Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 114106 przypisów.

sól attycka — ironia. [przypis edytorski]

sól attycka — sposób wypowiadania się kojarzony z ateńskimi retorami, łączący cięty dowcip, elegancję i prostotę. [przypis edytorski]

sól attycka — tradycyjne określenie ciętego, lecz eleganckiego dowcipu; od Attyki, krainy greckiej, w której położone są Ateny. [przypis edytorski]

sól attycka — tradycyjne określenie ciętego, lecz eleganckiego dowcipu. [przypis edytorski]

sól Bertholleta (chem.) — chloran potasu, KClO3, odkryty w 1785 przez C.L. Bertholleta, używany dawniej do produkcji kapiszonów do broni palnej oraz jako słaby środek odkażający. [przypis edytorski]

sól glauberska — siarczan sodu, stosowany jako środek przeczyszczający. [przypis edytorski]

sobą trwożyć (starop.) — trwożyć się; lękać się. [przypis edytorski]

sobace (gw.) — sobacze, psie. [przypis edytorski]

sobacza (z ros. sobaka: pies) — psia. [przypis edytorski]

sobacze — tu: psie, właściwe dla psa. [przypis edytorski]

sobaczy (przestarz., gw.) — psi. [przypis edytorski]

sobaczy (z ros.) — psi; charakterystyczny dla psa (przymiotnik o zabarwieniu pejoratywnym). [przypis edytorski]

sobaka (pot.) — pies. [przypis edytorski]

sobaka (pot., z ros.) — pies. [przypis edytorski]

sobaka (pot., z ros.) — pies (tu wyzwisko). [przypis edytorski]

sobaka (ros.) — pies. [przypis edytorski]

sobaka (ros.) — pies, suka. [przypis edytorski]

sobaka (ros.) — suka, pies. [przypis edytorski]

sobaka (ros.) — suka. [przypis edytorski]

sobek (pot.) — egoista, samolub. [przypis edytorski]

sobiem k'woli budował — budowałem według własnej woli (własnego gustu). [przypis edytorski]

Sobieski, Jakub (1590–1646) — magnat, polityk, dowódca wojskowy i pamiętnikarz; Transakcya wojny chocimskiej w dużej mierze opera się na jego relacji. [przypis edytorski]

Sobieski — MS Sobieski, polski statek pasażerski zbudowany w 1937 roku, podczas II wojny światowej przebudowany na transportowiec wojskowy. [przypis edytorski]

Sobieskis — Jonas III Sobieskis (lenk. Jan Sobieski) — Lenkijos didikas ir karvedys, Lenkijos karalius Jonas III ir Lietuvos didysis kunigaikštis Jonas Sobieskis (1674–1696 m.). [przypis edytorski]

sobirajsia so wsiemi wieszczami (z ros. собирайся со всеми вещами) — zbieraj się ze wszystkimi rzeczami. [przypis edytorski]

sobkostwo (daw.) — egoizm. [przypis edytorski]

soból — ssak drapieżny z rodziny łasicowatych o jedwabistym, gęstym i wysoko cenionym futrze. [przypis edytorski]

soból — zwierzę futerkowe z rodziny łasicowatych. [przypis edytorski]

sobór antiocheński — tu: synod w Antiochii w 269, który potępił nauczanie Pawła z Samosaty, głoszącego monarchianizm (pogląd, że Bóg jest jedną osobą). [przypis edytorski]

sobór elwirski — synod w Elwirze w płd. Hiszpanii, jedno z pierwszych ogólnych zgromadzeń duchowieństwa; miał miejsce na początku IV w. (ok. 305?); w kanonie 60 orzeczono, że jeśli ktoś zniszczył pogański posąg kultowy i z tego powodu został skazany na śmierć, nie zostanie zaliczony w poczet męczenników. [przypis edytorski]

sobór nicejski (325) — pierwsze zgromadzenie biskupów chrześcijańskich z całego państwa rzymskiego, zwołane przez cesarza Konstantyna Wielkiego w celu rozwiązania sporów doktrynalnych; na soborze uchwalono, że Syn Boży jest całkowicie równy Bogu Ojcu i taki sam co do istoty, co wyznaczyło pierwszy etap formułowania doktryny Trójcy Świętej (statusu Ducha Świętego nie ustalono, został określony przez dodatek do nicejskiego wyznania wiary uchwalony przez pierwszy sobór w Konstantynopolu, w 381 roku). [przypis edytorski]

sobór — Sobór św. Aleksandra Newskiego, cerkiew prawosławna na Placu Saskim (obecnie Pl. Piłsudskiego) w Warszawie, zbudowana pod koniec XIX w., a rozebrana w latach 1924–26. [przypis edytorski]

sobór Sofijski w Kijowie — sobór Mądrości Bożej (gr.: Sofia), najważniejsza cerkiew w Kijowie, najsłynniejszy zabytek dawnej architektury ruskiej; zbudowany w XI w., przebudowany w XVII w. w stylu barokowym; w 1934 zamieniony w muzeum. [przypis edytorski]

sobór trydencki — sobór Kościoła rzymskokatolickiego obradujący w latach 1545–1563 w Trydencie, w płn. Włoszech, zwołany w wyniku zagrożenia doktryny katolickiej przez reformację; uznawany za początek kontrreformacji; wydał szereg dekretów doktrynalnych, postanowień dotyczących liturgii i dyscypliny kościelnej. [przypis edytorski]

sobór Uspienski — sobór Zaśnięcia Matki Bożej, prawosławna cerkiew w obrębie Kremla w Moskwie; tradycyjne miejsce intronizacji patriarchów Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego oraz koronacji carów rosyjskich. [przypis edytorski]

sobór — w Kościele prawosławnym nazwa katedry. [przypis edytorski]

sobór w Macon — właśc. synod w Mâcon we Francji, w roku 585, drugi z synodów biskupów francuskich, słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]

sobór w Macon — właśc. synod w Mâcon we Francji, w roku 585, drugi z synodów biskupów francuskich; słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]

sobótka — noc świętojańska; słowiańskie święto obchodzone w najkrótszą noc w roku. [przypis edytorski]

sobole — tu: futro ze skórek soboli, zwierząt z rodziny łasicowatych o jedwabistej, gęstej sierści. [przypis edytorski]

soboli — sobolowy; z futra sobola. [przypis edytorski]

Sobol lub rosmak — futro z soboli lub rosomaków. [przypis edytorski]

sobolowe futro — drogie futro wykonane z sobola, drapieżnego ssaka z rodziny łasicowatych . [przypis edytorski]

sobory rozprawiały nad zagadnieniem „czy kobieta ma duszę — synod w Mâcon we Francji, w roku 585, stał się słynny z wydarzenia przytoczonego w dziele Historie Franków. Na synodzie jeden z biskupów stwierdził, że kobiety nie można nazywać człowiekiem (homo), ale inni podawali mu rozmaite cytaty biblijne przeciwko jego opinii i w końcu go przekonali. W klasycznej łacinie oprócz słowa homo, oznaczającego człowieka bez rozróżniania płci, istniały słowa vir (mężczyzna, mąż) i femina (kobieta). Natomiast w średniowiecznej łacinie państwa Franków homo funkcjonowało tak samo, jak we współczesnym jęz. francuskim, w którym homme, oznaczające: człowiek, znaczy także i zazwyczaj: mężczyzna, a tylko na określenie kobiety istnieje osobne słowo: femme. W czasach reformacji streszczono i uproszczono tę historię, która zaczęła następnie krążyć w wersji, jakoby sobór zajmował się rozważaniem, czy kobiety mają duszę. [przypis edytorski]

sobota — dawniej był w tygodniu tylko jeden dzień odpoczynku od pracy i nauki: niedziela. Wolne soboty wprowadzono stopniowo, w Stanach Zjednoczonych dla niektórych grup pracowników już przed II wojną światową, w Polsce dopiero w latach 70. i 80. XX w. [przypis edytorski]

Sochaczew — miasto w centralnej Polsce, w województwie mazowieckim; między Sochaczewem i Błoniem przebiegała granica drugiego rozbioru, w Sochaczewie stacjonował garnizon pruski. [przypis edytorski]

socha — daw. drewniane narzędzie rolnicze stosowane do orki. [przypis edytorski]

socha — daw. narzędzie do orania ziemi, o bardzo prostej konstrukcji; tu symbol zacofania i życia bez cywilizacyjnych usprawnień. [przypis edytorski]

socha — daw. narzędzie do orki, rodzaj rozdwojonego rylca; także: element konstrukcji dachowej: rozdwojony przy końcu słup podtrzymujący poziomą belkę; tu: rozdwojony widlasto słup (pień, gałąź, rosocha; por. rosochaty: rozwidlony). [przypis edytorski]

socha — dawne drewniane narzędzie rolnicze do orki: rodzaj rozdwojonego rylca. [przypis edytorski]

socha — pierwotne narzędzie do orki z rozwidlonym rylcem, używane przez plemiona prasłowiańskie. [przypis edytorski]

socha — prymitywne narzędzie rolnicze. [przypis edytorski]

SochemChem, gr. Letopolis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu, ok. 30 km na północny zachód od Memfis. [przypis edytorski]

Sochem — Chem (gr. Letopolis), stolica Chensu, 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

Sochem — Sechem, gr. Letopolis, miasto na południu Delty, ok. 30 km na północ od Memfis, stolica 2. nomu Dolnego Egiptu. [przypis edytorski]

sochnie — schnie. [przypis edytorski]

Socia doloris (łac.) — towarzyszka cierpienia. [przypis edytorski]

Société pour l'Aviation et ses Dérivés (SPAD) — francuska wytwórnia lotnicza produkująca samoloty używane podczas I wojny światowej i w okresie międzywojennym. [przypis edytorski]

Sociedad de Explosivos de Bilbao (hiszp.) — Spółka Materiałów Wybuchowych w Bilbao. [przypis edytorski]

Societé anonyme pour explication des rêves (fr.) — Anonimowe towarzystwo na rzecz wyjaśniania snów. [przypis edytorski]

societymani, artmani, dancingmani (neol. z ang.) — entuzjaści towarzystwa, sztuki, tańca. [przypis edytorski]

socius doloris (łac.) — towarzysz cierpienia. [przypis edytorski]

Socjaldemokracja Królestwa Polskiego — utworzona w 1893 r. partia polityczna stawiająca sobie za cel doprowadzenie do wybuchu międzynarodowej rewolucji robotniczej, likwidację państw narodowych, obalenie ustroju kapitalistycznego i oddanie władzy w ręce proletariatu; dążenia niepodległościowe uważała za drugorzędne lub szkodliwe dla swej głównej linii działania; powstała w opozycji do Związku Robotników Polskich i II Proletariatu, a także Polskiej Partii Socjalistycznej; w 1900 r. przyjęła nazwę Socjaldemokracja Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL), od 1906 r. przy zachowaniu autonomii organizacyjnej i ideologicznej, stanowiła sekcję Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji; pod koniec 1918 r. z części działaczy SDKPiL i PPS-Lewicy powstała Komunistyczna Partia Polski (KPP). [przypis edytorski]

Socjalisticzeskoje stroitielstwo. Podgotowka. Dwiżenie. Kolektiwnyje choziajstwa. Borba kłass. Wopros. Trudiaszczyjsia mir ( z ros.) — Budownictwo socjalistyczne. (…) Przygotowanie. Ruch. Gospodarstwo kolektywne. Walka klas. Pytanie. Świat ludzi pracy. [przypis edytorski]

Socjalistyczna Partia Jedności Niemiec — (niem.) Sozialistische Einheitspartei Deutschlands, SED; partia polityczna rządząca w Niemieckiej Republice Demokratycznej (NRD). [przypis edytorski]

socjalizm — ruch społeczny powstały w XIX w., głoszący hasła ładu społecznego opartego na zasadach: wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką. [przypis edytorski]

socjalizm — ruch społeczny powstały w XIX w., głoszący hasła ładu społecznego opartego na zasadach wspólnoty, równości i racjonalnego zarządzania gospodarką. [przypis edytorski]

socjalny — tu: społeczny. [przypis edytorski]

socjanin — arianin, antytrynitarz: zwolennik nurtu religijnego, powstałego jako herezja w III w. n.e. Doktryna ta podaje w wątpliwość boskość Chrystusa i chrześcijański dogmat o Trójcy Świętej; w Polsce arianie byli też nazywani braćmi polskimi. [przypis edytorski]

socjusz (daw., z łac. socius) — sprzymierzeniec, towarzysz, kompan. [przypis edytorski]

socjusz (daw., z łac. socius) — sprzymierzeniec, wspólnik, towarzysz. [przypis edytorski]

socjusz (daw., z łac.) — towarzysz, kompan. [przypis edytorski]

socjusz (z łac. socius) — towarzysz. [przypis edytorski]

socjusz (z łac. socius) — towarzysz, wspólnik, kolega, kompan, sprzymierzeniec. [przypis edytorski]

socjusz (z łac. socius) — towarzysz, wspólnik. [przypis edytorski]

Socorro Rojo Internacional (hiszp.) — Międzynarodowa Czerwona Pomoc, organizacja społeczna, założona w 1922 w celu niesienia pomocy rewolucjonistom, więźniom politycznym i ich rodzinom, gromadziła wsparcie materialne i humanitarne; posiadała 19 filii krajowych oraz 62 podmioty stowarzyszone; rozwiązana w 1947. [przypis edytorski]

socrealizm — realizm socjalistyczny; nurt w sztuce, zapoczątkowany w Związku Radzieckim w roku 1934; charakteryzował się realistyczną formą i treścią, która w założeniu miała być zgodna z doktryną marksizmu-leninizmu, a w praktyce była przede wszystkim propagandowa. [przypis edytorski]

Socyn, Faust (1539–1604) — właśc. Fausto Sozzini, włoski reformator religijny i teolog, twórca socynianizmu i doktryny religijnej braci polskich. [przypis edytorski]

socynianie — XVI i XVII-wieczne grupy chrześcijańskie kierujące się w swojej doktrynie naukami Fausta Socyna, nieuznające dogmatu o Trójcy Świętej i postulujące oparcie religii na przesłankach rozumowych; w Polsce znani jako bracia polscy lub arianie; przez teologów katolickich i protestanckich zwalczani jako heretycy. [przypis edytorski]

socynianin — arianin, zwolennik nauki Fausta Socyna (1539–1604). [przypis edytorski]

sodalicja — katolickie stowarzyszenie religijne skupiające osoby świeckie. [przypis edytorski]

Sodalicja Mariańska — katolickie stowarzyszenie skupiające osoby świeckie, których zadaniem jest połączenie życia w duchu chrześcijaństwa z nauką. [przypis edytorski]