Dzisiaj aż 13,496 dzieciaków dzięki wsparciu osób takich jak Ty znajdzie darmowe książki na Wolnych Lekturach.
Dołącz do Przyjaciół Wolnych Lektur i zapewnij darmowy dostęp do książek milionom uczennic i uczniów dzisiaj i każdego dnia!

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | chemiczny | dawne | dziecięcy | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 7183 przypisów.

bandżo a. banjo — instrument strunowy szarpany, podobny do gitary, lecz o okrągłym pudle rezonansowym, mający zwykle 4–6 strun; w niektórych regionach Stanów Zjednoczonych traktowany jak instrument narodowy. [przypis edytorski]

bandżo (banjo) — instrument strunowy szarpany, podobny do gitary, lecz o okrągłym pudle rezonansowym, mający zwykle 4–6 strun; w niektórych regionach Stanów Zjednoczonych traktowany jak instrument narodowy. [przypis edytorski]

bandzioch — brzuch. [przypis edytorski]

bandzior (gw.) — brzuchacz. [przypis autorski]

baneret (z fr. banneret) — daw. militarny tytuł feudalny przysługujący rycerzowi prowadzącemu wasali pod własną chorągwią (fr. bannière); później w Szwajcarii ranga urzędnika komunalnego. [przypis edytorski]

Bang, Hermann Joachim (1857–1912) — pisarz i eseista duński okresu modernizmu; autor powieści, m.in. Beznadziejne pokolenia (oryg. Haabløse Slægter, wyd. 1880; przykład prozy naturalistycznej), Tina (1889), Michaël (1904); Biały dwór (oryg. Det hvide Hus, tj. „Biały dom”, wyd. 1888; pełen melancholii romans, zawierający obraz dzieciństwa pisarza); opowiadań i nowel opisujących życie prowincji duńskiej Przy drodze (oryg. Ved Vejen, wyd. 1886) i in. [przypis edytorski]

ban (hist.) — w średniowieczu: zarządca prowincji (banatu) w Dalmacji; później: namiestnik Chorwacji sprawujący władzę w imieniu króla Węgier, a następnie Habsburgów. [przypis edytorski]

banhof (daw.) — dworzec. [przypis edytorski]

banhof (daw., z niem. Bahnhof) — dworzec kolejowy. [przypis edytorski]

banhof (z niem.) — dworzec. [przypis redakcyjny]

bania (daw., ros.) — łaźnia parowa. [przypis edytorski]

bania Herona — pierwowzór turbiny parowej wynaleziony przez Herona z Aleksandrii (ok. 10–ok. 70): urządzenie w postaci kuli z dwiema przeciwbieżnymi dyszami, zamocowanej na osi i podgrzewanej ogniem ze znajdującego się poniżej kotła. Rousseau wyruszył na wędrówkę z fontanną Herona, inną ciekawostką techniczną tego samego wynalazcy. [przypis edytorski]

banialuki — gadanie bez sensu, brednie. Wyraz wywodzi się z dzieła Hieronima Morsztyna (1580–1623) pt. Historia ucieszna o zacnej królewnie Banialuce…, zawierającego rozwlekłą, niesamowitą, niewiążącą się logicznie akcję, która przez swą bezsensowność przeszła w przysłowie. [przypis redakcyjny]

banialuki — głupoty, brednie. [przypis edytorski]

bania — tu: kopuła cerkwi o charakterystycznym kształcie. [przypis edytorski]

banicja — kara wygnania z kraju. [przypis edytorski]

Banio właśc. Bagnio — Ferarczyk, poświęcił mu Ariost jedną z swych satyr. [przypis redakcyjny]

banita (z łac.) — człowiek skazany na wygnanie. [przypis redakcyjny]

banita (z łac.) — człowiek skazany na wygnanie, wygnaniec. [przypis edytorski]

banit — dziś: banita, skazany na wygnanie. [przypis edytorski]

banit — dziś popr. forma M. lp: banita. [przypis edytorski]

banitem — dziś popr. forma N. lp: banitą; banita: wygnaniec, osoba za jakieś przestępstwo skazana na wygnanie. [przypis edytorski]

banitem — dziś popr. forma N. lp: banitą. [przypis redakcyjny]

Banitować — skazywać na banicję, wygnanie. [przypis edytorski]

banit (z łac.) — dziś popr.: banita; człowiek skazany na wygnanie, wygnaniec. [przypis edytorski]

banit (z łac.) — dziś popr. banita, wygnaniec. [przypis edytorski]

bankajz — żelazny hak wbijany w ścianę, używany w robotach blacharskich, kowalskich i ślusarskich, wiążący z sobą inne elementy konstrukcji w sposób uniemożliwiający ich przesunięcie lub obrót. [przypis edytorski]

Bankgasse — historyczna ulica w centrum Wiednia. [przypis edytorski]

bankierowie na walne jarmarki — kontrakty, wielkie doroczne zjazdy szlachty dla dokonywania transakcji handlowych. Na kontraktach bywali również przedstawiciele bankierów warszawskich, zwanych także wekslarzami. [przypis redakcyjny]

bankier — tutaj: gracz, trzymający bank czyli pulę. [przypis redakcyjny]

bankiet w Guildhall — doroczny bankiet wydawany przez lorda majora (burmistrza) Londynu w ratuszu miejskim. [przypis edytorski]

Bankiety, które Nina wielkiego synowie / I perscy (…) czynili królowie — Królowie asyryjscy (zwłaszcza ostatni z nich Sardanapal), „Nina synowie”, i późniejsi królowie perscy słynęli z gnuśności i zbytków. [przypis redakcyjny]

bankocetel (z niem.) — banknot. [przypis edytorski]

bankocetla (daw., z niem. Bankzettel) — banknot. [przypis edytorski]

bankocetle (z niem.) — banknoty. [przypis edytorski]

bankocetle (z niem.) — pierwsze pieniądze papierowe, wprowadzone w XVIII w. w Czechach; banknoty. [przypis edytorski]

Bank of England (ang.) — wybrzeże Anglii. [przypis edytorski]

Banko, lady Makbet — bohaterowie dramatu Szekspira pt. Makbet. [przypis edytorski]

banko — prawdop. odpowiednik pokerowego „sprawdzam”. [przypis edytorski]

bank pobożny (w oryg.: wł. monte di pietà) — lombard dobroczynny, instytucja udzielająca ubogim nieoprocentowanych pożyczek pod zastaw. [przypis edytorski]

bankrot — dziś popr.: bankrut. [przypis edytorski]

bankrut (daw.) — osoba, która straciła znaczenie i wpływy; tu: przen. [przypis edytorski]

banksja, łac. Banksia (biol.) — rodzaj wiecznie zielonych drzew i krzewów z Australii. [przypis edytorski]

bannitus (łac.) — wygnany, skazany wyrokiem sądu na wygnanie; tu M. lm banniti. [przypis edytorski]

Bano de la Cava — ruiny starożytnego kąpieliska w Toledo. [jest to wieża nad rzeką Tag, broniąca dawnego, nieistniejącego obecnie mostu; wg legendy objaśniającej przyczyny upadku wizygockiego królestwa Toledo i muzułmańskiej okupacji Półwyspu Iberyjskiego w tym miejscu wizygocki król Roderyk zobaczył kąpiącą się w rzece Florindę La Cava, piękną córkę hrabiego Don Juliána, i wziął ją siłą; stąd nazwa, oznaczająca „kąpiel Cavy”; red. WL] [przypis autorski]

bant a. banta — kilkuwarstwowy pas płótna stanowiący wzmocnienie na krawędziach, rogach i w poprzek żagla. [przypis edytorski]

bantamki — karłowata rasa kury domowej, hodowana jako ptak ozdobny. [przypis edytorski]

Bantamu, dziś Banten — miasto portowe i prowincja w Indonezji, obiekt częstych walk między państwami kolonialnymi. [przypis edytorski]

bant (daw.) — belka wzmacniająca krokiew. [przypis edytorski]

bant — tu: wspornik zwiększający wytrzymałość półek. [przypis edytorski]

banuję (gw.) — żałować, tęsknić. [przypis edytorski]

banyan (ang.) — banian, figowiec bengalski, gatunek potężnego drzewa figowego o bardzo rozłożystej koronie; narodowe drzewo Indii, w religiach indyjskich uważane za święte. [przypis edytorski]

Banyana — popr. banyan; nie jest to jednak nazwa ludu czy plemienia, ale używane na zachodnich wybrzeżach Oceanu Indyjskiego określenie kupców z Indii, wyróżniających się strojem, obyczajami i religią. [przypis edytorski]

baobab — drzewo rosnące w Afryce; występuje w powieści W pustyni i w puszczy Henryka Sienkiewicza. [przypis edytorski]

baon (wojsk.) — nazwa skrócona batalionu, jednostki organizacyjnej wojska liczącej ok. 300–700 żołnierzy. [przypis edytorski]

Bapaume — miejscowość ok. 20 km na płd. od Arras. [przypis edytorski]

Baphomet — bóstwo rzekomo czczone przez zakon templariuszy wedle niechętnej im propagandy. [przypis edytorski]

baptyści — protestancka grupa wyznaniowa powstała na pocz. XVII w., akcentująca indywidualizm w relacji do Boga, uznająca Biblię za jedyny autorytet w sprawach wiary i ograniczająca praktykę chrztu (gr. baptismos) do osób świadomych tego aktu. [przypis edytorski]

Baptysta Fulgozjusz — doża wenecki (1478–1483), napisał księgę o niezwykłych wypadkach śmierci. [przypis tłumacza]

baptysterium (archit.) — chrzcielnica, budowla przeznaczona do wykonywania obrzędu chrztu. [przypis edytorski]

barabański — sumiasty. [przypis edytorski]

Barabasz — w Nowym Testamencie współwięzień Jezusa, głosem ludu uwolniony od kary ukrzyżowania. [przypis edytorski]

Barachan i Surachan — właściwie Bałachany i Surachany, miejscowości na Półwyspie Apszerońskim, gdzie znajdują się bogate złoża naftowe. Świątynia czcicieli ognia, w której wieczny ogień utrzymywany był dzięki gazom palnym wydobywającym się z ziemi, znajdowała się w Surachanach (na początku XX w. już opuszczona). [przypis redakcyjny]

Bar, Adam (1895–1955) — historyk literatury polskiej, bibliograf. [przypis edytorski]

baraka (z fr. baraque) — szopa, barak, prowizoryczny budynek. [przypis edytorski]

Barak — starotestamentowy izraelski przywódca wojskowy. Za namową Debory, poprowadził wojska izraelskie przeciw wojskom Jabina, dowodzonym przez Siserę. Potyczka zakończyła się zwycięstwem wojsk Baraka (Sdz 4,6–16). Tutaj posłużono się znanym z Księgi Sędziów imieniem Baraka kojarzonego z Deborą, jednak najwyraźniej, przedstawiona postać, poza imieniem, nie ma nic wspólnego z biblijnym Barakiem. [przypis edytorski]

baralipton — jedna z formułek sylogizmów scholastycznych. [przypis tłumacza]

baranek boży — przen. Jezus Chrystus. [przypis edytorski]

baranek egipski (daw. reg.) — wesz. [przypis edytorski]

barania (…) czapka (…) miga (…) czerwonym płomieniem — czapki kozackie miały zwisające dno z czerwonego sukna. [przypis redakcyjny]

baranica — czapka ze skóry baraniej. [przypis edytorski]

barani comber — Te realistyczne szczegóły życiowe, dziś tak naturalne, były wówczas w literackiej komedii czymś zupełnie nowym, śmiałością sceniczną, urażającą konwencje, niemal obyczajność. Słynne „ciastko ze śmietaną” (tarte à la crême) w Szkole żon wywołało istną burzę. [przypis tłumacza]

baranie flaki rozdrażnić — zagrać na skrzypcach. [przypis redakcyjny]

baranki — fr. słowo le mouton oznacza barana i (w języku potocznym) szpiega, prowokatora. [przypis edytorski]

Baranki nie mażą grzechów świata, ale ja jestem baranek, który maże grzechy — J 1, 29. [przypis tłumacza]

Baranowski-Dante (1882–1925) — aktor. [przypis edytorski]

Baranowski Ignacy (1833–1919) — warszawski lekarz i działacz społeczny, zwolennik polityki ugodowej. [przypis redakcyjny]

Baran — wieś w woj. małopolskim, w pow. krakowskim, w gminie Kocmyrzów-Luborzyca. [przypis edytorski]

baratron (gr.) — przepaść, do której wrzucano skazanych na śmierć złoczyńców, a także słabowite bądź kalekie dzieci. [przypis edytorski]

baraż (z fr. barrage) — tu dosł.: zapora. [przypis edytorski]

Barbara Felińskiego — Wprawdzie Barbara dopiero w 1817 r. została wystawiona w teatrze, a wydrukowana dopiero w 1820, ale właśnie w 1815 r. zdobyła już autorowi rozgłos wielki w stolicy, czytywana z zapałem w salonach warszawskich; Malczewski zatem poznał ją niewątpliwie już wówczas. [przypis redakcyjny]