Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 7999 przypisów.

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki filozof oświeceniowy, profesor logiki i metafizyki. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki filozof oświeceniowy, twórca filozofii krytycznej, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Albrechta w Królewcu (ob. Kaliningrad). [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki filozof oświeceniowy, twórca rewolucyjnej doktryny filozofii krytycznej, czołowa postać nowożytnej filozofii, profesor logiki i metafizyki na uniwersytecie w Królewcu (Koenigsbergu). Tu mowa o tzw. imperatywie kategorycznym, sformułowanej przez niego naczelnej, uniwersalnej bez względu na wiarę lub niewiarę zasadzie etycznej: „Postępuj zawsze tylko według takich zasad, co do których chciałbyś, aby były prawem powszechnym”. Kant zaproponował ją w dziele Uzasadnienie metafizyki moralności (1785) i rozwinął w Krytyce praktycznego rozumu (1788). [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki filozof, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Królewieckim. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki filozof, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Królewieckim. Twórca filozofii krytycznej, która miała na celu wszechstronne rozważenie z perspektywy rozumu władzy poznania, w tym sfer takich jak religia, prawo i polityka, wcześniej nie poddawanych podobnej refleksji, oraz sam rozum. Kant zniósł rozziew między racjonalizmem i empiryzmem: wg niego do pełnego poznania potrzebny jest zarówno rozum, jak i doświadczenie, a jedno bez drugiego jest niemożliwe. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki filozof, profesor logiki i metafizyki na Uniwersytecie Królewieckim. Twórca filozofii krytycznej, która miała na celu wszechstronne rozważenie z perspektywy rozumu władzy poznania, w tym sfer takich jak religia, prawo i polityka, wcześniej nie poddawanych podobnej refleksji, oraz sam rozum. Projekt zrealizowany głównie w trzech krytykach Kanta: Krytyce czystego rozumu, Krytyce praktycznego rozumu i Krytyce władzy sądzenia. Kant zniósł rozziew między racjonalizmem i empiryzmem: wg niego do pełnego poznania potrzebny jest zarówno rozum, jak i doświadczenie, a jedno bez drugiego jest niemożliwe. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — niemiecki myśliciel oświeceniowy, twórca filozofii krytycznej. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1724–1804) — wybitny niemiecki filozof oświeceniowy, związany przez całe życie z Królewcem. [przypis edytorski]

Kant, Immanuel (1742–1804) — przedstawiciel klasycznej filozofii niemieckiej; twórca teorii, według której poznanie rzeczy odbywa się poprzez umysł narzucający rzeczom, które same w sobie są niepoznawalne, konkretne formy. [przypis edytorski]

Kant, który religię pozbawił podpory filozofii — Kant w Krytyce czystego rozumu obalił wszystkie dotychczas wysuwane dowody na istnienie Boga i wykazał, że żadne nie są możliwe, zaś w Religii w obrębie samego rozumu krytykował instytucje i obrzędy religijne, uważając, że właściwa religijność do sprowadza się do racjonalności, zaś religia do moralności. [przypis edytorski]

Kant-Laplace — chodzi o teorię stworzoną niezależnie przez filozofa Immanuela Kanta (1724–1804) i astronoma Pierre'a Simona Laplace'a (1749–1827), dowodzącą samoistnego (tj. nie przez akt stwórczy Boga) powstania, wskutek prawybuchu, Układu Słonecznego. [przypis edytorski]

Kant, Laplace — zapewne wskazanie teorii stworzonej niezależnie przez filozofa Immanuela Kanta (1724–1804) i astronoma Pierre'a Simona Laplace'a (1749–1827), dowodzącej samoistnego (tj. nie przez akt stwórczy Boga) powstania Układu Słonecznego z wirującej mgławicy. [przypis edytorski]

kantonista — chłopiec wychowywany w tzw. szkołach kantonistów do służby w Armii Imperium Rosyjskiego. Po ukończeniu szkoły kantoniści byli obowiązani do odsłużenia w wojsku, tak jak inni poborowi, 25 lat. Kantonistami były głównie sieroty, dzieci żołnierzy i pochodzące z ubogich rodzin, a także karnie odebrane rodzicom walczącym przeciw władzy, np. powstańcom. [przypis edytorski]

kantonista — chłopiec wychowywany w tzw. szkołach kantonistów do służby w Armii Imperium Rosyjskiego; po ukończeniu szkoły kantoniści byli obowiązani do odsłużenia w wojsku, tak jak inni poborowi, 25 lat; zgodnie z dekretem carskim z marca 1831 dzieci powstańców listopadowych miały być traktowane jako kantoniści i kierowane do specjalnych batalionów wojsk rosyjskich. [przypis edytorski]

Kanton — wielkie miasto w w płd.-wsch. Chinach; w XVI–XIX w. główny chiński port, siedziba najstarszych i największych w kraju targów. [przypis edytorski]

kantor (daw.) — biuro, kancelaria; tu: biuro pośrednictwa pracy. [przypis edytorski]

kantor (daw.) — biuro. [przypis edytorski]

kantor (daw.) — śpiewak, kierownik chóru kościelnego. [przypis edytorski]

kantor (daw.) — śpiewak kościelny; przodownik chóru kościelnego lub muzyk prowadzący taki chór. [przypis edytorski]

kantorek — mebel z pochyłym pulpitem, przeznaczony do pisania na stojąco. [przypis edytorski]

kantorowicz (daw. iron.) — kantorzysta, człowiek pracujący w kantorze, urzędnik. [przypis edytorski]

kantor — śpiewak kościelny; sługa kościelny; klecha. [przypis edytorski]

kantor — śpiewak prowadzący modły w bóżnicy. [przypis edytorski]

kantor — w judaistycznych obrzędach religijnych: śpiewak. Śpiewom kantora, które mają charakter liturgiczny, nie towarzyszą instrumenty; kantor często jest również kompozytorem pieśni, które wykonuje. [przypis edytorski]

kantory mamek — mowa o pośrednikach, u których bogata dama mogła dla swojego nowo narodzonego dziecka wynająć mamkę, aby ta karmiła niemowlę piersią. Mamki rekrutowały się z biednych rodzin, często musiały oddać lub zaniedbywać własne dzieci. [przypis edytorski]

kantor (z łac.) — śpiewak kościelny. [przypis edytorski]

kantor (z łac.) — śpiewak kościelny. [przypis edytorski]

kantyczka — książka zawierająca zbiór pieśni religijnych, głównie kolędy i pastorałki; tu: pieśń tego rodzaju. [przypis edytorski]

kantyczka — pieśń religijna; do kantyczek zalicza się zwł. kolędy i pastorałki. [przypis edytorski]

kantyczka — popularna pieśń religijna. [przypis edytorski]

kantyczka — popularna pieśń religijna; zbiór takich pieśni. [przypis edytorski]

kantyczka (z łac. canticum: monolog, pieśń) — popularna pieśń religijna. [przypis edytorski]

kantyka — popularna pieść religijna. [przypis edytorski]

kantyk — w kościele katolickim pieśń o podniosłym tekście, podobna do psalmu. [przypis edytorski]

kantylena — melodia o śpiewnym, lirycznym charakterze; aria, pieśń, nokturn itp. [przypis edytorski]

kantylena (muz.) — rodzaj śpiewnej melodii, utrzymanej w łagodnym, lirycznym stylu. [przypis edytorski]

Kantymir (zm. 1637) — polityk i dowódca tatarski, walczył przeciw Polakom m.in. pod Cecorą i pod Chocimiem. [przypis edytorski]

kantyna — sklepik lub bufet dla pracowników. [przypis edytorski]

kantynierka (daw.) — markietanka, kobieta wędrująca za wojskiem, zajmująca się drobnym handlem z żołnierzami, praniem, a niekiedy również świadcząca usługi seksualne. [przypis edytorski]

kanwa — sztywny materiał, używany jako podkładka do wyszywania. [przypis edytorski]

kany (gw.) — gdzie. [przypis edytorski]

kaolin — ilasta skała osadowa, składająca się głównie z kaolinitu, używana jako surowiec do produkcji szlachetnej ceramiki (stąd potocznie: glinka porcelanowa). [przypis edytorski]

Kaosjak, popr. Saoszjant (mit.) — wybawiciel, który zostanie zesłany przez Ahura Mazdę, by poprowadzić ludzkość do ostatecznej, zwycięskiej bitwy z siłami zła. [przypis edytorski]

Kapadocja — kraina historyczna we wsch. części Azji Mniejszej, na Wyżynie Anatolijskiej. [przypis edytorski]

Kapadocja — kraina hist. we wsch. części Azji Mniejszej, na Wyżynie Anatolijskiej, na wsch. od Likaonii, na płn. od Cylicji. [przypis edytorski]

kapający — dziś: kapiący. [przypis edytorski]

kapary — zakonserwowane w soli, occie, oliwie lub winie pąki kwiatowe kaparu ciernistego (Capparis spinosa), używane jako wykwintny dodatek do potraw, o słodko-kwaśnym, nieco pikantnym smaku. [przypis edytorski]

kapcan (daw.) — biedak. [przypis edytorski]

kapcan (gw.) — tu: biedak, ktoś bez znaczenia. [przypis edytorski]

kapciuch (daw.) — woreczek, w którym trzymany jest tytoń. [przypis edytorski]

kapela janczarska — rodzaj orkiestry wojskowej w dawnej Rzeczpospolitej, złożonej z muzyków grających na wojskowych instrumentach tureckich: surmach (rodzaju trąb o przenikliwym brzmieniu), szałamajach (piszczałkach) oraz kotłach, talerzach i bębnach. [przypis edytorski]

kapellani (starop. forma) — kapelani. [przypis edytorski]

kapelmistrz (daw.) — kierownik orkiestry. [przypis edytorski]

kapelmistrz — kierownik orkiestry; dyrygent. [przypis edytorski]

kapelmistrz — kierownik orkiestry. [przypis edytorski]

kapelmistrz (z niem.) — dyrygent. [przypis edytorski]

kapeluszów — dziś popr. forma: kapeluszy. [przypis edytorski]

kapelusz panama — tradycyjny kapelusz wykonywany z liści łyczkowca dłoniastego, pochodzi z Ekwadoru; jego nazwa przyjęła się w czasie budowy Kanału Panamskiego. [przypis edytorski]

kapelusz stosowanybikorn, dwurożny kapelusz popularny w XVIII i XIX wieku w Europie i Ameryce Północnej, noszony m.in. przez oficerów wojska Napoleona Bonaparte. [przypis edytorski]

kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza popularnego w XVIII i XIX w., noszonego zwłaszcza przez oficerów w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]

kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza powszechnego w XVIII i XIX w., szczególnie w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]

kapelusz stosowany (daw.) — bikorn (dwuróg), rodzaj kapelusza powszechnego w XVIII i XIX w., szczególnie w wojsku i w marynarce, kojarzonego często z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]

kapelusz stosowany — też: bikorn, dwuróg; rodzaj nakrycia głowy w XVIII i XIX w., użytkowany w Europie i Ameryce Północnej, głównie w wojsku i w marynarce, kojarzony z Napoleonem Bonaparte. [przypis edytorski]

Kap Horn — Przylądek Horn (najdalej na południe wysunięty punkt Ameryki Południowej, skalisty przylądek na wyspie Horn), ang. Cape Horn, hiszp. Cabo de Hornos, czyli dosł. róg, rogaty; w tekście poprzez grę słów zawarta jest aluzja do męża-rogacza. [przypis edytorski]

kapibara (biol.) — rodzaj lądowo-wodnych gryzoni mieszkających w Ameryce Płd.; kapibara wielka jest największym z żyjących gryzoni (do 65 kg). [przypis edytorski]

kapica (starop.) — tu: habit; kaptur. [przypis edytorski]

kapica — wierzchnie okrycie mnicha. [przypis edytorski]

kapieć (daw.; gw.) — marnieć, niszczeć; ginąć, umierać. [przypis edytorski]

kapieć (gw.) — marnieć, niszczeć; ginąć, umierać. [przypis edytorski]

kapilarność — dosł. włoskowatość, zjawisko podnoszenia się cieczy na różną wysokość w rurkach o niewielkiej średnicy. [przypis edytorski]

kapiszon (daw.) — kaptur przyszyty do płaszcza a. innego okrycia. [przypis edytorski]

kapiszon — miedziana a. mosiężna spłonka używana od XIX w. w odprzodowej broni palnej, mająca formę miseczki zawierającej piorunian rtęci, wybuchający po uderzeniu przez kurek, co powodowało zapalenie prochu w lufie i oddanie strzału. [przypis edytorski]

kapiszon — niewielka ilość materiału wybuchowego okryta papierkiem, służąca do strzelania z zabawkowych pistoletów. [przypis edytorski]

kapiszonówka (daw. pot.) — strzelba kapiszonowa: długa broń palna z zamkiem kapiszonowym, w której odpalenie następuje przy użyciu kapiszona, miedzianej miseczki zawierającej piorunian rtęci; wynaleziona w 1818, wyparła broń skałkową, również ładowaną od strony wylotu lufy, po czym w drugiej połowie XIX w. została z kolei wyparta przez broń odtylcową na naboje zespolone. [przypis edytorski]

kapiszonówka — strzelba kapiszonowa, długa broń palna z zamkiem kapiszonowym, w której odpalenie następuje przy użyciu kapiszona, miedzianej miseczki zawierającej piorunian rtęci; wynaleziona w 1818, wyparła broń skałkową, również ładowaną od strony wylotu lufy, po czym w drugiej połowie XIX w. została z kolei wyparta przez broń odtylcową na naboje zespolone. [przypis edytorski]

Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej — niem. Das Kapital. Kritik der politischen Oekonomie (t. I. 1867, t. II 1885, t. III 1894), główne dzieło Karola Marksa, zawierające jego wykład ekonomii i krytykę kapitalizmu oraz współczesnego mu sposobu organizacji produkcji. [przypis edytorski]

kapitalistyczny sposób produkcji — termin, który pojawia się w pierwszym zdaniu głównego dzieła Karola Marksa pt. Kapitał. Krytyka ekonomii politycznej: „Bogactwo społeczeństw, w których panuje kapitalistyczny sposób produkcji, jawi się jako »olbrzymie zbiorowisko towarów« (…)”. [przypis edytorski]

kapitalne (z łac. capitalis: główny) — doniosły, ważny, istotny. [przypis edytorski]

kapitalnie (daw.) — głównie, przede wszystkim. [przypis edytorski]

kapitalny — tu: najważniejszy. [przypis edytorski]

kapitalny (z łac. capitalis: główny) — doniosły, ważny, istotny. [przypis edytorski]

Kapitan Anacharzis — Antoni Bolesław Dobrowolski. [przypis edytorski]

kapitan Józef Krzyczkowski ps. „Szymon” (1901–1989) — od 1941 r. w ZWZ/AK, dowódca VIII Rejonu VII Obwodu AK (obejmującego Powiat Warszawski), w powstaniu w stopniu kapitana dowodził grupą „Kampinos”, ciężko ranny w nieudanym ataku na lotnisko na Bielanach. Po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]

kapitan korwety — stopień oficerski w marynarce francuskiej. [przypis edytorski]

kapitan pułku wymaże — w innej wersji tekstu: „rotmistrz z listy go wymaże”. [przypis edytorski]

kapitan Władysław Nowakowski „Serb” (1898–1964) — oficer służby stałej WP, kampanię 1939 r. odbył w szeregach 30 DP, w czasie okupacji w NOW, NSZ i AK, w powstaniu dowódca Zgrupowania „Żubr”. Po nieudanych próbach opanowania wyznaczonych obiektów na Marymoncie zgrupowanie wycofało się (na rozkaz ppłk Niedzielskiego) do Kampinosu. Jego oddziały powracały jednak do Warszawy i uczestniczyły w dalszych walkach nie tylko na Marymoncie, ale i na Żoliborzu. [przypis edytorski]

kapitan Zdzisław Zołociński ps. „Piotr” (1916–1964) — oficer służby stałej WP, saper, od 1940 w konspiracji warszawskiej oraz przez jakiś czas tarnowskiej, od lutego do lipca 1944 w 27 Wołyńskiej Dywizji AK, w powstaniu dowódca plutonu, a następnie kompanii w batalionie „Czata 49”. Według Muzeum Powstania Warszawskiego dowódca desantu kanałowego na Plac Bankowy w nocy z 30 na 31 sierpnia. Dwukrotnie ranny we wrześniu, po wojnie pozostał w kraju. [przypis edytorski]

kapitan Zygmunt Netzer ps. „Kryska” (1898–1977) — w latach 1918–1928 oficer służby stałej artylerii WP, od 1930 do 1939 urzędnik państwowy, w konspiracji działał w Wojskowej Służbie Ochrony Powstania, w powstaniu pełnił różne funkcje, w tym zastępcy dowódcy obrony Czerniakowa, ciężko ranny, w 1945 powrócił do stolicy jako inwalida, działał w ZBoWiD. [przypis edytorski]