Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 10994 przypisów.

Krumani a. Krumanowie (z fr. l. poj. krouman) — pierwotnie Afrykanie z ludu Kru, pochodzący się z Liberii, od XVIII w. zatrudniani na europejskich statkach lub jako tragarze; później nazwą krumanów, wywodzoną z ang. crewman (członek załogi), określano całą kategorię społeczno-zawodową żeglarzy i tragarzy z Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej pracujących w służbie osadników na wybrzeżach zachodniej Afryki. [przypis edytorski]

Krumani, Krumanowie (z fr. l. poj. krouman) — pierwotnie Afrykanie z ludu Kru, pochodzący się z Liberii, od XVIII w. zatrudniani na europejskich statkach lub jako tragarze; później nazwą krumanów, wywodzoną z ang. crewman (członek załogi), określano całą kategorię społeczno-zawodową żeglarzy i tragarzy z Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej pracujących w służbie osadników na wybrzeżach zachodniej Afryki. [przypis edytorski]

krumkają — dziś popr.: chrumkają. [przypis edytorski]

Krumłowski, Konstanty (1872–1938) — dramatopisarz i satyryk, autor wodewilu Królowa przedmieścia. [przypis edytorski]

Kruny — Krunoi, miasto w Elidzie, jego nazwa znaczy „Źródła”. [przypis edytorski]

kruoputė — čia: lašelis. [przypis edytorski]

krup — błonica, dyfteryt, choroba zakaźna atakująca gardło lub krtań, występująca kiedyś często u dzieci (obecnie rzadsza ze względu na obowiązkowe szczepienia). Towarzyszą jej problemy z oddychaniem i „szczekający” kaszel; może wystąpić zablokowanie dróg oddechowych. [przypis edytorski]

krup — błonica krtani, ostra choroba zakaźna występująca w pierwszych latach życia, objawiająca się utrudniającą oddychanie opuchlizną gardła. Przy braku odpowiedniej pomocy prowadzi do uduszenia się. [przypis edytorski]

krup — choroba układu oddechowego. [przypis edytorski]

krupier — pracownik kasyna gier hazardowych kierujący grą przy stole np. ruletki. [przypis edytorski]

krupkarz — kupczący krupami i mąką. [przypis redakcyjny]

Krupka Żydowska — opłata na rzecz miast od Żydów, targujących krupami. [przypis redakcyjny]

krupki — zdrobn. od krupy, ziarnka kaszy. [przypis edytorski]

krupnik — tu: słodka nalewka miodowo-korzenna. [przypis edytorski]

krupowaty — przypominający krupy, tj. ziarna kaszy. [przypis edytorski]

Krupp et Compagnie (fr.) — Krupp i Spółka (firma produkująca działa). [przypis edytorski]

Krupp — niemiecki koncern stalowy założony w 1903 r., produkujący w trakcie I wojny światowej uzbrojenie. [przypis edytorski]

Krupp von Bohlen und Haibach, Gustav (1870–1950) — kierował niemieckim koncernem przemysłu ciężkiego Friedrich Krupp AG, zajmującym się od 1933 głównie produkcją zbrojeniową. [przypis edytorski]

Kruse, Lars (1828–1894) — rybak ze Skagen, który pomógł ocalić życie około 200 rozbitkom. [przypis edytorski]

kruskantyzm — kruskantyzm jest synonimem puryzmu językowego, uprawianego przez Akademię della Crusca [założoną we Florencji w 1582 w celu dbałości o poprawność języka włoskiego; red. WL]. [przypis tłumacza]

Krustumera — mieszkańcy Crustumium lub Crustumerium w kraju Sabinów. [przypis edytorski]

kruszec żółty i czerwony — miedź a. mosiądz. [przypis edytorski]

Kruszwica (…) w jedno głuche pustkowie się obróciła — w oryg. łac. Crusvicz ad instar poene desolationis redactum. [przypis edytorski]

kruty ne werty (z ukr.) — dosł. kręć nie wierć; jak się nie obrócić. [przypis edytorski]

kruża a. kruż (poet.) — czara z uchwytami, puchar, dzban. [przypis edytorski]

kruża (daw. a poet.) — czara. [przypis edytorski]

kruża (daw.) — dzban. [przypis edytorski]

kruża (poet.) — czara; tu: puszka na datki. [przypis edytorski]

kruża — poet. dzban, czara. [przypis edytorski]

kruża (poet.) — dzban lub czara. [przypis edytorski]

kruża — rodzaj dzbana z szyjką i uchwytem. [przypis edytorski]

kruża — znane od czasów przedhistorycznych naczynie z uchwytem, szyjką i rozszerzonym wlewem, rodzaj dzbana. [przypis edytorski]

kruż bluszczowy — naczynie z drewna bluszczu. [przypis edytorski]

kruż (daw.) — kielich, naczynie do picia. [przypis edytorski]

kruż (daw.) — naczynie, kielich. [przypis edytorski]

kruż (daw.) — puchar, waza. [przypis edytorski]

kruż (daw.) — rodzaj dzbana z szerokim wylewem. [przypis edytorski]

kruż — dzban. [przypis edytorski]

krużganek (archit.) — zadaszenie z kolumnadą obiegające budynek bądź jego wewnętrzny dziedziniec. [przypis edytorski]

krużganek — galeria okalająca wewnętrzny dziedziniec, często na każdym z pięter budynku. [przypis edytorski]

krużganek — korytarz biegnący wokół budynku. [przypis edytorski]

krużganek (łac. claustrum) — ciągnący się pod murami wewnętrzny, zadaszony korytarz (ganek) wokół dziedzińca a. wirydarza klasztornego, zamkowego itp. [przypis edytorski]

krużganek — otwarty korytarz wokół dziedzińca (czyli podwórza) dużej budowli. [przypis edytorski]

krużganek — zadaszenie z kolumnadą obiegające budynek bądź jego wewnętrzny dziedziniec. [przypis edytorski]

krużganek (z niem.) — kryty korytarz wzdłuż budynku od strony dziedzińca. [przypis redakcyjny]

krużlik (daw.) — małe gliniane naczynie z uchem; dzbanek; kubek. [przypis edytorski]

kruż (poet.) — dzban lub czara. [przypis edytorski]

kruż — puchar. [przypis edytorski]

kruż — rodzaj dzbana; słowo niezwykle modne wśród artystów Młodej Polski. [przypis edytorski]

kruż — rodzaj dzbana z rozszerzonym dzióbkiem, szyjką i uchem, ze szkła a. ceramiki. [przypis edytorski]

Kruzifix — beim Beten vor dem Kruzifix. [przypis edytorski]

krwawa rosa (starop.) — tu: krwawe łzy. [przypis edytorski]

krwawe gody (starop.) — krwawe święto; czas cierpienia. [przypis edytorski]

krwawej masakry chłopów karabinami maszynowymi w pamiętnych Casas Viejas — 11 stycznia 1933 grupa chłopów związanych z CNT próbowała wszcząć anarchokomunistyczne powstanie w wiosce Casas Viejas w Andaluzji; przybyłe na miejsce oddziały Gwardii podpaliły dom, w którym schronili się anarchiści, po czym dokonały masakry, w której zamordowano 26 osoby. [przypis edytorski]

krwawemi — dziś popr. forma N. lm r.n.: krwawymi. [przypis edytorski]

krwawemi płomyki — dziś popr. forma N. lm: krwawymi płomykami. [przypis edytorski]

krwawe wesele (paryskie) a. noc św. Bartłomieja — dokonana w Paryżu z 23 na 24 sierpnia 1572 r. rzeź, której ofiarą padło 3 tys. hugenotów (fr. kalwinów) na czele z ich przywódcą, admirałem Coligny i która dała sygnał do dalszych rzezi w całej Francji; krwawą rozprawę z heretykami pochwalił papież Grzegorz XIII, złożył też specjalne podziękowania Katarzynie Medycejskiej jako inicjatorce zajść. [przypis edytorski]

krwawe żyźnie — żyzne ziemie przesiąknięte krwią ofiar. [przypis edytorski]

krwawica — majątek uzyskany w wyniku intensywnej pracy. [przypis edytorski]

krwawicę — αἷμα; sanguinem, Blut (Cl.) [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]

krwawnica (łac. Lythrum salicaria) — roślina z rodziny krwawnicowatych, szeroko rozprzestrzeniona na świecie na terenach podmokłych. [przypis edytorski]

krwawnica pospolita, Lythrum salicaria (biol.) — gatunek rośliny wieloletniej o niewielkich karminowych kwiatach zebranych w długie, kłosowate kwiatostany; pospolity na siedliskach wilgotnych. [przypis edytorski]

krwawnik — daw. określenie ozdobnego kamienia barwy czerwonej, rubinu a. granatu. [przypis edytorski]

krwawnik (daw.) — ozdobny kamień czerwonej barwy; rubin a. granat. [przypis edytorski]

krwawnik (daw.) — tu: popularna nazwa oprawianego w sygnet kamienia czerwonej barwy (zwykle rubinu a. granatu). [przypis edytorski]

krwawnik — kamień półszlachetny barwy czerwonej. [przypis redakcyjny]

krwawnik — karneol, czerwony, półprzezroczysty minerał, odmiana chalcedonu. [przypis edytorski]

krwawnik — minerał o czerwonym zabarwieniu, hematyt lub chalcedon. [przypis edytorski]

krwawnik — rodzaj rośliny o pierzastych liściach i białych lub różowych kwiatach. [przypis edytorski]

krwawnik — tu: krwawnik pospolity, bylina o kwiatach białych lub białoróżowych. [przypis redakcyjny]

krwawnik — zwyczajowa nazwa dwóch czerwonawych minerałów: karneolu (kamienia półszlachetnego, odmiany chalcedonu) i hematytu (tlenku żelaza). [przypis edytorski]

krwawszy — dziś popr.: bardziej krwawy. [przypis edytorski]

krwawych śród i placów Grzybowskich — wydarzenia związane z Organizacją Bojową PPS: na placu Grzybowskim w Warszawie 13 listopada 1904 zorganizowała demonstrację, w czasie której doszło do starć z policją i wojskiem; podczas rewolucji 1905 roku, w „krwawą środę” 15 sierpnia 1906 przeprowadziła skoordynowaną akcję w 19 miastach Królestwa Polskiego, dokonując zamachów na 80 Rosjan. [przypis edytorski]

krwawymi głoski — (daw.) — dziś popr. forma N. lm rzeczownika: głoskami. [przypis edytorski]

krwawy Torkwat — T. Manlius Torquatus, kazał stracić w r. 340 swego syna, z powodu przekroczenia zakazu wodza. [przypis edytorski]

Krwią dziewicy, Danaje, wichryście zbłagali — aluzja do ofiary Ifigenii w Aulidzie: aby przebłagać Artemidę (Dianę) i móc wyruszyć na wyprawę przeciw Troi, Grecy zdecydowali się złożyć bogini w ofierze córkę Agamemnona, Ifigenię. Artemida jednak miała uratować dziewczynę: nie dopuścić do przelewu jej krwi i uczynić ją swoją kapłanką. [przypis edytorski]

krwią i mlekiem płynna — parafraza związku frazeologicznego „kraina mlekiem i miodem płynąca”, nawiązująca do krwawej historii żyznej i pięknej Ukrainy, por. też określenie „krew z mlekiem”, odnoszące się pięknej twarzy kobiecej. [przypis edytorski]

krwią-m się dowalczył — wywalczyłem krwią; dziś popr. pisownia: krwiąm. [przypis edytorski]

krwiąm się rąk moich skropiła — daw. konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: skropiłam się krwią moich rąk. [przypis edytorski]

Krwią potem waszą mąkę tę zagniotę — w późn. wyd. uzupełniono tłumaczenie, dodając po tym wersie: „I górę ciasta z tych waszych ciał wzniosę”. [przypis edytorski]

krwią ściekłe role (starop.) — skrwawione pola. [przypis edytorski]

Krwią za krew świętą zbroczyć świętą ziemię (…) za grzech starożytny — Śmierć Chrystusa była narzędziem zemsty bożej za grzech Adama, a Tytus burzący Jerozolimę był narzędziem tej zemsty, która ukarała tych, co ukrzyżowali Chrystusa. [przypis redakcyjny]

krwią zbroczone Pelopidów gniazdo — dziadek Agamemnona, Pelops, zemścił się na bracie Tyestesie, gdy ten uwiódł mu żonę, zabijając jego dzieci i podając mu je jako potrawę. [przypis edytorski]

krwi chciwych demagogów francuskich — odniesienie do radykalnych działaczy Wielkiej Rewolucji Francuskiej (1789–1799). [przypis edytorski]

Krwi dwudziesty dziewiąty przypomniał listopad — w wydaniu Kołaczkowskiego podano: „ktoś dwudziesty dziewiąty przypomniał listopad”. Na szczycie piramidy Cheopsa istotnie umieścił ktoś napis: „Przekażcie wiekom pamiętny dzień 29 listopada 1830”. Istnieje przypuszczenie, że autorem tego napisu był gen. Henryk Dembiński. [przypis redakcyjny]

krwieby beło rozlało się siła (starop.) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: rozlałoby się było wiele krwi (forma daw. czasu zaprzeszłego, wyrażającego czynność wcześniejszą od pozostałych czynności i stanów zapisanych w czasie przeszłym prostym; znaczenie: rozlałoby się wiele krwi wcześniej, uprzednio, kiedyś itp.). [przypis edytorski]

krwie (daw.) — dziś forma D. lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie (daw.) — dziś popr. D. lp: krwi. [przypis edytorski]

krwie (daw.) — dziś popr. forma D. lp: krwi; mścili się krwie: mścili się za (przelaną) krew. [przypis edytorski]