Przypisy

siondnij (gw.) — siądź. [przypis edytorski]

Sion — dziś popr. pisownia: Syjon. [przypis edytorski]

sionka a. sień — pomieszczenie prowadzące do wnętrza domu. [przypis edytorski]

sionka (daw.) — sień. [przypis edytorski]

sionka — mała sień. [przypis edytorski]

sionka — pomieszczenie prowadzące do wnętrza domu. [przypis edytorski]

sionka — wąskie przejście między pomieszczeniami, korytarz. [przypis edytorski]

siostra — tu: zakonnica. [przypis edytorski]

siostry Lubatowicz — ros. działaczki ruchu narodników, skazane w tzw. procesie 50 na zesłanie: Olga Spirydowna Lubatowicz (1854–1917), która po ucieczce i powrocie do kraju wstąpiła do Narodnej Woli, oraz jej siostra Wiera Spirydowna Lubatowicz (1855–1907). [przypis edytorski]

siostrzan (daw.) — dziś: siostrzeniec. [przypis edytorski]

siostrzan (daw.) — siostrzeniec. [przypis edytorski]

siostrzan — siostrzeniec. [przypis edytorski]

siostrzeński — dziś popr. siostrzany. [przypis edytorski]

siostrzenica Mordechaja — Estera była córką stryja Mordechaja (Est 2,7). [przypis edytorski]

siostrzeniec — młody Droselmajer, jako syn kuzyna, jest faktycznie nie siostrzeńcem, a bratankiem zegarmistrza. [przypis edytorski]

siostrzyca Feba — Diana, boska łowczyni, siostra Apolla (Febusa). [przypis edytorski]

Siout (kopt.) — Asjut (staroż. Siut, gr. Lykopolis), miasto w środkowym Egipcie, na lewym brzegu Nilu, w połowie drogi między Kairem a Asuanem; w 1902 w pobliżu Asjut zbudowano zaporę na Nilu w celu nawadniania terenów. [przypis edytorski]

sipaj (hist. wojsk.) — żołnierz indyjski w armii brytyjskiej w Indiach; w 1857 nierespektowanie przez Brytyjczyków kultury i religii miejscowych żołnierzy doprowadziło do buntu dwóch pułków sipajów, który przeistoczył się w wielkie powstanie na północy Indii (zwane powstaniem sipajów, gdyż wzięło w nim udział ok. 70 tysięcy żołnierzy hinduskich). Jednym ze skutków powstania sipajów było przejęcie przez rząd brytyjski bezpośredniej władzy kolonialnej nad Indiami, sprawowanej uprzednio w imieniu Korony, ale niezależnie od rządu przez Brytyjską Kompanię Wschodnioindyjską, korporację zrzeszającą angielskich inwestorów. [przypis edytorski]

sipiam (gw.) — sypiam. [przypis edytorski]

Sipylus — a mountain often mentioned in Greek mythology, presently Mount Spil in Turkey. [przypis edytorski]

sir (ang.) — panie (zwrot grzecznościowy używany w stosunku do szlachciców i osób przełożonych). [przypis edytorski]

sir (ang.) — przydomek osób należących do szlachty ang. [przypis edytorski]

siratukas (lenk.) — našlaitis, našlaitėlis. [przypis edytorski]

Sir Blockson — w oryginale ang.: Sir Willoughby Blockson; w wydaniu źródłowym: Bloeckson. [przypis edytorski]

Sirbon — antyczna nazwa słonowodnego jeziora przy wybrzeżu M. Śródziemnego między deltą Nilu a Palestyną; ob. jezioro Bardawil, w płn.-wsch. Egipcie. [przypis edytorski]

sirca (starop.) — tu: serca. [przypis edytorski]

sirce (starop.) — serce. [przypis edytorski]

sire de la Crosade — bliżej nieznany Francuz, który wg napisu nagrobnego w gdańskim kościele św. Brygidy dzielnie walczył z Moskalami i Szwedami i zmarł w r. 1662 mając 66 lat. [przypis edytorski]

sire (fr.) — Najjaśniejszy Panie, Wasza Królewska Mość. [przypis edytorski]

sire (fr.) — panie. [przypis edytorski]

Sirius (…) lub Niedźwiadek — Syriusz to najjaśniejsza gwiazda w konstelacji Wielkiego Psa; Niedźwiadek: daw. pol. nazwa gwiazdozbioru Skorpiona. [przypis edytorski]

Sir John Falstaff — ta postać pojawiła się u Shakespeare'a wcześniej w obydwu częściach sztuki Henryk IV. [przypis edytorski]

Sirmond, Antoine (1591–1643) — francuski jezuita, bratanek znanego uczonego o. Jacques'a Sirmond. [przypis edytorski]

sirocco — gorący, suchy wiatr pojawiający się w krajach basenu Morza Śródziemnego. [przypis edytorski]

sirocco — suchy i gorący wiatr południowy lub południowo-wschodni wiejący na ziemie włoskie znad wybrzeży afrykańskich. [przypis edytorski]

sirocco — w klimacie śródziemnomorskim: wiatr południowy, wiejący od wybrzeży Afryki ku Płw. Apenińskiemu. [przypis edytorski]

sirocco (wł.) — suchy i gorący wiatr południowy lub południowo-wschodni wiejący na ziemie włoskie znad wybrzeży afrykańskich. [przypis edytorski]

sirokko — a. sirocco, suchy i gorący wiatr, pojawiający się w basenie Morza Śródziemnego. [przypis edytorski]

siromacha (z daw. ukr.) — wilk. [przypis edytorski]

Sirop de groseilles (fr.) — syrop porzeczkowy. [przypis edytorski]

Sir Robert Brakenbery, komendant Towru — w oryg. Sir Robert Brackenbury, lieutenant of the Tower. [przypis edytorski]

sir Robert Peel (1788–1850) — premier Wielkiej Brytanii w latach 1834–1835 oraz 1841–1846. [przypis edytorski]

Sir Roger de Coverley — nazwa szkockiego tańca ludowego (znanego także jako The Haymakers), którego wczesna wersja została opublikowana już w 1695 roku w zbiorze nut tańców The Dancing Master; nazwa odnosi się prawdopodobnie do lisa („Pana Rogera z Jamowic”), a choreografia tańca nawiązuje do polowania na lisa, który chowa się do jamy i z niej ucieka. [przypis edytorski]

Sir Ryszard Ratklif — w oryg. Sir Richard Ratcliffe. [przypis edytorski]

Sir Samuel Romilly (1757–1818) — prawnik i polityk angielski, przeciwnik niewolnictwa. [przypis edytorski]

sirszeń (starop.) — szerszeń. [przypis edytorski]

Sir Tomasz Wogan — w oryg. Sir Thomas Vaughan. [przypis edytorski]

Sir Walter Scott (1771–1832) — ogromnie popularny w XIX w. powieściopisarz, twórca stylu powieści historycznej, w której fakty wymieszane były z legendami, ludowymi wierzeniami i wątkami fabularnymi. [przypis edytorski]

Sir Wiliam Ketsby — w oryg. Sir William Catesby. [przypis edytorski]

Sir W. Thomson doszedł do wniosku, że stwardnienie skorupy ziemskiej… — Thomson przeprowadził swoje obliczenia w 1862 na podstawie teorii przewodnictwa cieplnego; po odkryciu promieniotwórczości i jej wpływu na ciepłotę Ziemi czas od utworzenia się planety do powstania najstarszych skał oszacowano na 4,5–4,0 mld lat temu. [przypis edytorski]

Si, senhor (port.) — tak, proszę pana. [przypis edytorski]

Si, senor, si (hiszp.) — Tak, proszę pana, tak. [przypis edytorski]

Sisera — przywódca wojskowy kraju Chasor, zawiadujący potężną armią, walczący przeciwko Izraelitom. [przypis edytorski]

si, signora (wł.) — tak, pani. [przypis edytorski]

si, signore — tak, proszę pana. [przypis edytorski]

Si, signore, un letto matrimoniale (wł.) — Tak, proszę pana, łóżko małżeńskie. [przypis edytorski]

si signor (wł.) — tak, panie. [przypis edytorski]

Si, siñor, popr.: Si, señor (hiszp.) — Tak, proszę pana. [przypis edytorski]

Si, si. Una Americana del norte (hiszp.) — Tak, tak. Amerykanka z północy. [przypis edytorski]

Sismondi, Jean de (1773–1842) — szwajcarski historyk i ekonomista piszący po francusku, zaliczany do przedstawicieli francuskiego nurtu ekonomii klasycznej. [przypis edytorski]

Si, sono catolico (wł.) — Tak, jestem katolikiem. [przypis edytorski]

sisto activitatem (łac.) — wstrzymuję czynność (sejmu). Formuła zrywania sejmu na mocy liberum veto. [przypis edytorski]

sistra — instrument muz., rodzaj grzechotki. [przypis edytorski]

sistrum — rodzaj metalowej grzechotki; (niem. Sistrum) także główki kwiatowe ostropestu, które były używane do skrobania i wykańczania tkanin, a roślinę tę uprawiano specjalnie do celów przemysłowych. [przypis edytorski]

sistrum — starożytny instrument egipski. [przypis edytorski]

sistrum (wym. s-istrum; łac., lm: sistra) — starożytny egipski instrument muzyczny, rodzaj metalowej grzechotki, używany przede wszystkim w kulcie Izydy. [przypis edytorski]

Sitalka — tracka pieśń wojenna, związana z imieniem Sitalkasa (V p.n.e.), króla plemienia trackiego Odrysów (por. Tukidydes, Wojna peloponeska II 29). [przypis edytorski]

sit fas aut nefas (łac.) — niech to będzie godziwe lub niegodziwe. [przypis edytorski]

sitio (łac.) — pragnę; jestem spragniony. [przypis edytorski]

sito — tu: sitowie. [przypis edytorski]

Sitra Achra (hebr.) — dosł. druga strona, a oznacza siły zła. [przypis edytorski]

Sit tibi crinolina levis! — por. łac. Sit tibi terra levis (niech ci ziemia lekką będzie). [przypis edytorski]

sit venia verbo (łac.) — jeśli się tak wolno wyrazić; jeśli tak można powiedzieć. [przypis edytorski]

sit venia verbo (łac.) — niech mi będzie wolno powiedzieć. [przypis edytorski]

sit venia verbo (łac.) — niech mi wolno będzie powiedzieć. [przypis edytorski]

sit venia verbo (łac.) — za pozwoleniem. [przypis edytorski]

sitwa (gw. środ.) — tu: towarzystwo, grupa, banda; klika. [przypis edytorski]

sitwa — nieformalna grupa osób wspierających się wzajemnie w dążeniu do stanowisk i kariery. [przypis edytorski]

sitwes (jid.) — wspólnik. [przypis edytorski]

Sitzfleisch (niem.) — siedzenie, cztery litery. [przypis edytorski]

Siurkukteni a. Sorkaktani-beki (zm. 1252) — księżniczka mongolska, córka chana Kereitów, Ong-chana. Po klęsce ojca w bitwie z wojskami Czyngis-chana została synową zwycięzcy, żoną jego syna Tołuja (tu: Tułuja, ok. 1190–1232), po śmierci męża przez wiele lat zarządzała jego ułusem. Jej synami byli: Mongke (1209–1259), Kubilaj (1215–1294), Hulagu (1217–1265) i Aryk Böge (1219–1266) (tu: Mangu, Kubilaj, Mogaj i Aryk-Buga). [przypis edytorski]

siurpryza (daw., z fr.) — niespodzianka. [przypis edytorski]

siurpryza — niespodzianka. [przypis edytorski]

Siut — egipskie Sauti, gr. Lykopolis, dziś Asjut, miasto na zachodnim brzegu Nilu w połowie odległości pomiędzy Memfis a Tebami, stolica 13. nomu Górnego Egiptu. Ośrodek kultu Anubisa. [przypis edytorski]

Sivas — miasto w Turcji, nad rzeką Kizilirmak, stolica prowincji; od starożytności do czasu podboju tureckiego: Sebaste, Sebastia. [przypis edytorski]

si vieillesse pouvait (fr.) — gdyby starość mogła. [przypis edytorski]

si vis pacem, para bellum (łac.) — jeśli chcesz pokoju, gotuj wojnę. [przypis edytorski]

si vous êtes si cruel (fr.) — jeśli jest pan tak okrutny. [przypis edytorski]

Si vous préférez être lâche — soit! (fr.) — jeśli pan woli być nikczemny, trudno. [przypis edytorski]

siwąż miało brodę — czy miało siwą brodę. [przypis edytorski]

Siwan — trzeci miesiąc żydowskiego kalendarza religijnego i dziewiąty miesiąc żydowskiego kalendarza cywilnego. Wg kalendarza gregoriańskiego przypada na maj-czerwiec. [przypis edytorski]

Siwa, Ziwa a. Żywia (mit.) — bogini Słowian połabskich; w kronice Jana Długosza pojawia się rzekome słowiańskie bóstwo, Żywie lub Żywia, określone jako „bóg życia”. [przypis edytorski]

siwe Skaldy (daw. forma) — dziś: siwi Skaldowie. [przypis edytorski]

si (wł., hiszp.) — tak. [przypis edytorski]

siwosz — koń siwej maści. [przypis edytorski]

siwucha — wódka. [przypis edytorski]

siwym — w oryginale występuje tu przymiotnik candidus, czyli „jasny”. Ma on tę samą podstawę słowotwórczą, co wspominana dalej w wierszu siwizna (łac. canities), a tekst łaciński nawet w opisie przyrody zawiera wiele słów kojarzących się ze starością. [przypis edytorski]

siwy — tu: koń o jasnej maści. [przypis edytorski]

six (ang.) — sześć; szóstka. [przypis edytorski]

sjąć a. zjąć (starop.) — zdjąć; sejmę: zdejmę. [przypis edytorski]