmane ofiary kładł na żelaznym łożu i na siłę dopasowywał do jego długości, obcinając im nogi lub rozciągając ciało. [przypis edytorski]

Prokrustes a. Damastes (mit. gr.) — zbój z Attyki, który pojmane ofiary kładł na żelaznym łożu i na siłę dopasowywał do jego długości, obcinając im nogi lub rozciągając ciało. [przypis edytorski]

prokrustowe łoże (mit. gr.) — o sytuacji, w której coś jest gwałtem naginane, dostosowywane do sztywnego schematu; nawiązanie do tortur, jakie stosował zbój Prokrust (także: Damastes, Polypemon), syn Posejdona, który zwykł „dopasowywać” napadniętych podróżnych do rozmiarów swojego łoża, przycinając stosownie ich ciała. [przypis edytorski]

Proktofantazy — z gr.: ten, który fantazjuje przez odbytnicę. Goethe wykpiwa tu berlińskiego literata Fryderyka Nicolai, autora parodii Wertera, podkreślającego nierealność świata duchów i swego osobistego przeciwnika. [przypis edytorski]

proktor — nadzorca; osoba odpowiedzialna za dyscyplinę, nadzorująca przebieg egzaminu itp. [przypis edytorski]

prokuracja (daw.; z łac.) — zastępstwo; pełnomocnictwo; przez prokurację: za pośrednictwem pełnomocnika. [przypis edytorski]

prokurator (daw.) — obrońca. [przypis edytorski]

prokurator (hist.) — rzymski urzędnik odpowiedzialny za sprawy finansowe w prowincji lub zarządzający pomniejszą prowincją. [przypis edytorski]

prokuratoria — urząd powołany w celu zastępstwa prawnego w sprawach dotyczących interesów państwa; tu: prokuratura. [przypis edytorski]

Prokurator Latarni — Camille Desmoulins; aluzja do tytułu jednego z jego pamfletów. [przypis edytorski]

prokurator — tu: adwokat, obrońca. [przypis edytorski]

prokurować (daw.) — przygotowywać. [przypis edytorski]

prokurzysta (z łac.) — zastępca, pełnomocnik. [przypis edytorski]

Prolegomena — J. Żuławskiego Prolegomena. Uwagi i szkice (1902), zbiór esejów na temat sztuki i cywilizacji. [przypis edytorski]

proleptycznie (z gr.) — przewidująco, uprzedzając mające nastąpić wydarzenia. [przypis edytorski]

proletariat — klasa robotnicza, która wg teorii Marksa próbuje zawładnąć środkami produkcji. Osiągnięcie tego celu miało doprowadzić do zmiany kapitalizmu w komunizm. [przypis edytorski]

pro litteris et arte (łac.) — dla literatury i sztuki; tu: nawiązanie do szwedzkiego medalu Litteris et Artibus ufundowanego w 1853 r. przez (późniejszego) króla Szwecji Karola XV, przyznawanego ludziom szczególnie zasłużonym w dziedzinie kultury (szczególnie w zakresie muzyki, dramaturgii, sztuk plastycznych i literatury). [przypis edytorski]

prologli to czy dewiza (daw.) — konstrukcja z partykułą -li w funkcji wzmacniającej i pytającej; znaczenie: czy to prolog czy dewiza. [przypis edytorski]

prolog — wstęp do dramatu bądź innego dzieła literackiego. [przypis edytorski]

prolongować — przedłużać, przesunąć termin czegoś (np. spłaty długu) na późniejszy. [przypis edytorski]

pro memoria (łac.: dla pamięci, na pamiątkę) — tu: nauczka. [przypis edytorski]

pro memoria (łac.) — dosł. ku pamięci; tu przen. kara. [przypis edytorski]

pro memoria (łac.) — ku pamięci. [przypis edytorski]

pro memoria (łac.) — upominek (dosł.: dla pamięci). [przypis edytorski]

promenada Alameidy — hiszp. alameda (od álamo: topola) oznacza promenadę obsadzoną po bokach drzewami albo zagajnik topolowy. [przypis edytorski]

promenować (daw.) — przechadzać się. [przypis edytorski]

promenować (z fr.) — przechadzać się, spacerować; obnosić się. [przypis edytorski]

promenować (z fr.) — spacerować. [przypis edytorski]

prometeizm — postawa bezinteresownego poświęcenia się jednostki dla dobra ogółu; termin utworzony od imienia Prometeusza, jednego z tytanów w mit. gr., dobroczyńcy ludzkości, który ukradł bogom z Olimpu ogień, by podarować go ludziom; za karę został na rozkaz Zeusa przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę; według niektórych mitów Prometeusz był także stworzycielem pierwszych ludzi i opiekował się nimi, ucząc wielu przydatnych umiejętności. [przypis edytorski]

prometejański — właśc. prometejski. [przypis edytorski]

Prometej — dziś raczej: Prometeusz. [przypis edytorski]

Prometej — Prometeusz. [przypis edytorski]

Prometeusz i Epimeteusz — bracia o imionach znaczących: Prometeusz to „wprzód myślący”, czyli przewidujący, zaś Epimeteusz to „wstecz myślący”, czyli po fakcie, poniewczasie. [przypis edytorski]

Prometeusz i Epimeteusz (mit. gr.) — dwaj bracia, pierwszy z nich podarował ludziom skradziony bogom ogień, drugi, chcąc ich obdarować, otworzył wypełnioną nieszczęściami puszkę Pandory. [przypis edytorski]

Prometeusz — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzi (w niektórych wersjach mit. gr. także twórca ludzkości, który ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami, dając mu duszę z iskier pochodzących z wozu Heliosa); wykradł ogień z Olimpu, by ludzie mogli się przy nim ogrzać i przyrządzać pieczone potrawy; nauczył również ludzi metalurgii, uprawy roli, kowalstwa, budownictwa, ujarzmiania sił przyrody oraz czytania i pisania, a także podstępnie sprawił, że władca bogów wybrał na ofiarę dla bogów niejadalne części zwierząt: tłuszcz i kości; Zeus ukarał Prometeusza za kradzież ognia i zuchwalstwo przykuwając go do skały na Kaukazie, gdzie codziennie sęp wyjadał wątrobę, odrastającą w ciągu nocy; uwolnił Prometeusza Herakles. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit gr.) — bohater, który stworzył człowieka, lepiąc go z gliny zmieszanej ze łzami, a następnie, wbrew woli bogów, obawiających się buntu ludzi podobnego do wcześniejszego buntu Tytanów, podarował ludziom ogień. Za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu codziennie odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — bohater, który stworzył człowieka, lepiąc go z gliny zmieszanej ze łzami, a następnie, wbrew woli bogów, obawiających się buntu ludzi podobnego do wcześniejszego buntu Tytanów, podarował ludziom ogień. Za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu codziennie odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — bohater, który wykradł ogień z nieba i przyniósł go ludziom. Za karę przykutemu na rozkaz Zeusa do skały, sęp szarpał wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — bohater, który wykradł ogień z nieba i przyniósł go ludziom. Za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu codziennie odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzi (w niektórych wersjach mit. gr. także twórca ludzkości, który ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami, dając mu duszę z iskier pochodzących z wozu Heliosa); wykradł ogień z Olimpu, by ludzie mogli się przy nim ogrzać i przyrządzać pieczone potrawy; nauczył ich również metalurgii, uprawy roli, kowalstwa, budownictwa, ujarzmiania sił przyrody oraz czytania i pisania, a także podstępnie sprawił, że władca bogów wybrał na ofiarę dla bogów niejadalne części zwierząt: tłuszcz i kości; Zeus ukarał Prometeusza za kradzież ognia i zuchwalstwo, każąc przykuć go do skały na Kaukazie, gdzie codziennie sęp wyjadał mu wątrobę, odrastającą w ciągu nocy; z kaźni tej uwolnił Prometeusza Herakles. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzi (w niektórych wersjach mitów także twórca ludzkości); wykradł ogień z Olimpu, by ludzie mogli się przy nim ogrzać i przyrządzać pieczone potrawy; nauczył ich również metalurgii, uprawy roli, kowalstwa, budownictwa, ujarzmiania sił przyrody oraz czytania i pisania, a także podstępnie sprawił, że władca bogów wybrał na ofiarę dla bogów niejadalne części zwierząt: tłuszcz i kości; Zeus ukarał Prometeusza za kradzież ognia i zuchwalstwo, każąc przykuć go do skały na Kaukazie, gdzie codziennie sęp wyjadał mu wątrobę, odrastającą w ciągu nocy; z kaźni tej uwolnił Prometeusza Herakles. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzi (w niektórych wersjach mitu także twórca ludzkości, który ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami, dając mu duszę z iskier pochodzących z wozu Heliosa); wykradł ogień z Olimpu, by ludzie mogli się przy nim ogrzać i przyrządzać pieczone potrawy; nauczył również ludzi metalurgii, uprawy roli, kowalstwa, budownictwa, ujarzmiania sił przyrody oraz czytania i pisania, a także podstępnie sprawił, że władca bogów wybrał na ofiarę dla bogów niejadalne części zwierząt: tłuszcz i kości; Zeus ukarał Prometeusza za kradzież ognia i zuchwalstwo przykuwając go do skały na Kaukazie, gdzie codziennie sęp wyjadał wątrobę, odrastającą w ciągu nocy; uwolnił Prometeusza Herakles. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzkości; ukradł bogom ogień, by darować go ludziom; za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę; według niektórych mitów był także stworzycielem pierwszych ludzi i opiekował się nimi, ucząc wielu przydatnych umiejętności. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzkości: wykradł bogom z Olimpu ogień i dał ludziom; za karę został na rozkaz Zeusa przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyszarpywał mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — syn tytana Japeta i okeanidy Klimene, dobroczyńca ludzkości; ukradł bogom ogień, by darować go ludziom; za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — tytan, który litując się nad rodem ludzkim wykradł z Olimpu ogień i dał ludziom, za co został na rozkaz Zeusa przykuty do skały na Kaukazie, gdzie wciąż od nowa orzeł (tu: sęp) wyjadał jego wątrobę (tu: serce), która odrastała w ciągu jednej nocy. [przypis edytorski]