Przypisy

symbolów — dziś popr. forma D. lm: symboli. [przypis edytorski]

symbolów — dziś raczej: symboli. [przypis edytorski]

symbolum (łac.) — znak, symbol. [przypis edytorski]

symbol — w poetyce okresu Młodej Polski za symbol uważano obraz wyrażający trudne do jednoznacznego sprecyzowania znaczenia, intensywnie za to oddziałujący na nastrój. [przypis edytorski]

Symetejon a. Symaethus — rzeka we wsch. Sycylii (dziś Giaretta). [przypis edytorski]

Symfonia c-moll — V symfonia c-moll op. 67 Ludwiga van Beethovena, jeden najsłynniejszych i najczęściej wykonywanych utworów muzyki poważnej; rozpoczyna ją charakterystyczny, czteronutowy motyw, który niekiedy traktuje się jako mający znaczenie symboliczne, gdyż wg sekretarza Beethovena kompozytor skomentował początek dzieła słowami: „Tak oto los puka do drzwi!”. [przypis edytorski]

symmachia (gr. dosł.: wspólna walka) — związek obronny lub zaczepno-obronny staroż. państw greckich. [przypis edytorski]

symmachia (gr. dosł.: wspólna walka) — związek obronny lub zaczepno-obronny staroż. państw greckich; symmachia peloponeska: Związek Peloponeski, zrzeszający państwa Płw. Peloponeskiego pod przewodnictwem Sparty, zawiązany w VI w. p.n.e., w V w. p.n.e. walczący z Ateńskim Związkiem Morskim. [przypis edytorski]

Symmach, Kwintus Aureliusz Symmachus (ok. 340–402) — rzymski mówca, senator i polityk, obrońca tradycyjnej religii rzymskiej; przewodniczył delegacji sprzeciwiającej się dekretowi cesarza Gracjana, nakazującemu usunięcie z budynku senatu ołtarza bogini zwycięstwa, Wiktorii; jego późniejszy ponowny apel w tej sprawie doprowadził do konfliktu z Ambrożym, biskupem Mediolanu. [przypis edytorski]

Symois a. Symoent — rzeka pod Troją. [przypis edytorski]

Symonds, John Addington (1840–1893) — angielski poeta i krytyk literacki. Jako historyk kultury zasłynął studium The Renaissance. An Essay (1863). [przypis edytorski]

symonia — handel godnościami kościelnymi, stanowiącymi źródło prestiżu i dochodów. [przypis edytorski]

symoniak — człowiek popełniający symonię, świętokupstwo, tj. handel sakramentami, dobrami duchowymi a. kościelnymi godnościami lub urzędami. [przypis edytorski]

symonia — świętokupstwo, handel sakramentami lub godnościami i urzędami kościelnymi. [przypis edytorski]

symonia — świętokupstwo, sprzedawanie i kupowanie godności i urzędów kościelnych. [przypis edytorski]

symonia — świętokupstwo, tj. handel sakramentami, dobrami duchowymi a. kościelnymi godnościami lub urzędami. [przypis edytorski]

symonia — symonia jest, gdy kto święte rzeczy albo duchowne urzędy kupuje albo przeda je, albo jakąkolwiek czyni umowę (przyp. źródła). [przypis edytorski]

Symonides z Keos (ok. 556–468 p.n.e.) — poeta grecki, znany jako autor trenów i smutnych elegii. [przypis edytorski]

Symon Petlura (1879–1926) — ukraiński polityk i przewodniczący Dyrektoriatu Ukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1919–1921. [przypis edytorski]

Symon — Szymon Mag, wg Dziejów Apostolskich usiłował kupić dar udzielania Ducha św., od czego pochodzi współczesne pojęcie symonii (kupczenia godnościami kościelnymi). [przypis edytorski]

Symp. §. 210. D — Platon, Uczta, §. 210. D. [przypis edytorski]

sympatia (łac. sympathia, z gr. sympatheia, syn: wspólne, razem, pathos: uczucia, emocje, doświadczenia) — tu: współodczuwanie. [przypis edytorski]

sympatia (łac. sympathia, z gr. sympatheia, syn: wspólne, razem, pathos: uczucia, emocje, doświadczenia) — tu: współodczuwanie. [przypis edytorski]

sympatie „centralne” — sympatie do „państw centralnych”, tj. do związanych sojuszem Niemiec i Włoch. [przypis edytorski]

sympatyczny (daw.) — tu: mający takie same odczucia wobec poszczególnych kwestii. [przypis edytorski]

symplak — zapewne: ktoś upraszczający złożoność problemu. [przypis edytorski]

symplak (z łac.) — prostak; tu: nowicjusz, początkujący. [przypis edytorski]

Symplegady (mit.gr.) — dwie skały przy cieśninie Bosfor, strzegące wejścia na Morze Czarne. [przypis edytorski]

Symplegady (mit. gr.) — ruchome skały utrudniające przepłynięcie cieśniny Bosfor. [przypis edytorski]

Symplegady — mityczne ruchome skały, miażdżące przepływający między nimi statek. [przypis edytorski]

Symplicjusz (z łac.) — naiwny, prostaczek. [przypis edytorski]

symplicystyczny a. symplifikujący (z łac.) — nadmiernie uproszczający i spłycający. [przypis edytorski]

symplicystyczny (z łac.) — prosty. [przypis edytorski]

symplicyzm (z łac.) — prostota, zwł. nadmierna. [przypis edytorski]

symplicyzm (z łac. simplex, simplicis: prosty) — nadmierne upraszczanie i spłycanie. [przypis edytorski]

symplifikacja — uproszczenie. [przypis edytorski]

symplistyczny (z łac. simplex, simplicis: prosty) — prosty, nieskomplikowany; prostacki. [przypis edytorski]

symplońska — właśc. Simplońskiej, od: Simplon nazwy przełęczy w Alpach szwajcarskich. [przypis edytorski]

symposion (gr.) — uczta, biesiada. [przypis edytorski]

Sympozjon — dialog Platona poświęcony miłości, bardziej znany pod polskim tytułem Uczta. [przypis edytorski]

sympozjon (z gr.) — uczta. [przypis edytorski]

symptomata (daw.) — objawy. [przypis edytorski]

symptomata (łac.) — objawy. [przypis edytorski]

symptomata — symptomy; objawy. [przypis edytorski]

symptomat (daw.) — symptom, objaw. [przypis edytorski]

symptomat (daw.) — symptom, objaw. [przypis edytorski]

symptomat (daw.) — symptom, oznaka czegoś. [przypis edytorski]

symptomat — objaw, symptom. [przypis edytorski]

Sym — rzeka w azjatyckiej części Rosji, lewy dopływ Jeniseju. [przypis edytorski]

symultaniczny — równoczesny. [przypis edytorski]

synaczek (daw.) — syneczek. [przypis edytorski]

synaczek — dziś: syneczek. [przypis edytorski]

synagoga — świątynia żydowska. [przypis edytorski]

Synagoga Szatana — powieść Stanisława Przybyszewskiego, pierwodruk po niem. w 1897 r., wyd. w tłum. polskim z 1902 r. nosi podtytuł: Przyczynek do psychologii czarownicy. [przypis edytorski]

synagoga — żydowski dom modlitw, niekiedy również siedziba instytucji takich jak sąd rabinacki. [przypis edytorski]

synagoga (z gr.: miejsce zebrań) — bożnica; w judaizmie miejsce modlitw, odprawiania nabożeństw, studiowania Tory i Talmudu; często również siedziba gminy żydowskiej; tu znajduje się Aron ha-kodesz (Arka Przymierza): rodzaj skrzyni, w której przechowywane są zwoje Tory, powyżej zawieszona jest lampka Ner tamid, symbol obecności Boga, zaś centralne miejsce zajmuje bima, czyli podwyższenie z pulpitem, z którego czytana jest Tora. [przypis edytorski]

Synaj — (bibl.) góra w Egipcie, na której Mojżesz otrzymał od Boga kamienne tablice z wyrytymi dziesięcioma przykazaniami. Przybyszewski używa nazwy góry w rodzaju żeńskim. [przypis edytorski]

Synaj — góra w płd. części Płw. Synaj, utożsamiana z biblijną górą Horeb, określaną jako „góra Boga”, gdzie Bóg przekazał Mojżeszowi kamienne tablice z wyrytymi dziesięcioma przykazaniami (Wj 3,1), a w późniejszych czasach ukazał się prorokowi Eliaszowi (1Krl 19,8–14). [przypis edytorski]

Synaj — półwysep w Egipcie. [przypis edytorski]

syn Alkmeny — Herakles. [przypis edytorski]

synapizm (daw.; z gr.) — gorczycznik, okład z papki sporządzonej z utartych nasion gorczycy, wywołujący przekrwienie i rozgrzanie skóry; stosowano go w leczeniu stanów zapalnych i nerwobólów. [przypis edytorski]

synchronistyczny (z gr.) — zawierający zestawienie współczesnych sobie wydarzeń. [przypis edytorski]

syndykalizm — kierunek w ruchu robotniczym zakładający pierwszeństwo celów ekonomicznych nad politycznymi. [przypis edytorski]

syndykalizm — kierunek w ruchu robotniczym, zakładający pierwszeństwo celów ekonomicznych nad politycznymi. [przypis edytorski]

syndykat — stowarzyszenie kupców a. przedsiębiorców zawiązane w celu dokonania wspólnego, jednorazowego przedsięwzięcia lub w calu stałego wykonywania operacji na wielką skalę, przekraczającą możliwości każdego z uczestników; niekiedy syndykat ma charakter kartelu: porozumienia wielkich przedsiębiorstw określonej gałęzi przemysłu mającego na celu zmonopolizowanie rynku. [przypis edytorski]

syndykat — związek zawodowy we Francji, Hiszpanii i niektórych innych krajach. [przypis edytorski]

syndykat — związek zawodowy we Francji i niektórych in. krajach. [przypis edytorski]

syndyk, prefekt — urzędnicy miejscy. [przypis edytorski]

syndyk — przedstawiciel urzędu lub instytucji mający pełnomocnictwo do prowadzenia spraw przed sądem; też: radca prawny. [przypis edytorski]

syndyk — przedstawiciel urzędu lub instytucji mający pełnomocnictwo do prowadzenia spraw przed sądem; też: radca prawny; we Włoszech: burmistrz. [przypis edytorski]

syndyk — tu: jeden z czterech urzędników zarządzających Republiką Genewską. [przypis edytorski]

syndyk — tu: w absolutystycznej Francji osoba odpowiedzialna za reprezentowanie, administrowanie i obronę interesów parafii lub wspólnoty wiejskiej. [przypis edytorski]

synedrion (gr.) — rada starszych. [przypis edytorski]

Synedrium — Ratsversammlung. [przypis edytorski]

syn Eginy — Ajakos, syn Zeusa i nimfy Eginy, sędzia dusz z Europy. [przypis edytorski]

synek naszej ciotki kołatał do wszystkich z kolei gimnazjów w Warszawie, nie mogąc się dostać do żadnego dla braku miejsca — jedną z form represji za dążenia niepodległościowe Polaków było zamykanie szkół. [przypis edytorski]

synekura — dobra posada niewymagająca dużo pracy (z łac. sine cura, bez troski). [przypis edytorski]

synekura — dobrze płatne stanowisko, które nie wymaga wielkiego wysiłku ani umiejętności. [przypis edytorski]

synekura — intratna posada niewymagająca wysiłku ani umiejętności. [przypis edytorski]

synekura — intratne stanowisko, które nie wymaga dużych nakładów pracy (z łac. sine cura: bez troski). [przypis edytorski]

synekura — płatne stanowisko niepowiązane z żadnymi obowiązkami; tu: żart. [przypis edytorski]

synekura (z łac.) — miejsce pracy niewymagające szczególnego wysiłku. [przypis edytorski]

synekura (z łac. sine cura: bez troski, bez starań) — wygodne stanowisko, nie wymagające wysiłku, a zapewniające dostatnie życia. [przypis edytorski]

synekura (z łac. sine cura: bez troski, bez starania) — dobrze płatne stanowisko niewymagające żadnej pracy; często w odniesieniu do stanowisk dworskich i kościelnych. [przypis edytorski]

synekura (z łac. sine cura: bez troski, bez starania) — dobrze płatne stanowisko niewymagające żadnej pracy. [przypis edytorski]

synekura (z łac. sine cura: bez troski, bez starania) — dobrze płatne stanowisko niewymagające żadnej pracy. [przypis edytorski]

synekura — z łac. sine cura (bez troski) dobrze płatne stanowisko, nie wymagające przesadnego wysiłku. [przypis edytorski]

synekura (z łac. sine cura: bez troski) — intratna posada, źródło dochodu nie wymagające wysiłku. [przypis edytorski]

synekurka, zdrobn. od synekura (z łac. sine cura: bez troski, bez starania) — wygodna posada; dobrze płatne stanowisko niewymagające żadnej pracy; często w odniesieniu do stanowisk dworskich i kościelnych. [przypis edytorski]

syn […] Eosy świetlanej — Memnon, syn Eos i Tithonosa, władca Etiopów i sojusznik Priama, zabity pod Troją. [przypis edytorski]

Synesiusz z Cyreny (370–414) — filozof neoplatoński, ojciec Kościoła, biskup miasta Ptolemaida w Cyrenajce (płn.-wsch .Libia), uczeń Hypatii z Aleksandrii. [przypis edytorski]

synestezja (gr.: równoczesne postrzeganie) — stan lub zdolność, w której doświadczenia jednego zmysłu wywołują również doświadczenia charakterystyczne dla innych zmysłów, np. kiedy dźwięki wywołują wrażenia barw. [przypis edytorski]

syn Eufamijanow (starop.) — syn Eufamijanowy, czyli syn Eufamijana. [przypis edytorski]

syn Ewin — syn Ewy, tj. mężczyzna. [przypis edytorski]

Synezjusz — Synesius z Cyreny (ok. 373–413) był filozofem, poetą, ojcem Kościoła, biskupem. Napisał m.in. Pochwałę łysiny. [przypis edytorski]

syn Filaretowy — Michał I Romanow; był on synem Fiodora Nikiticza Romanowa (1553–1633), który po wymuszonym przez cara Borysa Godunowa wstąpieniu do monasteru i złożeniu wieczystych ślubów przyjął imię Filareta; również matka Michała Romanowa, Ksenia Iwanowna Szestowa została zmuszona do wstąpienia do klasztoru, gdzie przyjęła imię Marta. [przypis edytorski]

Syngalezi — lud mieszkający na wyspie Cejlon. [przypis edytorski]

syngielton (daw., z ang. singleton) — pojedynczy człowiek. [przypis edytorski]

syngielton (z ang.) — jedynak. [przypis edytorski]

synhedrion (gr.) — rada stanowiąca organ przedstawicielski lub sądowniczy w greckich i hellenistycznych miastach-państwach; także sanhedryn: rada starszych stanowiąca najwyższy trybunał religijno-polityczny starożytnego Izraela w okresie Drugiej Świątyni. [przypis edytorski]