Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | dawne | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | rosyjski

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 1001 przypisów.

Professor C. G. Seligman, op. tit., p. 93, states that arm-shells, toea, as they are called by the Motu, are traded from the Port Moresby district westward to the Gulf of Papua. Among the Motu and Koita, near Port Moresby, they are highly valued, and nowadays attain very high prices, up to £30, much more than is paid for the same article among the Massim. [przypis autorski]

prof. Tadeusz Grabowski, który Słowackiego nazwał „zupełnym panteistą” — Grabowski, Filozofia Słowackiego, Kraków, 1910, Wydawnictwo Tow. Filozoficznego, nr 1. [przypis autorski]

Profundis exii — in profunda redibo — cum claustrum peccata expiaverit (łac.) — Z głębin wyszedłem i do głębin wrócę, gdy klasztor grzechy odkupi. [przypis autorski]

Progrediaris! (łac.) — Postępuj! (Posuwaj się!). [przypis autorski]

projekt zastosowań pojęcia alienacji w badaniach literackich przedstawiony przez Andrzeja Wernera — A. Werner, O pojęciu alienacji badaniach literackich, „Pamiętnik Literacki”, LVII, 1966, z. 2. [przypis autorski]

Promienie katodalne, jak to dowiódł Perrin, naładowane są elektrycznością odjemną — [por.] „Comptes rendus” 121, 1130 (1896); „Annales de chimie et de physique” (7) II, 496 (1897). [przypis autorski]

promienie radowe utrudniają lub tamują rozwój mikrobów — [por.] Aschinas i Caspari, „Annalen der Physik”, VI, 1901, s. 570. [przypis autorski]

Promienie uranowe, odkryte przez p. Becquerela, działają (…) — [por.] Becquerel, „Comptes rendus”, 1896 (kilka komunikatów). [przypis autorski]

Promienie wydzielane przez substancje silnie promieniotwórcze (…) wywołują np. zabarwienia szczególne szkła i porcelany — [por.] P. i M. Curie, „Comptes rendus”, CXXIX, 1899, s. 823. [przypis autorski]

promieni wtórnych (…) których badaniem zajął się p. Sagnac — [por.] Sagnac, „Comptes rendus”, 1897, 1898, 1899 (kilka komunikatów). [przypis autorski]

pronto — gotowe, załatwione. [przypis autorski]

pronunciamenta — ogłoszenia, edykty. [przypis autorski]

Propozycję zastosowania teorii Hegla na gruncie praw autorskich przeprowadził m.in. J. Hughes, The Philosophy of Intellectual Property…, s. 29 i n. Na temat nieprzystawalności jego teorii do praw autorskich porównaj: P. Drahos, A Philosophy of Intellectual Property…, s. 73 i n. [przypis autorski]

prośba, którą Tatarowie-koloniści zanosili do Zygmunta I (…) Czacki przytacza — [Tadeusz] Czacki, Dzieła wyd. Raczyńskiego, Poznań, 1843, t. III, s. 311. [przypis autorski]

prosapia — pochodzenie, ród (łac.). [przypis autorski]

prosić Boga o łaskę wyciągnięcia z pism mistrza jak największego pożytku… — ibidem, s. 125. [przypis autorski]

Proste ludy znają jedynie niewolę rzeczową — Nie zdołalibyście, powiada Tacyt (O obyczajach Germanów, XX), odróżnić pana od niewolnika z rozkoszy ich życia. [przypis autorski]

prosto kniahini, czudo (z ros.) — wprost księżna, cud. [przypis autorski]

[prostytutka] żyje przynajmniej w zupełności swoim własnym życiem — Z tym zapewne idzie w parze, że prostytutka cieleśnie, co niejednemu wyda się dziwne, bardziej niż matka dba o czystość. [przypis autorski]

Proszę mnie nie posądzać o jakiś fałszywy arystokratyzm, tylko że przeważnie jakoś takie dziwne nazwiska zdarzają się w sferach sportowych, bo oczywiście w warstwach nie zdegenerowanych jest więcej ludzi o tęgich mięśniach. [przypis autorski]

Proszę zauważyć, że mówię nie o przemianie pewnych stosunków [Relationen] w ogóle, lecz o przemianie stanu. A więc, kiedy jakieś ciało porusza się jednostajnie, to wcale nie przemienia swego stanu (ruchu); ale przemienia wtedy, gdy jego ruch zwiększa się lub zmniejsza. [przypis autorski]

protegowani króla — król był protektorem Akademii. [przypis autorski]

protestów Żeromskiego przeciw zaliczaniu „do jednego obozu tak zwanej Młodej Polski” pisarzy (…) jednocześnie byli młodymi ludźmi — S. Żeromski, Projekt Akademii Literatury Polskiej 1918, w: Pisma literackie i krytyczne, Warszawa 1963, s. 32. [przypis autorski]

Protokoły, [w:] F. Zoll, Prawo autorskie… s. 57. [przypis autorski]

Protokoły, [w:] F. Zoll, Prawo autorskie w projekcie prof. F. Zolla, Kraków 1920, s. 57. [przypis autorski]

Protokoły, [w:] F. Zoll, Prawo autorskie w projekcie prof. F. Zolla, Kraków 1920, s. 65. [przypis autorski]

prowincja Bassa — nazywana też Grand Bassa. Nie trzeba jednakże kraju tego brać za francuską posiadłość Grand Bassam, leżącą w pobliżu Assini. [przypis autorski]

prowincje były kolejno łupem wszystkich ludzi mających wpływy w Rzymie; że zaś każdy gubernator, obejmując swoją prowincję, wydawał edykt, w którym oznaczał stopę procentową, jaką mu się podobało — uchwała Cycerona ustalała ją na jeden od sta na miesiąc, z procentem od procentu z końcem roku. Co się tyczy dzierżawców republiki, nakłaniał ich, aby udzielili zwłoki swoim dłużnikom. Jeśli ci nie wypłacili się w oznaczonym czasie, przyznawał procent wyszczególniony obligiem. (Do Attykusa, VI, 1). [przypis autorski]

prowincje latyfundystyczne na ogół nie są bardzo zaludnione — w przeciwstawieniu np. do wielu części przedwojennej Ukrainy gdzie latyfundia sąsiadowały z olbrzymimi, przeludnionymi, małorolnymi wsiami. [przypis autorski]

Pruderia autora i głęboki szacunek wobec pruderii czytelnika(-czki), a nade wszystko czołobitność wobec superpruderii krytyka, nie pozwala na przytoczenie szczegółów i perypetii tego wieczora, które się dokonały w zamkniętym na klucz pokoju pani Laury. Trudna rada! O szanowny(-a) czytelniku(-czko) — nie żyjemy w epoce wielkiej szczerości mistrza Odrodzenia i mistrza wszystkich wieków Ludwika Ariosta, który nie poskąpił sobie i światu opisu szczęścia Ruggiera i Alcyny w siódmej pieśni Orlanda Szalonego [w pieśni VII Orlanda Szalonego Ariosto opowiada, jak młody rycerz saraceński Kuggiero, który dostał się na wyspę rządzoną przez Alcynę, ulega jej czarom miłosnym; red. WL]. Podówczas twórca nie był zmuszony do wyrywania najniezbędniejszej części swego pomysłu i wrzucania go do śmietnika. Dziś nie możemy iść śladem wielkich ojców twórczości, czczonych powszechnie. I tutaj, w tym poziomym i przyziemnym uprzytomnieniu Przedwiośnia żywota, najistotniejszy, najzdrowszy, najtęższy obraz przedwiośnia i zdrową, tryskającą życiem treść jego musimy zamknąć na klucz i pozostawić niezdrowej, zepsutej, pełnej cynizmu „domyślności” czytelnika(-czki). (przyp. aut.) [przypis autorski]

Prus, który chyba najrozumniej ze starszych pisarzy ocenił Confiteor Przybyszewskiego — [por.] B. Prus, Młoda literatura polska, „Kurier Codzienny” 1899, nr 15. [przypis autorski]

Prusowie, Orzeszkowe, Sienkiewicze, Okońscy, Konopnickie (…) jeśli nie tytanów, to tytanidówForpoczty, s. 151–152 (C. Jellenta, Cieplarnia bezducha). [przypis autorski]

Prussian Copyright Act…, §18. [przypis autorski]

Prussian Copyright Act…, §4. [przypis autorski]

Prussian Copyright Act, Berlin (1837), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §32. [przypis autorski]

Prussian Copyright Act, Berlin (1837), [w:] Primary Sources on Copyright (1450–1900), red. L. Bently, M. Kretschmer, www.copyrighthistory.org, (dostęp 02.03.2014), §25. [przypis autorski]

Prus zaś w r. 1899 skarżył się, że „między Polakami widać coś na kształt cywilizacyjnego cofnięcia się” — [por.] B. Prus, Kronika tygodniowa, „Kurier Codzienny”, 15 I 1899. [przypis autorski]

Przebaczenie dla skazańca, któremu na spotkanie wyszły dziewice Westy! Niech wolny odejdzie — skazaniec, wiedziony na śmierć, jeżeli trafem spotkał westalkę, to według praw rzymskich, otrzymywał wolność. Guhl i Koner, str. 723. [przypis autorski]

przebiegłem (…) wszelkie światy, przedzierzgając stopniami z kamienia w roślinę, z rośliny w źwierzę (…) pókim nie został człowiekiem — cała ta nauka Symona Maga, tak uderzająca podobieństwem z nowemi niby, dziś głoszonemi prawdami, jest ściśle historyczną… [przypis autorski]

Przebieżmy historię Stokliszek (…) — kilka szczegółów o wodach mineralnych stokliskich bierzemy z wybornego rosyjskiego artykułu p. Pawła Kukolnika, umieszczonego w „Pamiętniku Wileńskiéj Gubernii” na r. 1852, s. 57–67, oraz z notat udzielonych nam przez doktora Bilińskiego. [przypis autorski]

przebrasowanie — przestawienie, obrócenie. [przypis autorski]

Przebrzmiało również bez echa i wpływu dzieło humanisty niemieckiego, Agryppy von Nettesheim… — ibid., s. 318. [przypis autorski]

przechera (gw., daw.) — przewrotny. [przypis autorski]

przeciem jest towarzysz i to nie lekkiego, ale poważnego znaku pana wojewody — towarzysz spod poważnego znaku nie mógł iść pod komendę nawet generała wojsk cudzoziemskiego autoramentu; przeciwnie nawet: często generał bywał oddawany pod komendę towarzysza; aby tego uniknąć, generałowie i oficerowie regimentów cudzoziemskich starali się być jednocześnie towarzyszami w polskich. Takim towarzyszem był i pan Wołodyjowski. [przypis autorski]

Przecie stratę/ Wróży ten motyw… […] O kotku z kotką milszy śpiew — piosenka o kocie, nawołującym kotkę do snu na przypiecku, wróży wesele. Tymczasem motyw pierwszej pieśni, pomimo zwodniczej treści, według wiary ludowej wróży śmierć. [przypis autorski]

przecież obok ofiary stał Muff Potter — Istniał przesąd, że rana zacznie krwawić, gdy morderca zbliży się do swojej ofiary. [przypis autorski]

Przecina się w „Pałubie” z tendencją epoki odmienny gatunek uzdolnień pisarskich i ta odmienność wyzwala jej autora — tę przyczynę podawał już Brzozowski: „Nie umniejsza w niczym mojego wysokiego mniemania o autorze Pałuby przekonanie, że gdyby miał on większe zdolności stylistyczne w kierunku liryczno-muzykalnym — Pałuba byłaby powieścią fantastyczno-mistyczną, zamiast stać się, czym jest dzisiaj — nieubłaganą aż do okrucieństwa analizą nie tylko wszelkiej mistyki, fantastyczności, ale i bardziej głębokich i ogólniejszych jej podstaw” (Cogitationes morosae, „Głos” 1903, nr 47). [przypis autorski]

Przeciwko temu uogólnieniu protestowano w recenzjach — T. Grabowski, „Polska literatura współczesna” Potockiego, „Tygodnik Ilustrowany” 1912, nr 27, s. 399–402. [przypis autorski]

przeciwnicy wiwisekcji podpisali wiele protestów i petycji, aby zakazać przeprowadzania na żywych Płazach eksperymentów naukowych; w szeregu państw takie prawo faktycznie zostało wydane — zwłaszcza w Niemczech wszelka wiwisekcja została surowo zakazana, ale tylko żydowskim naukowcom. [przypis autorski]

przeciwny obyczaj zaczerpnął swój początek w despotyzmie, gdzie zawsze uważano poddanych jako niewolników, a tych, którzy kraj opuszczają, za zbiegłych niewolników — W monarchiach istnieją zazwyczaj prawa, zabraniające tym, którzy piastują urzędy publiczne, opuszczać królestwa bez zezwolenia monarchy. To prawo powinno istnieć i w republikach. Ale tam, gdzie istnieją odrębne urządzenia, zakaz powinien być powszechny, iżby nie przynoszono obcych obyczajów. [przypis autorski]

Przeciw teorii angielskiego pochodzenia lóż oświadczył się jeden z najgłośniejszych badaczy masonii, Copin Albincelli — w La conspiration juive. [przypis autorski]

Przeciw wykorzystywaniu teorii Locke'a do uzasadnienia praw autorskich por. w szczególności: D. Attas, Lockean Justification of Intellectual Property, [w:] A. Gosseries, A. Morciano, A. Strowel [red.], Intellectual and Property Theories of Justice, 2010 oraz P. Drahos, A Philosophy of Intellectual Property, Aldershot, 1996, s. 41 i n. Za możliwością uzasadnienia praw autorskich w oparciu o teorię Locke'a por. m.in. J. Hughes, The Philosophy of Intellectual Property, „Georgetown Law Journal” 77 (1988): 287, s. 13. [przypis autorski]

Przeczytajmy tu teraźniejsze Prawo Narodów: wszystkie teraźniejsze nieszczęsne polityczne państw związki przymuszają koniecznie, aby kraj tak wielki, jakim jest Polska, miał króla i aby ten król był sukcesjonalnym i z familii w Europie udzielnej — Pismo O Sukcesji Tronu J. W. Rzewuskiego [ogłoszone r. 1789 w Wiedniu, dokąd Rzewuski, niezadowolony z obrotu spraw na Sejmie, wyjechał manifestacyjnie; S.Cz.], hetmana Polnego Koronnego, tego to dowodnego obrońcy wolności, który przy prawie i swobodach Ojczyzny cierpiał stale z cnotliwym ojcem najsroższą przez lat kilka niewolę [aresztowany z rozkazu Repnina i wywieziony do Rosji w r. 1767; był wówczas posłem na Sejm; hetmanem został później; S.Cz.], to pismo wymowne dowodzi, o czym nigdy żadnej wątpliwości nie było, że z wolnością narodu nierównie zgodniejszą jest elekcja, niżeli sukcesja tronu. To pismo pomimo mojej woli zbudziło we mnie po kilka razy tę myśl: czyliby nie było potrzeba, abyśmy dla dobra Polski, dla przysposobienia nas do prawdziwej wolności podpadli przez czas niejaki jednowładztwu, które by nas trochę zrównało i starło te uporczywe przesądy i uprzedzenia, które tak prą się, nie tylko przeciwko czuciu ludzkości, ale dzisiaj nawet przeciwko oczywistemu światłu. Ten, kto by chciał doskonale rozwiązać, co jest zbawienniejszego dla Polaków, czyli sukcesja, czyli elekcja, powinien jak najgruntowniej roztrząsnąć i odpowiedzieć na te cztery zapytania: Co przy teraźniejszych politycznych związkach krajów lepiej gruntuje trwałość i całość narodów, czyli elekcja, czyli sukcesja? Co przez wzgląd na zewnętrzne polityczne Europy systema jest potrzebniejszego Polsce, czyli wolne królów obieranie, czyli rządne ich następstwo? Co przez wzgląd na związki wewnętrzne Rzeczypospolitej ukazuje się użyteczniejszego narodowi, elekcja, czyli sukcesja? Co mniej ma niezdrożności z ustawą gotowego wojska, czyli tron elekcyjny, czyli tron sukcesjonalny? J. W. hetman wszedł nieco w wewnętrzne związki narodu z tronem i dowiódł większą użyteczność elekcji, powiadając, że elekcja tylko istotne Polaków bogactwo, to jest wsie, pożera i w popiół obraca. Lecz nie wchodzi w roztrząśnienie tychże wewnętrznych związków z elekcją lub z sukcesją tronu przy ustawie gotowego wojska. Wcale zaś nic nie nadmienia politycznych związków innych krajów z nami, które pomimo nas istną i na które w kardynalnych ustawach dzisiejszych pierwszą uwagę obracać należy. Oneć to nas przymuszają mieć królów, których urząd z naturą rzeczypospolitej nie zgadza się. I, gdyby nie te nieszczęsne teraźniejsze zewnętrzne związki, gdyby nie to złe położenie naszego kraju, powiedziałbym, że lepiej dla naszego narodu nie mieć żadnego króla, tylko dwuletnich konsulów [tytuł najwyższych urzędników rzeczypospolitej rzymskiej (wybieranych na rok jeden); Staszic mówi o konsulach dwuletnich ze względu na dwuletni termin Sejmu; S.Cz.]. Owszem, przez wzgląd na teraźniejsze polityczne związki powiadam, że jeżeliby miała zostać wolna królów elekcja, lepiej Polska uczyni, iż żadnych królów mieć nie będzie. To zaś powiadam tylko w przypadku, gdyby koniecznie miała zostać wolna elekcja. Ale przydaję to zawsze, iż z dzisiejszych naszego kraju z innemi politycznych związków wypada najpewniejsza trwałość i całość narodu przy sukcesji. Prawda, następstwo tronu jest jednym krokiem do zatracenia wolności. Ale elekcja królów już jest połową drogi do zatracenia narodu. Pierwszy naród, potem swobody. Pierwsze życie, potem wygoda. Gdyby, pomimo najlepszego, najprzezorniejszego zawarowania wolności przy ustawie tronu sukcesji, przecież padło to nieszczęście na Polaków, iżby w przyszłości królowie polscy stali się udzielnymi, natenczas jeszcze zostałaby nam się nadzieja. Cały naród, pod despotyzmem będący, może jeszcze z szczęśliwszemi okolicznościami politycznemu z dzisiejszym powstającym oświeceniem odzyskać straconą wolność. Naród zaś raz zniszczony już więcej nie powstanie. Była pod despotyzmem Anglia, Holandia, Francja; dziś widzimy je wolnemi. Rozum każe pierwej starać się o ugruntowanie trwałości i całości narodu, potem o zawarowanie swobód i wolności jego, które były dotychczas i będą czczemi bez jego trwałości. [Ten przypis nie został przedrukowany w wydaniu z 1816 r.] [przypis autorski]

przeczytał ten napis… — inskrypcja ta znajduje się wśród kilku innych. Warto powtórzyć, że ten opis Alhambry sporządziłem na miejscu. [przypis autorski]

Przed bilionem lat słyszano jego [dzwonu] głos (…) kiedy minie chwila szału, wracamy do spokojnego życia i kochamy się jak króliki — cytaty z Pałuby pochodzą z wydania „Wiedzy”, Warszawa 1948. [przypis autorski]

Przed kilku miesiącami ogłosiłem relację o pamiętniku Zofii Szymanowskiej, a raczej o jego fragmencie urywającym się w najciekawszym miejscu, tam gdzie zaczynają się wspomnienia o Adamie Mickiewiczu — Boy-Żeleński, Brązownicy. [przypis autorski]

przedłożę nasamprzód nasz cel (…), a następnie środki do osiągnięcia tegoż — Głównym zadaniem części niniejszej jest, jak to wynika z części pierwszej, dokonanie przeglądu wszystkich idei, które znajdujemy w sobie jako powstałe z czystego rozumu, w celu odróżnienia ich od takich, które sobie wyobrażamy; daje się to przeprowadzić na podstawie własności wyobrażania i rozumienia. [przypis autorski]

przedmiotem praw w Polsce jest niezawisłość każdego obywatela i, co z tego wynika, ucisk wszystkich — Następstwa liberum veto. [przypis autorski]

przedmiot — „Przedmiotem jest wszystko, co może być podmiotem zdania”. [przypis autorski]

przedmiot święty — łac. res sacra. [przypis autorski]

przedmowy do „Dziadów” — Ta relacja „Orła Białego” jest błędna; ustęp ten mieści się w przedmowie do drugiego wydania Wallenroda, w dwutomowym wydaniu Poezji (Petersburg, 1929). [przypis autorski]

przedmowy (…) pisanej na żądanie cenzury — Jak długo utrzymywały się na emigracji te antymickiewiczowskie nastroje, dowodzi fakt, że kiedy w wiele lat po śmierci poety Lenartowicz miał we Florencji wykłady o Mickiewiczu, otrzymał następujący list: „Dzieckiem jesteś, jeżeli uważasz Mickiewicza za patriotę. Cyprian Norwid”. Lenartowicz przytacza to w liście do pani Bośniackiej, autorki Obrony Częstochowy (List ten znajduje się w Bibliotece Narodowej w Warszawie). [przypis autorski]

Przed niewielą laty żona Muchtar Baszy, oskarżyła syna swego o niewierność. Muchtar wywiadywał się o nazwiska kochanek syna. Wymieniono mu dwanaście najpiękniejszych kobiet Janiny. Basza rozkazał je tejże nocy pochwycić, wsadzić w skórzane wory, i wrzucić do morza. Janczar obecny tej egzekucji, zapewniał mnie, że żadna z ofiar nie wydała krzyku, ani pokazała znaku trwogi. Za mojej bytności w Grecji śpiewano pieśni o Frozynie, najpiękniejszej z owych Greczynek. Historia o Giaurze i Leili jest nieco dawniejsza, słyszałem ją od jednego z tych opowiadaczy, którzy po kawiarniach wschodnich prawią różne powieści wierszem i prozą. Żałuję że nie wiele spamiętałem ułamków oryginału, porobiłem różne odmiany, wmieszałem własne dodatki; czytelnik je rozezna po stylu ubogim w obrazy orientalne. Objaśnienia czerpałem z Herbelota i ze sławnej powieści Kalif Watek. [przypis autorski]

przed piętnastu laty, zanim roztropność rządów wytępiła zbójców — Gasparone, ostatni zbójca, poddał się rządowi w 1826; jest uwięziony ze swoimi trzydziestoma dwoma ludźmi w cytadeli w Civitavecchia. Do poddania się zmusił go brak wody na szczytach Apeninów, gdzie się schronił. Jest to człowiek inteligentny o ciekawej twarzy. [przypis autorski]

Przedstawiając swoją epopeję świata, Słowacki w swoim dążeniu do zharmonizowania wiary w Boga Stworzyciela z panteizmem… — por. J. Tretiak, Juliusz Słowacki, t. II, s. 311. [przypis autorski]

przedstawiciele nowego prądu, w pospolitej mowie zwani zazwyczaj „dekadentami”, sami godzą się bodaj najchętniej na miano „modernistów” — stary entuzjasta Sewer pisał 10 X 1898 do Maryli Wolskiej (Miscellanea literackie 1864–1910. Pod redakcją S. Pigonia, Wrocław 1957, s. 328): „Odczuwamy modernizm i wiemy, że on jak romantyzm owładnie umysłami!…” [przypis autorski]

Przedstawiciele tego kierunku przybrali dziwaczne tytuły (…) ostatecznie przybrał nazwę symbolizmu — E. Przewóski, Literatura francuska, „Prawda” 1887, nr 7. [przypis autorski]

Przedstawiciel nowej sztuki (…) nie da się mamić świadomości, a wszystkich przyczyn szuka poza jej obrębem — S. Przybyszewski, Na drogach duszy, s. 22. [przypis autorski]

Przed życiem czuję — nie przed śmiercią trwogę (…) Ciebie więcej nie kochała ona!… — Cytowane wyjątki według parafrazy Z. Krasińskiego [przyp. autora]. [przypis autorski]

przedział między generacją nadchodzącą a generacją górującą, między smakiem wczorajszym a smakiem jutrzejszym prawie że nie istniał w literaturze klasycznej. Od romantyzmu zaś głęboko się on wiąże z rytmem życia literackiego — A. Thibaudet, Histoire de la littérature française de 1789 à nos jours, Paris 1936, s. 121. [przypis autorski]

„Przegląd Poznański” (…) przyciągnął do współpracy (…) takich autorów, jak Żeromski, Kasprowicz, Tetmajer, Matuszewski, Krzywicki — por. E. Pieścikowski, Opowiadania Stefana Żeromskiego w „Przeglądzie Poznańskim”, „Pamiętnik Literacki” 1956, z. 3, s. 214–217. [przypis autorski]

prze (gw.) — przez; [z powodu; WL]. [przypis autorski]

przejdzie świat ten doczesny, przejdzie jak sen, jak chmura, jak ślad kamienia rzuconego do wody — Słowa G. Tyrella w Christianity at the cross-roads, por. M. Zdziechowski Pesymizm, romantyzm a podstawy chrześcijaństwa, t. II, s. 356. [przypis autorski]

Przekład czterech ewangelistów Seklucjana, lub raczej Murzynowskiego, wyszedł w Królewcu w r. 1551. W przedmowie do Zygmunta Augusta czytamy, że jedną z chwał tych rządów jest to, „że się dopiero za W. K. M. panowania otworzyło słowa Pańskiego językiem polskim drukowanie”. [przypis autorski]

Przekład z tłumaczenia angielskiego: M. F. Makeen, From „Communication in Public” to „Communication to the Public”; An Examination of the Authors's Rights of Broadcasting, Cabling, and the Making Available of Works to the Public Under the Copyright Laws of the USA, the UK, and France, King's College 1999, https://kclpure.kcl.ac.uk/portal/files/2932667/392285.pdf, (dostęp 16.02.2014), s. 38, przypis 71. Wersja oryginalna: Les ouvrages des auteurs vivants ne pourront être représentés sur aucun théâtre public, dans toute l’étendue de la France, sans le consentement formel et par écrit des auteurs, sous peine de confiscation du produit total des représentations au profit des auteurs, http://fr.wikisource.org/wiki/Compte_rendu_des_travaux_du_congr%C3%A8s_de_la_propri%C3%A9t%C3%A9_litt%C3%A9raire_et_artistique/Loi_du_13_janvier_1791, (dostęp 16.02.2014). [przypis autorski]

przekonanie (…) wzmacniała w niej obawa — [Komentarz autora z Uwag.] Jaśniejszym przykładem będzie Otello, w którym obawa, by go Desdemona nie zdradziła (a może przeczucie, że tego wart), jest tak silna, że od wewnątrz wywołuje w nim uczucie przekonania o jej zdradzie: jakby instynkt samozachowawczy kompleksu obawy podtrzymywał fałszerstwem rację bytu tego uczucia. [przypis autorski]

Przekonanie, że to, co jest nam danym, że całe życie nasze jest czymś więcej niż bezładnym złudzeniem, jest wiarą tylko, a my niezdolni jesteśmy zatrzymać się i oprzeć na żadnej wierze. W ten sposób świat i życie rozpłynęły się ludziom współczesnym w jeden niezmierny, chaotyczny sen, w majaczenie gorączkowe, nie mające żadnego znaczenia ani celu — S. Brzozowski, Co to jest modernizm?, rkp., s. 26–27. [przypis autorski]

Przekonany jestem, iż, gdyby nie mój Dykcjonarz muzyczny, powiedziano by w końcu, że nie znam nut — Nie przewidywałem wówczas, iż powiedzą to w końcu mimo Dykcjonarza. [przypis autorski]

przemendlowaną — Straszna to jest rzecz używać takich wyrazów i takie rzeczy opisywać terminem stworzonym z nazwiska szlachetnego duchownego, który bawił się tylko kolorowymi groszkami (ksiądz Mendel). [przypis autorski]

Przemiany pobudliwości życiowej, jakie się stają decydującymi w historii, przybierają formy pokoleń. (…) Rewolucjoniści i reakcjoniści XIX stulecia mają ze sobą więcej wspólnego aniżeli ktoś z nich z kimś spośród nas, bo oni, czarni i czerwoni, należą do określonego gatunku, my zaś, czarni i czerwoni, tworzymy zupełnie nowy gatunek — Ortega y Gasset Die Aufgabe unserer Zeit, Berlin 1928, s. 29–30. [przypis autorski]

przeniosą handlowy obyczaj Gubernatorstwa na ziemie, które go dotąd nie znały — W czerwcu 1945 dopisać mogę, że tak się stało istotnie. [przypis autorski]

przenosić bogactwo lub siłę nad wiek — jasne jest, że słowo optymaci u starożytnych nie znaczyło „najlepsi”, lecz „najmożniejsi”. [przypis autorski]

Przepiękne fale! nie masz dla was łaski!
Nienawiść morza dźwiga was z odmętu,
Cóż stąd, że w rajskie opływacie blaski,
Gdy to ma trwanie jednego momentu,
Po którym trzeba iść w muł bezpamiętny
Wam, które znacie czar życia namiętny!

(Fale, tamże, s. 70).

Ten sam obraz u Żuławskiego:

Wiem, żem jest pyłek w wszechświatów przestworzu;
wiem, żem jest fala na wieczności morzu,
która rozbudzona wichrem na głębinie
wzdyma się, leci, rozpływa i ginie…
Giną te fale, jak sen nikłe, marne,
lecz morze zawsze nowymi ciężarne
szumi… i żadnej nie traci kropelki;
wiem to… i sławię Cię, o Boże wielki!

(Cień, Poezje, wyd. nowe, Kraków 1909, s. 236).

[przypis autorski]

przepijanie skórki — stypa. [przypis autorski]

Przepowiedziany został przeze mnie jeszcze przed wojną w r. 1912 w pracy niestety (?) nie ogłoszonej, która weszła potem w pewnej transformacji w książkę Nowe formy w malarstwie… [przypis autorski]

prześlicznie to tłumaczył w rozprawach o symbolice barw, o barwach jako źródłach do wyrażania najgłębszych intuicji religijnych — [Trubeckoj], Umozrenije w kraskach, Moskwa 1915; Dwa mira w drewnieruskoj ikonopisi, Moskwa 1915. [przypis autorski]

przesada (…) która dziś jeszcze kazi książki tego narodu — istnieje w Paryżu znaczna liczba arabskich rękopisów. Późniejsze odznaczają się przesadą, ale nigdy nie ma w nich najmniejszego naśladownictwa Greków lub Rzymian, dlatego uczeni gardzą nimi. [przypis autorski]

Przesmycki, [w:] Materiały komisji kodyfikacyjnej Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] S. Gołąb, Ustawa o prawie autorskim z dnia 29 marca 1926 r. z materiałami, Warszawa 1928, s. 160. [przypis autorski]

przestrogi niemieckiego socjologa Kurelli, który, wygłaszając swe zdanie w tej kwestii…Die Zukunft, około 1895 r. [przypis autorski]

przestrzeń i czas wyobrażamy sobie a priori nie tylko jako formy zmysłowego oglądu, lecz jako same oglądy (…) Zob. Estetykę transcendentalną — przestrzeń, wyobrażona jako przedmiot (jak tego istotnie potrzeba w geometrii), zawiera więcej niż gołą formę oglądu, mianowicie ogarnienie rozmaitych szczegółów danych wedle formy zmysłowości w wyobrażeniu oglądowym, tak że forma oglądu daje tylko rozmaitość, a formalny ogląd jedność wyobrażenia. Tę jedność zaliczyłem w Estetyce tylko do zmysłowości, by jeno zaznaczyć, że ona wyprzedza wszelkie pojęcia, chociaż z góry przyjmuję syntezę, która nie należy do zmysłów, a przez którą jedynie umożliwiają się dopiero wszystkie pojęcia o przestrzeni i czasie. Bo ponieważ przez nią (gdy rozsądek dokona określenia zmysłowości) przestrzeń lub czas dopiero są dane, więc jedność tego oglądu a priori należy do przestrzeni i czasu, a nie do pojęcia rozsądkowego (§ 24). [przypis autorski]

przewina (daw., gw.) — przewinienie. [przypis autorski]

przeżyć bezradosne radości bolszewika — por. [Fülöp Miller], Geist und Gesicht des Bolschevismus, Amalthea Verlag. [przypis autorski]

przeżycia i momenty wychowawcze pozwalają się wybić pewnym typom (…) Kierowniczy typ (…) Typ wtórny (…) Wreszcie typ uciśniony — J. Petersen, Die Wesensbestimmung der deutschen Romantik, Leipzig, 1926, s. 146–147. [przypis autorski]

Przeżyte, ale nieśmiertelne kierunki Nicolaia, Hubera, Schütza — W. Dilthey, Das Erlebnis…, s. 294. [przypis autorski]

Przez długi czas rekruci szli do wojska… — więcej o urządzeniach wojskowych w b. zaborze austriackim patrz w komentarzach. [przypis autorski]