Przypisy

szli [nieprzyjaciele] na lewe skrzydło — Grecy nie wykonali zwykłego „w tył zwrot”, lecz wykonali obrót [całości formacji] tak, by linia pierwsza była znowu linią pierwszą, a ostatnia ostatnią. Przy zwyczajnym zwrocie w tył ostatni szereg stałby się pierwszym, a pierwszy ostatnim. Przy takiej zmianie frontu, przy której każdy żołnierz zachowuje swoje pierwotne stanowisko [względem nieprzyjaciela], pozostają nadal dawne nazwy skrzydeł. Zawsze ci sami żołnierze są w pierwszej linii, drugiej, itd. To samo skrzydło jest zawsze „prawe”, bez względu na dokonany obrót. [Ksenofont przez „lewe skrzydło” Greków rozumie to, co w pierwotnej formacji, przed pierwszym starciem w bitwie, było oddalonym od Eufratu lewym skrzydłem, a teraz, kiedy formacja znajduje się po przeciwnej stronie pola bitwy, stało się prawym skrzydłem; red. WL]. [przypis tłumacza]

szli plutonami — obok siebie (w linii bojowej) cztery plutony. [przypis tłumacza]

szli rówieśni (…) do muzycznych (…) szkół — obowiązkowe wychowanie młodzieży zaczynało się w dziesiątym roku życia; żacy (μειράκια) uczyli się pisać, czytać i deklamować wiersze (przeważnie Homera) u bakałarza (γραμματιστής). Nauka ta trwała 3 lata. Od trzynastego do szesnastego roku życia trwał wyższy kurs, który obejmował naukę gry na cytrze i śpiewu znanych lub poznawanych poematów, przy wtórze cytry u nauczyciela muzyki (κιθαριστής); równocześnie kształcono ciało u nauczyciela gimnastyki (παιδοτρίβης) w zapaśnictwie, na boiskach (παλαίστρα). Pierwszy stopień wychowania, γράμματα, pomija poeta, jako niezmieniony: postęp nie dotarł widać do ateńskich żaczków. [przypis tłumacza]

Szma Israel — Słuchaj Izraelu, modlitwa, wyznanie wiary w jedynego Boga. [przypis tłumacza]

Szma Israel (Szma Isroel) — modlitwa, wyznanie wiary w jedynego Boga. [przypis tłumacza]

Szma Izrael — dosł.: „słuchaj Izraelu!”. Są to pierwsze słowa modlitwy odmawianej dwa razy dziennie podczas nabożeństw porannych i popołudniowych. Tę najstarszą z żydowskich modlitw recytowali już kapłani w Świątyni Jerozolimskiej. W diasporze stała się ona niejako hasłem narodu żydowskiego. Z tym wyznaniem na ustach szli na śmierć żydowscy męczennicy wszystkich czasów. [przypis tłumacza]

Szmini Aceret (Szmini Aceres) — ósmy dzień Sukot. W tym dniu zazwyczaj odmawia się modlitwę o deszcz. [przypis tłumacza]

szminkę wtartą w skórę — białą szminkę sporządzano z bieli ołowianej (blajwajs), różową z morskiej trawy służącej do wyrabiania tańszej purpury albo z rośliny z rodziny szorstkolistnych zwanej anchusa lub enchusa (po polsku: farbownik lekarski, Anchusa tinctoria lub officinalis, rosnąca w krainach nad Morzem Śródziemnym i w Azji Mniejszej; w Polsce rośnie zawleczona odmiana, Anchusa italica). Szminki te wyraźnie wymienia Ksenofont w swym dziełku o gospodarstwie (rozdz. X, 2) w odniesieniu do strojenia się niewiast. [przypis tłumacza]

Szmone Esre — Osiemnaście Błogosławieństw. [przypis tłumacza]

szmor — przestrzegaj. W dekalogu nakaz przestrzegania soboty zaczyna się od słowa zachor i szmor. [przypis tłumacza]

Szmuel Jarchinoa — Jarchinoa pochodzi od słowa Jareach, które znaczy „księżyc”. Nazywano go tak przez wzgląd na jego wiedzę astronomiczną. [przypis tłumacza]

szósta odmiana, którą nazywał Kapucyngami — zakon kapucynów, założony w r. 1526, a zatwierdzony przez Pawła III w r. 1535. [przypis tłumacza]

Szósty [Patriarcha] — Chiń. Huineng, jap. Enō (638–713). Chiński mnich, będący uczniem Hongrena (jap. Gunin), od którego odziedziczył przekaz Dharmy zostając tym samym szóstym patriarchą w szkole chińskiego chan. Był propagatorem tzw. natychmiastowej ścieżki w praktyce buddyjskiej. [przypis tłumacza]

szofar — barani róg, w który dmie się uroczyście w święto Rosz-haszana i na zakończenie święta Jom-Kipur. [przypis tłumacza]

szofar — róg barani do trąbienia w czasie modłów w święta Rosz Haszana i Jom Kipur. [przypis tłumacza]

szofar — róg barani. [przypis tłumacza]

szofar — róg barani służący do trąbienia w Nowy Rok i Jom Kipur. [przypis tłumacza]

szofar — róg; starodawny instrument dęty z wydrążonego rogu baraniego. [przypis tłumacza]

szojchet — rytualny rzeźnik. [przypis tłumacza]

szojchet — rzeźnik rytualny. [przypis tłumacza]

szolem alejchem — dosł.: „pokój z wami”; przywitanie u Żydów. [przypis tłumacza]

Szolem alejchem (hebr.) — „Pokój wam”. Pozdrowienie. [przypis tłumacza]

Szolem Alejchem (hebr.) — Pokój wam (pozdrowienie). [przypis tłumacza]

Szor Habor — legendarny wół, byk pustynny pasący się na rajskiej łące, którego mięso — według wierzeń Żydów — spożywać będą sprawiedliwi po przyjściu Mesjasza. [przypis tłumacza]

Szor Habor — rajski byk. Po nadejściu Mesjasza jego mięso będzie spożywane na uczcie sprawiedliwych. [przypis tłumacza]

Szoszanas Jaakow — Róża Jakuba, pieśń-modlitwa. [przypis tłumacza]

Szpaczek młodszy — syn bogatego bankiera, prawdopodobnie towarzysz uciech młodości Villona. [przypis tłumacza]

sztrajmel — chasydzki kapelusz obramowany lisim futrem. [przypis tłumacza]

sztrajmł — kapelusz z lisim otokiem noszony w dni uroczyste przez chasydów. [przypis tłumacza]

sztrajml — chasydzki kapelusz obramowany lisim futrem. [przypis tłumacza]

Sztuka nudzenia polega na tym, aby powiedzieć wszystko — Wolter. [przypis tłumacza]

Sztukę tragiczną zaliczał tylko do sztuk bardzo zabawnych — Τὸ δημοτερπεστάτου τῆς ποιήσεως τὸ δρᾶμα. [przypis tłumacza]

sztuk, których naśladowanie następuje po sobie w czasie — wyraz fortschreitend albo consecutiv u Lessinga oznacza, że nie dostrzegamy od razu całego przedmiotu, jak np. na obrazie, tylko poszczególne jego części powoli, jak po sobie następują. [przypis tłumacza]

szturm w niego przypuszczę (ad eum vineam pluteosque agam) — dosłownie: „podsunę pod niego” (niby pod mury twierdzy) „machinę oblężniczą vinea” (ruchomy dach, osłaniający szturmujących przed pociskami nieprzyjaciół). [przypis tłumacza]

sztywny Bóg ogrodów — Priapus. [przypis tłumacza]

Szuflagan — sufragan. [przypis tłumacza]

Szukali świeżego, (…) jajka i nie znaleźli — odjęta bowiem została żądza współżycia wszystkim stworzeniom, w tym również kurom. [przypis tłumacza]

Szulchan Aruch — kodeks zawierający przepisy religijne regulujące postępowanie człowieka w każdej sytuacji. [przypis tłumacza]

Szulchan Aruch (Szulchon Oruch) — komplet przepisów religijnych oraz poradnik dobrych obyczajów ułożony w XVI w. przez Josefa Karo. [przypis tłumacza]

szydzić z północnego dzwonu — pić do rana. [przypis tłumacza]

Szymon, syn Giory — p. II, XIX, 2; u Tacyta (Dzieje V, 12) pomyłka: „Jan, którego nazywano Bargiora”; słusznie prostuje w dopisku Naruszewicz; Jan zresztą był synem Lewiego. [przypis tłumacza]

Szymon, syn Takeosa — υἱὸς Θακήου (N), υἱὸς Καθλᾶ (D). Ów Takeos zwie się w tekstach także Καθλᾶς i Κααθᾶς (p. dalej ustęp 4: Szymon, syn Kaatasa). [przypis tłumacza]

Szymon, wedle Aktów Apostolskich, ofiarował pieniądze — Dz 8,18–20. [przypis tłumacza]

Szynion — Chinon, rodzinne miasteczko R., któremu wielokrotnie poświęca w swym dziele pełne umiłowania wspomnienie. [przypis tłumacza]

szyruty (tamil. szuruttu) — rodzaj cygar przyciętych na obu końcach. [przypis tłumacza]

τὰς ψυχὰς άπείργομες ψευδέσι λόγοις εἴ κα μὴ ἄγηται άλαθέσι (gr.) — ludzi poskramiamy złudą, gdy nie da się prawdą. [przypis tłumacza]

Τί Πλειάδεστι κᾴμοι τί δ'ᾴστράσιν Βοώτεω (gr.) — „Ani mnie trapią Plejady,/ Ani Bojotesa gwiazda…” (Anacreon, Odae, XVIII, 10; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

τὸ μὲν οὗ καταπύθεται ὄμβρῳ (część jego psuje się na deszczu) — Homer, Iliada XXIII 328: miało być οὐ. Zarzucano, że to samo drzewo, które poeta dopiero co nazwał suchym, bezpośrednio potem mieni cokolwiek nadgniłym przez deszcz. Dlatego tenże sam Hippiasz zmienił οὐ na οὗ. [przypis tłumacza]

Tabaryn — jeden z uczestników kradzieży w kolegium Nawarskim, który gadulstwem swoim sprawił, iż rzecz wyszła na jaw, a później, na torturze wodnej, wydał wspólników. Stąd prawdopodobnie ironiczna aluzja do jego „prawdomówności”. [przypis tłumacza]

Tabor — Ἰταβύριον, hebr. תָּבוֹר, wierch, LXX Ταιθβὼρ, Θαβὼρ, Ἰταπύριον, dziś Dżebel-et-Tôr (dosłownie: Szczyt Wierch), Dżebel-et-Tûr (Boettger, Riehm). Uderzające jest, że Dżebel-et-Tor nazywają także Garizim, Górę Oliwną, wreszcie Górę Synaj. Górę Oliwną nazywano także Górą Światła, czyli Jasnogórą; nazwę Tabor wywodzono od Tabô-'ôr (rozświetlenie). Wszystkie te trzy góry owiane są właśnie tego rodzaju legendami i tradycjami obrządków (Garizim), w których pierwiastek ognia i zjawisk świetlnych jest podstawowy. Zdaje się, że do tych legend starano się nakręcić pochodzenie nazwy, która dziś składa się z dwóch jednej treści wyrazów, tylko archaicznego Tur i współczesnego Dżebel, co razem daje nazwę „góry”, która się zwie „górą”. [przypis tłumacza]

Tabor — Ἰταβύριον. [przypis tłumacza]

ta branża właśnie się odbiła od dna (…) tendencje rynku wydają się nadzwyczaj obiecujące — fragment o giełdzie, od „ta branża”, pominięty w wydaniach polskich. [przypis tłumacza]

tabulam rasam (łac.) — czystą tablicę. [przypis tłumacza]

tabula rasa — niezapisana tablica. [przypis tłumacza]

tabu — wyraz polinezyjski, oznacza urok, wyodrębnienie rzeczy świętych lub przeklętych, coś jakby zaczarowane koło. [przypis tłumacza]

tachnun — miłosierdzie. [przypis tłumacza]

Tachos — król Egiptu [(362–360 p.n.e.)], nieuznającego perskiej zwierzchności, syn i następca Nektanebo I. Gdy Ariobarzanes podniósł bunt, połączył się z nim i z Datamesem. [przypis tłumacza]

Tach toczyno… — zniekształcone ros. так точно, tak toczno: tak jest. [przypis tłumacza]

Tacito (…) concipimus (łac.) — „Chyłkiem, półgębkiem tylko szeptamy złe śluby” (Lucanus, Pharsalia, V, 104,; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Tacitum (…) bonoque est (łac.) — „Lubię chodzić po lasu balsamicznych ścieżkach,/ Rozważając, co godne mędrca i poczciwca” (Horatius, Epistulae, I, 4, 7; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Tacyt zauważa, że za panowania Ottona… — Dzieje I, 85. [przypis tłumacza]

Ta harda potęga, nieprzyjaciółka rozumu (…) — Ustęp ten pełen jest reminiscencji z Montaigne'a Prób III, 8. [przypis tłumacza]

Taillefer (…) zbrodni bez wyrzutów — Historia Taillefera znajduje się w noweli L'Auberge rouge. [przypis tłumacza]

Tajne Źródełko — po grecku Klepsydra, dosłownie: kradziona, skryta woda; wysoko na skale zamku ateńskiego jest niewielka pieczara, a w niej źródło, z którego dotychczas wodę czerpią dla Akropoli. [przypis tłumacza]

taką cacaną figurę — aluzja do okazałej postawy Ajschinesa. [przypis tłumacza]

taką jednak w sobie lekkość mają — δὲ κουφότητος, prae levitate, so leicht (Cl.). To cudne obrazowe wyrażenie Flawiusza tłumacze zaopatrzyli uwagami: слѣдуетъ конечно читатъ: тяжела ([=należy oczywiście czytać: ciężka; red. WL], Henkel) albo „D. h. leichttragend” (Clementz), gdyż na zjawiska przyrody nie patrzą okiem człowieka pierwotnego, który był zawsze poetą (p. Aleksandra Świętochowskiego, Poeta jako człowiek pierwotny, Kraków, 1896), ale okiem profesorów, którzy wiedzą, że wód tych „specifisches Gewicht verhält sich zu dem des destillierten Wassers nach Marcet wie 1211: 1000, nach Gay-Lussac wie 1228: 1000”. Opis Tacyta w Dziejach V, 6 jest zgodny z opisem Flawiusza. [przypis tłumacza]

taką samą odpowiedź, jaką dałem co do wszelkich form rządu — przy końcu rozdz. III, księgi III. [przypis tłumacza]

Taką teorię nazywam idealizmem transcendentalnym — „Nazywałem zresztą niekiedy także idealizmem formalnym, by go odróżnić od materialnego, tj. pospolitego, który o istnieniu samych rzeczy zewnętrznych powątpiewa lub też go zaprzecza. W niektórych wypadkach lepiej będzie podobno posługiwać się tym wyrażeniem, niż powyżej podanym, aby zapobiec wszelkiemu błędnemu tłumaczeniu”. Uwaga ta jest dodatkiem drugiego wydania. [przypis tłumacza]

tak ciemny — inne źródła żydowskie także przychylnie o nim się nie wyrażają, aczkolwiek miał on także swego obrońcę (p. Graetz, Geschichte der Juden, III, 530, uwaga 3). [przypis tłumacza]

tak do władz, jako też do panującego nad Persami Kambyzesa — Kyaksares prosił Kambyzesa, jako swego szwagra, o poparcie prośby, z jaką zwrócił się do władz państwowych perskich. Ksenofont wyobraża sobie, że między królem perskim a władzą państwową jest ten sam stosunek co między królem spartańskim a eforami i geruzją (radą starszych). [przypis tłumacza]

takich, których skłoniłeś do okazywania większego posłuszeństwa tobie niż swym rodzicom — zarzut ten często spotykał Sokratesa i niejeden ojciec czuł żal do niego. Drugi jego oskarżyciel, Anytos, garbarz, chciał do swego zawodu wdrożyć i syna, ale ten wolał towarzystwo Sokratesa i filozofię niż garbarnię. Daremne były przestrogi Sokratesa, stary był nieugięty, a w Sokratesie upatrywał przyczynę oporu swego syna. [przypis tłumacza]

takich pokojów, z których zapowiada się na przyszłość jak najwięcej wojen bratobójczych — pokój Antalkidasa, który w skutkach swych doprowadził do wojen Teban ze Spartanami i do nowego Związku Morskiego Aten. Pokój z 366 r., po zwycięstwach Epaminondasa, do którego Sparta nie przystąpiła. [przypis tłumacza]

Takiego ubioru — por. opis szat arcykapłana w Wj 28, 2–36. Starałem się wyzyskać słownictwo Wujka. [przypis tłumacza]

Takie jest zagadnienie podstawowe, którego rozwiązanie przynosi „Umowa społeczna” — społeczeństwo polega na zjednoczeniu sił wielu ludzi i na jednolitym ich kierownictwie. Cała trudność leży w tym, jak taką jedność uzyskać, by każda jednostka w skład jej wchodząca pomimo to pozostała wolna, tzn. słuchała tylko samej siebie i nie była zmuszona do postępowania wbrew własnej racjonalnej korzyści. Umowa społeczna zatem musi mieć treść, która by godziła te pozornie sprzeczne elementy: musi odpowiadać celowi jedności, równocześnie zaś nie może gwałcić natury człowieka. [przypis tłumacza]

takiej zapłaty od Filipa za uzyskanie pokoju — Demostenes przedstawia pokój jako deskę ratunku dla Filipa; ale Filip właśnie co zdobył Olint, złamał Kersobleptesa i do ostatniej chwili grasował nad Hellespontem, Ateńczycy zaś, w zupełności odosobnieni, jak się okazało z poselstw Eubulosa, nie mieli nic lepszego do wyboru. [przypis tłumacza]

takie sceny, jak II, 5 w trzeciej części Henryka VI — dobry a słaby król w pobliżu pola bitwy przysłuchuje się żalom mimowolnego synobójcy i ojcobójcy. [przypis tłumacza]

takie stosunki dopiero w związku z miłością nadzwyczajną sprawiają rozkosz, to chyba wszyscy wiemy — Ksenofont nie jest zwolennikiem rozpowszechnionego między Grekami nałogu kochania się mężczyzn w chłopcach, ale tu wstrzymuje się od wydania własnego sądu. [przypis tłumacza]

taki jest mit tragiczny — Jakob Burckhardt Griechische Kulturgeschichte III, str. 378 wyraża się tak: Die wahre, unerreichbare Grösse des Griechen ist sein Mythus; etwas wie seine Philosophie (Platon, Arystoteles itd.) hätten Neuere auch zu Stande gebracht, den Mythus nicht. Ten mit tragiczny jest zatem alfą i omegą wielkości Hellady! [przypis tłumacza]

Taki jest porządek wchodzenia [na ścieżkę] Dharmy — chiń. rufa, jap. nyūhō. Zostanie mnichem lub mniszką. [przypis tłumacza]

taki pogląd (…) prowadzi (…) do najgrubszego materializmu — materializm, jako teoria kosmologiczna, uczy, że przyroda w swojej istocie jest materią (substancją fizyczną), zaś wszelkie procesy w przyrodzie są tylko czysto mechaniczne, są ruchami ciał i atomów. Materializm psychologiczny uważa życie duchowe za produkt lub funkcję materii (mózgu) lub też wprost utożsamia ducha z materią. Byłby to właśnie ów najgrubszy materializm, który duchowość nie tylko czyni od materii zależną, ale wprost odmawia jej wszelkiej od niej odrębności. Prowadzi on także w etyce do materializmu, bo czyniąc z człowieka istotę wyłącznie materialną, pozwala na nią tylko materialnie i zmysłowo oddziaływać. Zmysłowe użycie tedy staje się wówczas celem życia i miarą jego wartości. [przypis tłumacza]

taki postęp, jak w wojskowości — reforma wojskowa stała się konieczna z chwilą zamiany armii obywatelskiej na zaciężną; wpłynęła ona przede wszystkim na taktykę, a dokonał jej Ifikrates; dalszy postęp stanowi falanga macedońska oraz machiny oblężnicze, szczególnie Demetriusza Poliorkety. [przypis tłumacza]

Tak jak natura daje każdemu człowiekowi absolutną władzę nad jego członkami (…) ta właśnie władza, kierowana przez wolę powszechną, nosi, jak powiedziałem, nazwę zwierzchnictwa — stwierdzenie absolutystycznego charakteru władzy zwierzchniczej. [przypis tłumacza]

Tak jednostka, jak i państwo powinny z najpiękniejszych przykładów przeszłości czerpać uzdolnienie do dalszej działalności — podobne zdanie musiał Demostenes słyszeć nieraz chłopięciem w szkole na wykładzie historii. [przypis tłumacza]

Tak jest, mój drogi synu — Tartufe z niesłychaną zręcznością podsuwa między wierszami myśl, że jest pastwą czarnej intrygi. [przypis tłumacza]

Tak mniej więcej opowiada Prodikos — sam Ksenofont więc podaje, że tylko główne myśli wziął z Prodikosa, a nie żywcem opowieść z niego przepisał. [przypis tłumacza]

ta kobieta — pani de Montsauge, kochanka pana de Guibert. [przypis tłumacza]

Tak odbywa się przypływ morza; i słońce zdaje się iść w ten sposób — W rękopisie myśl ta zilustrowana jest linią łamaną. [przypis tłumacza]

Tak oto (…) inna — wiersze te są pióra Stefana de La Boëtie. [przypis tłumacza]

Tak oto unicestwia się ciągle i odnawia się nieustannie wyobraźnia, będąca wiernym obrazem czasu — Obraz ciągłego ruchu, powstawania i przemijania naszych tworów duchowych, skreślony piórem de la Mettriego, przypomina żywo nowoczesne poglądy psychologiczne i jest zarazem niezmiernie znamienny dla niezmordowanie czynnej wyobraźni samego autora, gotowej wzlecieć co chwila, jak ów ptak niespokojny, by pędzić w ślad za nowym pomysłem. [przypis tłumacza]

Tak padła Jotapata w trzynastym roku panowania Nerona dnia pierwszego miesiąca Panemos — 1 lipca 67 n.e. [przypis tłumacza]

Tak pojmani wodzowie zostali zaprowadzeni do króla — pojmanych wodzów zaprowadzono do Babilonu. Najwięcej ciekawości tłumu budził Klearch, nim też zaopiekowała się Parysatyda i dużo życzliwości okazał mu Ktezjas. Nie odważył się jednak dostarczyć mu noża dla popełnienia samobójstwa, kiedy go o to prosił. Parysatyda wymogła na królu przysięgę, że Klearcha nie każe stracić, ale za namową żony Statejry (później otrutej przez teściową) kazał zabić wszystkich prócz Menona. Zwłoki wodzów padły pastwą psów i sępów, tylko Klearcha złożono w grobie, o który dbała królowa-matka. [przypis tłumacza]

Tak. (…) przyćmiony? — Jako człowiek wytrawny i rozumny Filint wie, iż wystarczy sprowadzić dyskusję na teren ścisłych przykładów, aby oświetlić przesadę Alcesta oraz niewłaściwość, jaką byłoby ciągłe stosowanie wielkich zasad do drobnych rzeczy. Jakoż czujemy, że Alcest zagadnięty w ten sposób wprost, jeżeli się upiera, to więcej przez punkt honoru niż z szczerego przekonania. Potwierdzi nam to poniekąd następna scena. Ten jeden rys ukazuje nam w Alceście z jednej strony człowieka upartego i zaciskającego się, z drugiej strony skłonnego do prostolinijnego doktrynerstwa. Widzimy również, że aż do tej pory mizantropia Alcesta nie była jeszcze poniekąd czynna, skoro dopiero ma zamiar rozpocząć swą kampanię przeciw społeczeństwu. [przypis tłumacza]

Tak samo czynili i inni, przed którymi zastawiono stoły — tak mają czynić najpoważniejsi, a więc król i goście. [przypis tłumacza]

Tak samo Platon (…) będąc w gniewie — Seneka, O gniewie, III, 12. [przypis tłumacza]

Tak samo zapatruje się na tę kwestię B. Heidhues — B. Heidhues, Über die Wolken des Aristophanes, Progr. des kk. Friedrich Wilhelm-Gymnasiums zu Köln 1897. [przypis tłumacza]

Tak-s — dodawanie „s” na końcu wyrazu dla większej dobitności właściwe Rosjanom, szczególnie warstw mniej wykształconych. [przypis tłumacza]

taksiarchowie — pułkownicy. Widocznie załogę tych okrętów stanowiła ciężkozbrojna piechota (hoplici). [przypis tłumacza]

Ta księga będzie wam świadectwem — Iz 30, 8. [przypis tłumacza]

tak się zachował aż do ostatniej chwili — zachowanie się Sokratesa aż do ostatniej chwili opisane jest w dialogu Platona pod tytułem Fedon. [przypis tłumacza]

taksjarcha — odpowiada randze pułkownika. Niepodobna tłumaczyć wszystkich tego rodzaju tytułów wojskowych, bez popełnienia szeregu komicznych nieraz anachronizmów, jak to np. uczynił rosyjski tłumacz Henkel, wprowadzając szwadrony, turnieje, heroldów etc. [przypis tłumacza]