Przypisy

preferans — gra w karty, w którą grano dawniej. Przypomina brydża. [przypis edytorski]

preferans — rosyjska gra karciana. [przypis edytorski]

preferans — skomplikowana gra w karty dla przynajmniej trzech (zwykle trzech lub czterech) osób, popularna zwłaszcza w XIX w. oraz do dziś w Rosji. [przypis edytorski]

preferans (z fr.) — rodzaj gry w karty. [przypis edytorski]

prefit a. profit — dochód, zysk. [przypis edytorski]

Pregela, właśc. Pregoła (ros. Преголя) — obecnie najdłuższa rzeka obwodu kaliningradzkiego, przepływa przez Kaliningrad (daw. Królewiec), wpada do Zalewu Wiślanego. [przypis edytorski]

Pregel (niem.) — Pregoła, rzeka przepływająca przez Królewiec (dziś: Kaliningrad). [przypis edytorski]

prejskurant (z ros.) — cennik, wykaz cen. [przypis edytorski]

prejudykat (daw.) — wcześniejszy wyrok w podobnej sprawie; precedens. [przypis edytorski]

prekambryjskie gnejsy — gnejs: skała metamorficzna o krystalicznej strukturze, zwykle pstra; prekambr: odcinek historii Ziemi od jej powstania aż do okresu kambryjskiego (542 mln lat temu). [przypis edytorski]

prekikas — prekiautojas, pirklys. [przypis edytorski]

Prel, Carl du a. Prel, Karl von (1839–1899) — niem. filozof, pisarz i okultysta. [przypis edytorski]

prelekcja — przemowa, wykład. [przypis edytorski]

prelest' (ros.) — śliczna (pieszczotliwe określenie kogoś lub czegoś uroczego, czarującego). [przypis edytorski]

preliminaria — wstępne rozmowy. [przypis edytorski]

preliminarz — projekt budżetu państwa lub instytucji; tu przenośnie. [przypis edytorski]

preliminować — wstępnie szacować dochody i wydatki. [przypis edytorski]

Prel, Karl du (1839–1899) — spirytysta, filozof i okultysta niemiecki. [przypis edytorski]

preludiować — grać preludia. [przypis edytorski]

preludiować — neologizm od: grać preludium, krótką formę muzyczną lub wprowadzającą część do większej formy muzycznej. [przypis edytorski]

preludium (muz.) — instrumentalny wstęp do dłuższego utworu muzycznego. [przypis edytorski]

preludium — tu: wstęp. [przypis edytorski]

preludium — wstęp do czegoś; w muzyce funkcjonuje jako osobny gatunek muzyczny (np. cykl 24 preludiów fortepianowych op. 28 Fryderyka Chopina) lub jako wprowadzająca część do większej formy muzycznej (np. sonaty, suity). [przypis edytorski]

preludium (z łac., muz.) — wstęp do dalszej części utworu. [przypis edytorski]

prelud — preludium, instrumentalny wstęp do dłuższego utworu muzycznego. [przypis edytorski]

premia (daw.) — opłata ubezpieczeniowa, pobierana przez instytucję ubezpieczeniową od ubezpieczającego się. [przypis edytorski]

premia wywozowa — tu: państwowa dopłata do eksportu towarów. [przypis edytorski]

Premièrs Paris (fr.) — artykuły nagłówkowe w paryskich gazetach. [przypis edytorski]

premier à marcher, second, troisième (fr.) — pierwszy do pójścia, drugi, trzeci. [przypis edytorski]

premier angielski (…) że granice Anglii leżą już nie na skałach Dovru — Stanley Baldwin w przemówieniu 30 lipca 1934. [przypis edytorski]

pre­mierze Hernaniego Wiktora Hugo — wystawienie dramatu Wiktora Hugo pt. Hernani, czyli honor kastylijski (wyd. 1829) w teatrze w 1830 r. stało się pretekstem do gwałtownego sporu między klasykami a romantykami, określanego jako „bitwa o Hernaniego” i stanowiącego moment przełomowy w dziejach teatru francuskiego. [przypis edytorski]

premisa (daw.) — przesłanka. [przypis edytorski]

premisa — tu: przesłanka. [przypis edytorski]

premium (daw., z łac. praemium) — premia, nagroda. [przypis edytorski]

Prenesta a. Preneste — miejscowość w górach w pobliżu Rzymu; dziś Palestrina. [przypis edytorski]

Preneste — miasto na zboczu Apeninów, w regionie Lacjum, na wsch. od Rzymu; dziś: Palestrina. [przypis edytorski]

prenez de l'eau bénite, abrutissez vous (fr.) — weźcie błogosławioną wodę, otępiajcie się. [przypis edytorski]

prenez, messieurs les litteraires, c'est piquant! — salir, messieurs, salir (fr.) — chwytajcie, panowie literaci, to pociąga — brudu, panowie, brudu. [przypis edytorski]

prenez, messieurs, s'il vous plait (fr.) — chwytajcie, panowie, proszę bardzo. [przypis edytorski]

Prenez tout! (fr.) — niech pani bierze wszystko. [przypis edytorski]

Prenn, Daniel (1904–1991) — tenisista niemiecki. Od 1933 r. na emigracji w Anglii. [przypis edytorski]

preopinant (z łac.; daw.) — przedmówca; poprzedni, pierwszy wnioskodawca. [przypis edytorski]

preparacja (łac. praeparatio) — przygotowanie. [przypis edytorski]

preparata — popr. preparaty, mikstury. [przypis edytorski]

prepotencja — przewaga. [przypis edytorski]

prepotenza (wł.) — arogancja, stosowanie przemocy, nadużywanie władzy. [przypis edytorski]

Preradović, Petar (1818–1872) — chorwacki poeta romantyczny, jeden z głównych przedstawicieli iliryzmu. [przypis edytorski]

prerafaelici — angielskie towarzyszenie artystyczne działające w l. 1848–53, którego członkowie programowo nawiązywali do stylu włoskich mistrzów wczesnego renesansu. [przypis edytorski]

prerafaelicki — charakterystyczny dla prerafaelityzmu, kierunku w sztuce powstałego w XIX w. w Anglii, wzorującego się na sztuce włoskiego renesansu. [przypis edytorski]

prerafaelityczny — taki jak w prerafaelityzmie, kierunku w sztuce powstałym w XIX w. w Anglii, wzorującym się na sztuce włoskiego renesansu. [przypis edytorski]

preriokur (biol.) — ptak z grupy głuszcowatych zamieszkujący Amerykę Płn., tu zapewne: preriukur dwuczuby (Tympanuchus cupido, daw. Tetrao cupido), czyli cietrzew preriowy, dawniej pospolity, obecnie rzadki. [przypis edytorski]

prerogatywa — przywilej, specjalne możliwości, wynikające z czyjejś pozycji (np. szlachectwa) lub funkcji. [przypis edytorski]

prerogatywa — uprawnienie. [przypis edytorski]

presidio — ciężkie więzienie. [przypis edytorski]

Presniakow, Andriej Korniejewicz (1856–1880) — ros. rewolucjonista, członek Narodnej Woli; uczestniczył w przygotowaniach zamachu na cara; w 1880 aresztowany, skazany w tzw. procesie 16 i stracony. [przypis edytorski]

Presser — Hartnäckiger Mahner. [przypis edytorski]

prestancja (daw. rzad., z fr. prestance) — prezencja: okazała powierzchowność, postawa, sposób zachowania. [przypis edytorski]

prestidigitator (daw.) — iluzjonista. [przypis edytorski]

prestidigitator — iluzjonista. [przypis edytorski]

prestidigitator — iluzjonista, sztukmistrz. [przypis edytorski]

prestidigitatorstwo — sztukmistrzostwo, kuglarstwo. [przypis edytorski]

prestidigitatorstwo — sztukmistrzostwo. [przypis edytorski]

prestidigitator — sztukmistrz, iluzjonista. [przypis edytorski]

prestidigitator (z fr.) — sztukmistrz, magik. [przypis edytorski]

prestige (fr.) — poważanie, prestiż. [przypis edytorski]

prestige (fr.) — tu: urok. [przypis edytorski]

prestige'u — dziś popr. zapis spolszczony: prestiżu. [przypis edytorski]

prestissimo (muz., wł.) — tempo w muzyce: bardzo szybko. [przypis edytorski]

prestissimo (wł.) — jak najszybciej. [przypis edytorski]

prestoł (daw.) — tron, siedzisko. [przypis edytorski]

prestoł — ton, tu raczej: honorowe miejsce. [przypis edytorski]

presto (muz., wł.) — tempo w muzyce: spiesznie, szybko. [przypis edytorski]

presto — szybko. [przypis edytorski]

presto (wł.) — szybko (też: określenie tempa w muzyce). [przypis edytorski]

Prestuplenje i nakazanje — Zbrodnia i kara, powieść Fiodora Dostojewskiego. [przypis edytorski]

presumpcja (daw.) — zarozumiałość, pycha. [przypis edytorski]

presuponować — erudycyjnie: przypuszczać, że coś jest prawdziwe. [przypis edytorski]

Preszburg (z niem. Pressburg) — ob. Bratysława, stolica i największe miasto Słowacji. [przypis edytorski]

preszpanowy — zrobiony ze sztywnej, gładzonej tektury o dużej wytrzymałości. [przypis edytorski]

preteksta (łac.) — szata noszona przez wysokich urzędników i arystokratów przed uzyskaniem pełnoletniości; por. pretekst: pozór, fałszywy powód. [przypis edytorski]

pretendent — osoba ubiegająca się o coś; tu: kawaler starający się o rękę panny. [przypis edytorski]

pretensja — prawo, które ktoś sobie rości do czegoś. [przypis edytorski]

pretensja — tu: prawo, które ktoś przyznaje sobie do czegoś. [przypis edytorski]

pretensja — tu: roszczenie; prawo, które ktoś sobie do czegoś rości. [przypis edytorski]

pretensjonalność — zachowywanie się w sztuczny sposób. [przypis edytorski]

pretensyj — dziś powszechniejsza forma D. lm: pretensji. [przypis edytorski]

prete (wł.) — ksiądz. [przypis edytorski]

pretoriański — charakterystyczny dla pretorian, tj. dla straży przybocznej cesarzy rzymskich. [przypis edytorski]

pretorianie — straż przyboczna cesarza rzymskiego. [przypis edytorski]

pretorianie — straż przyboczna cesarza rzymskiego; znani ze swoich intryg pałacowych, wywierali wpływ na politykę cesarską, wielokrotnie sami decydowali, kto zostanie kolejnym cesarzem, często najpierw uśmiercając poprzedniego; formacja rozwiązana przez Konstantyna Wielkiego w 312. [przypis edytorski]

pretorium — trybunał sądowy. [przypis edytorski]

pretor (łac. praetor) — sędzia w staroż. Rzymie; początkowo rolą pretorów było zastępcze sprawowanie władzy podczas nieobecności konsulów; pretorzy mogli wydawać edykty w celu regulowania tych obszarów sądownictwa, które nie zostały ujęte w ustawach senatu i w prawie zwyczajowym (edykty pretorskie często były następnie włączane do kodeksu prawa rzym.); oznaką władzy pretora było krzesło kurulne oraz dwóch liktorów (poza obrębem miasta sześciu) niosących sześciotoporowe fasces (tj. wiązki rózg związanych czerwonym rzemieniem z wetkniętymi w nie toporami). [przypis edytorski]

pretor — w staroż. Rzymie urzędnik pełniący rolę sędziego. [przypis edytorski]

pretor — wysoki urzędnik sprawujący władzę sądowniczą w staroż. Rzymie; od czasów cesarza Augusta pretorzy byli odpowiedzialni za organizację świąt państwowych (ludi) i towarzyszących im igrzysk, zawodów i występów teatralnych. [przypis edytorski]

pretor — wyższy urzędnik, członek gwardii cesarza, sprawujący władzę sądowniczą. [przypis edytorski]

pretor — wyższy urzędnik w starożytnym Rzymie, sprawujący władzę sądową i zastępujący konsula pod jego nieobecność. [przypis edytorski]

pretor (z łac.) — urzędnik sądowy. [przypis edytorski]

pretor (z łac.) — wyższy urzędnik. [przypis edytorski]

pretura — urząd pretora; pretor: wyższy urzędnik w starożytnym Rzymie, sprawujący władzę sądową i zastępujący konsula pod jego nieobecność; sprawowanie poprzednio pretury było warunkiem koniecznym do ubiegania się o urząd konsula. [przypis edytorski]

Preussen, Preussen über alles, über alles in der Welt — Prusy, Prusy ponad wszystko, ponad wszystko w świecie. [przypis edytorski]