Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 111064 przypisów.

(ad) regnandum (łac.) — do rządzenia, do królowania. [przypis edytorski]

ad rem (łac.) — do rzeczy; argument ad rem: argument rzeczowy, odnoszący się do sedna omawianej sprawy. [przypis edytorski]

adresnyj stoł (ros.) — punkt informacji o adresach. [przypis edytorski]

adres — tu: zwrot, nagłówek listu. [przypis edytorski]

Adria — elegancki lokal funkcjonujący w Warszawie przy ulicy Moniuszki 10 w latach 1931–1944. [przypis edytorski]

Adria — modna w okresie międzywojennym, elegancka restauracja i dancing w Warszawie przy ulicy Moniuszki 10; lokal funkcjonował w latach 1931–1944, słynął z oranżerii pod szklanym dachem i parkietu obrotowego. [przypis edytorski]

Adria — modny w l. 30. XX w. lokal gastronomiczno-rozrywkowy, mieszczący się w elegancko urządzonej suterenie (tzw. przyziemiu) oraz podziemiach budynku przy ul. Moniuszki 10 (po wojnie Moniuszki 8) w Warszawie; lokal składał się z hallu, kawiarnianego ogrodu zimowego pod szklanym dachem (z roślinami oraz ptakami), sali kawiarnianej, baru oraz sali dancingowej (tu atrakcję stanowił parkiet obrotowy); kierownikiem i współwłaścicielem „Adrii” był Franciszek Moszkowicz; lokal funkcjonował w l. 1931–1944; w międzywojniu w „Adrii” spotykała się elita towarzyska i kręgi rządowe. [przypis edytorski]

Adrianopol — założone w starożytności miasto na Nizinie Trackiej; ob. Edirne, w europejskiej, płn-zach. części Turcji, w pobliżu granicy z Grecją i Bułgarią. [przypis edytorski]

Adria — słynny warszawski lokal, otwarty w r. 1931. [przypis edytorski]

Ad rivum eundem Lupus et Agnus venerant (łac.) — Nad ten sam potok przyszli Wilk i Baranek… [przypis edytorski]

Adryjatykiem — Adriatykiem; tu: forma wydłużona (zgodna z daw. wymową) dla zachowania rytmu jedenastozgłoskowca. [przypis edytorski]

ad secundum (łac.) — po drugie. [przypis edytorski]

ad specialia (łac.) — do szczegółowych. [przypis edytorski]

ad sui ipsius augendam famam (łac.) — dla zwiększenia własnej sprawy. [przypis edytorski]

adsum (łac.) — obecna. [przypis edytorski]

adsum (łac.) — obecny. [przypis edytorski]

ad te clamamus, flentes, gementes exules, filii Haevae (łac.) — do ciebie wołamy płaczący, jęczący wygnańcy, synowie Ewy. [przypis edytorski]

Adua — miasto w północnej Etiopii (dawnej Abisynii), miejsce bitwy stoczonej 1 marca 1896, podczas której włoski korpus inwazyjny doznał porażki w starciu z wojskami etiopskimi. W 1935 roku wybuchła druga wojna włosko-abisyńska: 3 października do Etiopii wtargnęły wojska faszystowskich Włoch, w skład których wchodziły dywizje tzw. Czarnych Koszul, paramilitarnej formacji utworzonej przez Mussoliniego. Armia etiopska, mimo zaciętego oporu, uległa przewadze wojsk włoskich, wyposażonych w samoloty, czołgi, artylerię, wielokrotnie używających gazów bojowych. Podbitą w 1936 Etiopię włączono do Włoskiej Afryki Wschodniej. [przypis edytorski]

adukacja (gw.) — edukacja, tu: wykształcenie. [przypis edytorski]

adultera (łac.) — cudzołożnica. [przypis edytorski]

ad umbras (łac.) — między cienie zmarłych. [przypis edytorski]

ad unguem (łac.) — dosł.: do paznokcia; dokładnie, skrupulatnie, starannie. [przypis edytorski]

ad usum delphini (łac.) — dosł.: do użytku delfina, tj. francuskiego następcy tronu; ocenzurowane, ze względów moralnych, wydania klasyków łacińskich przeznaczone dla syna Ludwika XIV; ogólnie: wersje utworów przeznaczone dla dzieci i młodzieży. [przypis edytorski]

ad usum scholarum (łac.) — na użytek uczniów. [przypis edytorski]

advertisment (ang.) — ogłoszenia, reklama. [przypis edytorski]

Advocatus Diaboli (łac.: adwokat diabła) — potoczna nazwa urzędnika znanego oficjalnie jako Promotor Wiary (łac. promotor fidei), który w procesie kanonizacyjnym ma za zadanie znalezienie ewentualnych wad i grzechów kandydata na świętego, tak aby decyzja o kanonizacji była podejmowana tylko w przypadku naprawdę godnych kandydatów. [przypis edytorski]

advocatus diaboli (łac.) — adwokat diabła. [przypis edytorski]

advocatus (łac.) — adwokat, prawnik; tu: wójt. [przypis edytorski]

ad vocem populi (łac.) — do powszechnego głosu (tj. zdania, opinii), do głosu ludu. [przypis edytorski]

adwans (fonet. ang. advance) — zaliczka. [przypis edytorski]

adwent — okres (zwykle czterotygodniowy, liczony kolejnymi niedzielami) poprzedzający święta Bożego Narodzenia (25 grudnia a. 6 stycznia) w kościołach chrześcijańskich. [przypis edytorski]

adwent (z łac. adventus: przyjście) — okres (zwykle czterotygodniowy, liczony kolejnymi niedzielami) poprzedzający święta Bożego Narodzenia (25 grudnia a. 6 stycznia) w kościołach chrześcijańskich. [przypis edytorski]

adwerbia — przysłówki. [przypis edytorski]

adwersant — dziś: adwersarz, tj. przeciwnik. [przypis edytorski]

adwersarz (daw., z łac.) — przeciwnik, oponent. [przypis edytorski]

adwersarz — przeciwnik. [przypis edytorski]

adwersarz — przeciwnik w sporze. [przypis edytorski]

adybym zamarła (gw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika: a dyć zamarłabym, tj.: to przecież umarłabym. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — ależ, przecież. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — przecież. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — zaprawdę, przecież. [przypis edytorski]

adyć (gw.) — zaprawdę; przecież. [przypis edytorski]

ady (daw.) — przecież, jednak, ależ. [przypis edytorski]

ady (gw.) — a to; przecież. [przypis edytorski]

adym wyglądała (gw.) — przecież wyglądałam. [przypis edytorski]

A. D. (z łac. anno domini) — roku Pańskiego. [przypis edytorski]

Aeacides (mit. gr.) — wym.: Eacides; dosł.: potomek Eaka; przydomek ten nosili wnukowie Eaka, bohaterowie Ajaks Wielki i Achilles; Eak (z gr. Ajakos, łac. Aeacus) — syn Zeusa i nimfy Eginy, urodzony na bezludnej wyspie, którą później nazwał imieniem swojej matki. Gdy uproszony Zeus zamienił żyjące na wyspie mrówki w ludzi, Eak został królem nowego ludu, Myrmidonów. Eak jest też, obok Radamantysa i Minosa, jednym z trzech sędziów w Hadesie. [przypis edytorski]

Aecjusz z Antiochii (ok. 313–367) — teolog syryjski, przedstawiciel skrajnego arianizmu, przywódca anomejczyków (zwanych też aecjanami). [przypis edytorski]

aediles (łac.) — edylowie, urzędnicy w staroż. Rzymie. [przypis edytorski]

Aedon (mit. gr.) — córka Pandareusa, zazdroszcząc swej bratowej Niobe posiadania sześciu synów i sześciu córek postanowiła zabić jej najstarszego syna, jednak przez pomyłkę zamordowała swego potomka Itylosa; oszalałą z bólu Zeus przemienił w słowika. [przypis edytorski]

aegri somnia (łac.) — ciężkie sny. [przypis edytorski]

Aelianus Tacticus (łac.), gr. Ailianos Taktikos (II w.) — grecki pisarz, mieszkaniec Rzymu, autor traktatu o hellenistycznej taktyce wojennej. [przypis edytorski]

aequale temperamentum (łac.) — równy temperament, stały charakter. [przypis edytorski]

aequalis (łac.) — równy; tu M. lm aequales: równi. [przypis edytorski]

aequalitas aequalitatem provocat (łac.) — równość wywołuje równość. [przypis edytorski]

aeque — zarówno; bonum (łac.) — dobro, powodzenie, pożytek; tu B. lm bona: szczęście, korzyści. [przypis edytorski]

aequinoctium (łac.)— zrównanie dnia z nocą. [przypis edytorski]

aequinoctium (łac.) — zrównanie dnia z nocą. [przypis edytorski]

aequitas (łac.) — równość, zwł. równość wobec prawa. [przypis edytorski]

aere perenius (łac.) — trwalszy od spiżu. [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalsze niż ze spiżu; nawiązanie do pieśni Horacego Exegi monumentum aere perennius (tj. „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”; Carminae III, 30), której tematem jest nieśmiertelność i wiecznotrwałość twórczości poetyckiej. [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy niż ze spiżu; nawiązanie do pieśni Horacego Exegi monumentum aere perennius (tj. „Wybudowałem pomnik trwalszy niż ze spiżu”; Carminae III, 30). [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu; fragment wiersza Horacego, w którym wysławia trwałość swojej sztuki poetyckiej (Pieśni III 30,1): „Wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu”. [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu (Horacy, Pieśń III, 30). [przypis edytorski]

aere perennius (łac.) — trwalszy od spiżu (z pierwszej strofy podniosłego wiersza Horacego, w którym mówi o swojej poezji: „wzniosłem pomnik trwalszy od spiżu”; Pieśni III 30). [przypis edytorski]

aeria (łac.) — pogoda. [przypis edytorski]

aeria (łac.) — powietrze, aura. [przypis edytorski]

aeronauta (daw.) — pilot samolotu, lotnik. [przypis edytorski]

aeronauta (daw.) — pilot statku powietrznego; tu: baloniarz. [przypis edytorski]

Aeropagita, właśc. Dionizy Areopagita (I w.) — według chrześcijańskiej tradycji pierwszy biskup Aten, postać wymieniona w Dziejach Apostolskich; święty chrześcijański; do czasów renesansu przypisywano mu autorstwo dzieł teologicznych, faktycznie powstałych w V/VI w.; do XVI w. często mylony z patronem Francji, św. Dionizym z Paryża (III w.). [przypis edytorski]

aeropag — w staroż. Atenach rada starszych, tu: grupa osób o dużych wpływach. [przypis edytorski]

aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]

aeroplan (daw.) — samolot. [przypis edytorski]

aerumnarum plaena anima (łac.) — dusza trosk pełna. [przypis edytorski]

aerumnarum plenus (łac.) — pełen bólu, pełen cierpienia. [przypis edytorski]

aesar — w jęz. etruskim: bóg. [przypis edytorski]

Aestant ingens (…) et conscia virtus — cytat odnosi się do zemsty dokonanej przez Orestesa na matce: Klitajmestra przy pomocy kochanka, Ajgistosa, zabiła swego męża Agamemnona, gdy wrócił spod Troi, za tę zbrodnię i hańbę zdrady małżeńskiej Orestes ukarał ją śmiercią i był ścigany przez Furie za przelanie krwi rodzicielki. W całości fragment ten brzmi: „Aestuat ingens / Uno in corde pudor mixtoque insania luctu, / Et Furiis agitatus amor et conscia virtus” (Wergiliusz, Eneida X, w. 870–872). W tłumaczeniu Tadeusza Karyłowskiego „(…) w sercu mu zbolałym / Wre wstyd, żałość ze ślepym pomieszana szałem, / Zraniona miłość z męstwem nieugiętym zgoła”; w tłumaczeniu Franciszka Wężyka: „Wre wstyd w sercu, z szaleństwem boleść się złączyła / I z miłością ojcowską dufna w siebie siła”; zaś w nowszym przekładzie Wandy Markowskiej: „W sercu jego wrą naraz wstyd piekący, rozpacz z ślepym pomieszana szałem, ojcowska miłość miotana wściekłą żądzą zemsty i męstwo na wszystko gotowe”. W żadnym z tłumaczeń nie pojawiają się obecne w oryginale postaci Furii, mścicielek doprowadzających zbrodniarzy do szaleństwa, działających z nakazu Przeznaczenia (Fatum). [przypis edytorski]

a falsitate rationati ad falsitatem rationis valet consequentia (łac.) — fałszywy wniosek bierze się z błędnej podstawy. [przypis edytorski]

afekcja (daw.) — skłonność, afekt; podrażnienie, pobudzenie; tu: chorobliwe podrażnienie jakiegoś organu. [przypis edytorski]

afekcjonalny (daw., z łac.) — skłonny do wzruszeń. [przypis edytorski]

afektacja — egzaltacja. [przypis edytorski]