Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | filozoficzny | fizyka | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | staropolskie | szwedzki | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 11053 przypisów.

Szczawnica — miasto uzdrowiskowe w województwie małopolskim, w powiecie nowotarskim. [przypis edytorski]

szczęcie (starop.) — szczęście; tu: los. [przypis edytorski]

szczędzić — oszczędzać. [przypis edytorski]

szczęki — dziś popr. forma N.lm: szczękami (szczękaniem, hałasami). [przypis edytorski]

szczéra — daw. forma z é (tzw. e pochylonym), tu: wymawianym jak y. [przypis edytorski]

szczęścia doświadczyć żelazem — spróbować szczęścia w walce. [przypis edytorski]

szczęście (gw.) — przymiotno, roślina z rodziny astrowatych. [przypis edytorski]

Szczęście Luizy — mała kopalnia koło Katowic. W roku 1935 miał tu miejsce strajk z powodu zalegania z wypłatami dla górników. Ich żądania zostały spełnione. [przypis edytorski]

Szczęście mężczyzny brzmi: ja chcę; szczęście kobiety: on chce — F. Nietzsche, Tako rzecze Zaratustra, Mowy Zaratustry: O starej i młodej kobiecie, tłum. W. Berent. [przypis edytorski]

szczęście na ziemi nie jest snem — Byron, Wędrówki Childe Harolda, pieśń III, strofa CXIV: I do believe (…) That goodness is no name, and happiness no dream. [przypis edytorski]

szczęście ostateczne (starop.) — ostateczny los; tu: w ostatecznym razie, w najgorszym razie. [przypis edytorski]

Szczęście — tu: Fortuna. [przypis edytorski]

szczęściuli — „szczęściu” z partykułą -li. [przypis edytorski]

szczęśliw (daw.) — tu: forma krótsza przymiotnika r.m., z końcówką zerową, użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca; forma podst.: szczęśliwy. [przypis edytorski]

Szczęśliw, kto znalazł przyjaciół i w domu, i za granicą… — dwuwiersz Solona (ok. 640–ok. 560 p.n.e.), ateńskiego mędrca, poety i męża stanu, którego reformy położyły fundamenty pod rozwój ustroju demokratycznego. [przypis edytorski]

szczęśliw — szczęśliwy (daw. krótka forma przym.). [przypis edytorski]

szczęśliwszy (starop. forma) — tu: szczęśliwsi (M.lm). [przypis edytorski]

Szczęśliwy, kogo w życiu klęski nie dosięgły (…) — trzecia pieśń chóru, obejmująca wersy 582–630 tekstu oryginalnego. [przypis edytorski]

szczęśnie (daw.) — szczęśliwie. [przypis edytorski]

Szczęsne mi miejsce, w którym cię spotykam (fr. La place m’est heureuse à vous y rencontrer) — cytat ze Szkoły żon Molière'a (akt VI, scena VI). [przypis edytorski]

szczęsny — szczęśliwy, obdarzony szczęściem. [przypis edytorski]

szczęt — daw. pozostałość czegoś. [przypis edytorski]

szczęt (daw.) — pozostałość. [przypis edytorski]

szczęt — dziś: szczątek. [przypis edytorski]

szczęt (starop.) — szczątki, resztki; że ich szczętu w krótce nie zostanie: że wkrótce nie zostaną z nich (nawet) szczątki. [przypis edytorski]

szczęty — dziś popr. forma N. lm: szczętami. [przypis edytorski]

szczebiota — dziś popr.: szczebiocze. [przypis edytorski]

szczeblować — iść po stopniach (szczeblach); wstępować po schodach. [przypis edytorski]

szczeblować — wchodzić po stopniach (szczeblach). [przypis edytorski]

szczebrzuch (daw.) — sprzęty domowe, szczególnie dawane jako wiano kobiecie wychodzącej za mąż; tu być może: ostrze oszczepu lub strzały, grot (w tym znaczeniu używa Sienkiewicz w Krzyżakach). [przypis edytorski]

szczebrzuch — słowniki podają znaczenie: wiano panny młodej. Sienkiewicz prawdop. skontaminował to ze słowem ”brzeszczot”. [przypis edytorski]

szczeć barwierska a. sukiennicza, Dipsacus sativus (biol.) — gatunek rośliny o kolczastym podłużnym kwiatostanie, który wysuszony wykorzystywano dawniej jako zgrzebła do gręplowania wełny i czesania tkanin wełnianych. [przypis edytorski]

szczeć — szczecina, sierść, włosy. [przypis edytorski]

szczeciasty — dziś: szczeciniasty. [przypis edytorski]

szczeciaty — dziś: szczeciniasty. [przypis edytorski]

Szczecin — stolica i największe miasto województwa zachodniopomorskiego w Polsce. [przypis edytorski]

szczednąć (starop.) — sczeznąć, tj. umrzeć, skonać; szczedł dzień: przeminął dzień. [przypis edytorski]

Szczedrin (pseud.), właśc. Sałtykow, Michaił Jewgrafowicz (1826–1889) — rosyjski satyryk, pisarz, publicysta; autor satyrycznych utworów demaskujących stosunki społeczne w carskiej Rosji. [przypis edytorski]

szczegółowie — dziś popr. forma: szczegółowo. [przypis edytorski]

szczegółowie — dziś: szczegółowo. [przypis edytorski]

szczegółowie — szczegółowo [przypis edytorski]

szczegóły o życiu i pismach filozofów czytelnik znajdzie (…) zestawione osobno — w niniejszej publikacji informacje te zostały przeniesione do przypisów w miejscach, gdzie autor wspomina o danej postaci. [przypis edytorski]

szczególna — dziś: szczególne; rzecz szczególna. [przypis edytorski]

szczególna (tu daw.) — szczególnie. [przypis edytorski]

szczególnych jestestw — poszczególnych jednostek. [przypis edytorski]

szczekacz zuchwały Anub — Anubis, egipski bóg świata zmarłych; przedstawiany z głową szakala (tu: psa). [przypis edytorski]

szczelania (gw.) — strzelanina. Uproszczono wymowę grupy spółgłoskowej strz- i dlatego brzmi ona ­­szcz-. [przypis edytorski]

szczel — szczelina; tu: forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

szczel — szczelina (tu prawdopodobnie forma skrócona dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca). [przypis edytorski]

szczelubina (gw.) — szczelina, szpara. [przypis edytorski]

szczenięta wilcze — chodzi o Rzymian; według legendy założycieli Rzymu, Romulusa i Remusa, wykarmiła wilczyca. [przypis edytorski]

szczenięty (starop. forma) — dziś N.lm: (ze) szczeniętami. [przypis edytorski]

szczepał — dziś popr. forma: rozszczepiał. [przypis edytorski]

Szczepański, Ludwik (1872–1954) — literat, dziennikarz i publicysta, w r. 1897 założył czasopismo „Życie”. [przypis edytorski]

Szczepański, Ludwik (1872–1954) — poeta i publicysta, we wrześniu 1897 r. założył w Krakowie tygodnik „Życie”, organ „Młodej Polski”, który stawiał sobie za cel informowanie o nowych prądach w sztuce za granicą oraz popieranie talentów rodzimych. [przypis edytorski]

Szczepanik, Jan (1872–1926) — sławny technik-samouk, zwany „polskim (lub austriackim) Edisonem”, autor kilkudziesięciu wynalazków, głównie w dziedzinie przemysłu włókienniczego oraz fotografii i filmu. [przypis edytorski]

Szczepanowice — wieś w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim. [przypis edytorski]

Szczepanowski, Stanisław (1845–1900) — polski polityk, przedsiębiorca naftowy, ekonomista i publicysta, poseł do parlamentu austriackiego i galicyjskiego Sejmu Krajowego; propagator idei odrodzenia narodowego, przedstawiciel „romantyzmu pozytywistycznego”. [przypis edytorski]

Szczepanowski, Stanisław (1846–1900) — polski chemik, ekonomista, inżynier, poseł do parlamentu austriackiego; w 1867 r. ukończył politechnikę wiedeńską, od 1870 r. pracował jako ekspert w India Office (brytyjskim ministerstwie ds. indyjskich), w 1879 r. osiadł w Galicji, w której widział potencjał „polskiego Piemontu”, właśnie ze wzgl. na zacofanie gospodarcze; prowadził poszukiwania ropy w paśmie podkarpackim, odkrył bogate złoża w Słobodzie Rungurskiej nieopodal Kołomyi oraz złoża w Otyni, Jaśle, Krośnie, Sanoku, Drohobyczu, Schodnicy czy Gorlicach; wybudował destylarnię przetwarzającą ropę w Peczeniżynie, jednocześnie budował przy prowadzonych zakładach domy mieszkalne dla robotników, organizował sklepy spółdzielcze i domy ludowe, w których ogłaszał odczyty, prowadził szkolenia zawodowe, podnosząc kwalifikacje swoich pracowników; w Kołomyi założył tygodnik „Pomoc Własna”, promujący idee spółdzielczości. W 1889 r. został posłem do sejmu krajowego, walczył o rozszerzenie autonomii Galicji, większą decentralizację monarchii, rozwój dotacji na rzecz szkolnictwa, przemysłu i rolnictwa na ziemiach polskich, przekonywał posłów Koła Polskiego o potrzebie walki z polityką rządu austriackiego, traktującego Galicję jako kolonię dostarczającą metropolii tylko surowców i rekruta. Od 1890 r. wydawał pismo „Ekonomista Polski” we Lwowie, założył Towarzystwo Szkoły Ludowej (m.in. z Adamem Asnykiem) dla krzewienia oświaty wśród warstw ludowych; działał w ruchu spółdzielczym, stojąc na czele Związku Stowarzyszeń Zarobkowych i Gospodarczych, był prezesem Towarzystwa Pedagogicznego, a od 1897 r. wydawał dziennik „Słowo Polskie”. Krach jego działalności przyniosła współpraca z Franciszkiem Zimą, prezesem galicyjskiej Kasy Oszczędnościowej, byłym powstańcem styczniowym, członkiem Ligi Polskiej i znajomym Szczepanowskiego z Anglii, który prowadził spekulacje na kredytach i doprowadził do zadłużenia i dyskredytacji przedsiębiorstw Szczepanowskiego, a następnie do procesu sądowego, który rozpoczął się 2 października 1899 r. Szczepanowski uznał się za współodpowiedzialnego, jednak wyniszczony skandalem wkrótce zmarł. Autor m.in. publikacji praca Nędza Galicji w cyfrach (1888), w której wykazuje m.in., że przeciętna długość życia w Galicji wynosiła wówczas 27 lat dla mężczyzn oraz 28,5 dla kobiet, w porównaniu z 33 i 37 latami w Czechach, 39 i 41 we Francji czy 40 i 42 w Anglii. Stwierdzał również, że w Europie i Azji nie znalazł kraju, który pod względem ubóstwa i zacofania mógłby konkurować z Galicją. Pisał: „Galicjanin mało pracuje, bo za mało je, nędznie się żywi, bo za mało pracuje, i wcześnie umiera, bo się nędznie żywi (…) w stosunku do osób dorosłych jest tu większa część ludności wymagającej opieki jak w innych krajach”. Stwierdzał, że jedyną warstwą rozwijającą się w Galicji jest biurokracja, licząca 80 tys. osób, pobierających ok. 11% dochodu krajowego; przerost biurokracji utożsamiał z socjalizmem czy komunizmem, poddając je z tego stanowiska ostrej krytyce. Szukając rozwiązania kompleksowego, wskazywał na potrzebę uobywatelnienia społeczeństwa i sięgał do pism polskich poetów, szczególnie Zygmunta Krasińskiego oraz zaprzyjaźnionego z autorem Psalmów przyszłości Augusta Cieszkowskiego. Metaforyka „błota” jako materii, będącej jedynym obszarem działań socjalistów, związana jest z pismami obu tych twórców. [przypis edytorski]

Szczepanowski, Stanisław (1846–1900) — przemysłowiec, innowator (branża naftowa), działacz społeczny i publicysta. Usiadł na ławie oskarżonych, gdy Galicyjska Kasa Oszczędnościowa, finansująca jego działalność, ogłosiła upadłość. [przypis edytorski]

Szczepan, św. — tradycyjnie uznawany za pierwszego męczennika chrześcijańskiego; ok. 36 r. n.e. został skazany przez władze religijne w Jerozolimie za bluźnierstwo i ukamienowany (Dz 7, 58–60). [przypis edytorski]

Szczepan, św. — właśc. Stefan, święty katolicki oraz apostoł kościoła prawosławnego, zw. pierwszym męczennikiem; Żyd, zwierzchnik grupy zw. hellenistami, pragnął zreformować judaizm poprzez powrót do jego korzeni (z wyjątkiem przykazań dotyczących świątyni i kultu ofiarnego), zginął ok. 36 r. n.e. ukamienowany pod Jerozolimą przez miejscową społeczność. [przypis edytorski]

Szczepan, właśc. Stefan I (węg. István; 969–1038) — ur. jako Vajk, książę Węgier od 997 roku, król od 1001 roku z dynastii Arpadów, organizator państwa, wprowadził wraz z centralizacją władzy chrześcijaństwo. [przypis edytorski]

szczep gocki wczas Hiszpanię zalał — od V do VIII wieku istniało na Półwyspie Iberyjskim królestwo Wizygotów. [przypis edytorski]

szczepić — tu: rozszczepiać, dzielić na niewielkie kawałki. [przypis edytorski]

szczep piastowy — spadkobiercy dynastii Piastów. [przypis edytorski]

szczep — tu: szczapa, odłupany kawałek drewna. [przypis edytorski]

Szczerbiec — miecz koronacyjny królów polskich, wg legendy należący jeszcze do Bolesława Chrobrego; dziś przechowywany w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu. [przypis edytorski]

szczerby — tu: szczątki. [przypis edytorski]

szczerk — gleba piaszczysto-gliniasto-ilasta. [przypis edytorski]

szczerk (gw.) — bród na rzece, którego dno pokryte jest żwirem lub grubym piaskiem. [przypis edytorski]

szczerk — piasek gliniasty, teren podmokły. [przypis edytorski]

szczerniał — dziś popr.: sczerniał. [przypis edytorski]

szczerość (daw.) — tu: prawda. [przypis edytorski]

szczerość niewdzięcznością, szalbierki, oddają — szalbierki, które odpłacają się niewdzięcznością za szczerość. [przypis edytorski]

szczerota — dziś popr.: szczerość. [przypis edytorski]

szczerwieniała (starop. forma ort.) — dziś: sczerwieniała. [przypis edytorski]

szczery — prawdziwy; tu: odsłonięty. [przypis edytorski]

szczery (starop.) — tu: prawdziwy. [przypis edytorski]

szczerze — tu: obficie, nie oszczędnie. [przypis edytorski]

szczescie (gw.) — szczęście. Zanik nosowości głoski ę. [przypis edytorski]

szczeznąć (daw.) — umrzeć. [przypis edytorski]