Przypisy

sukienke — dziś popr.: sukienkę. [przypis edytorski]

Sukiennice — zabytkowy budynek sukiennic, znajdujący się w Krakowie na Starym Mieście. [przypis edytorski]

Sukiennice — zabytkowy, renesansowy budynek pośrodku Rynku Głównego w Krakowie; pierwotnie hala targowa, mieszcząca głównie kramy z suknem. [przypis edytorski]

sukienny — uszyty z sukna, tj. grubej tkaniny wełnianej. [przypis edytorski]

Sukkot — w judaizmie radosne Święto Szałasów (a. Święto Namiotów; także: Kuczki), przypadające wczesną jesienią (we wrześniu), rozpoczynające się pięć dni po święcie Jom Kippur (Dzień Sądu), dwa tygodnie po rozpoczęciu roku (święto Rosz Haszana); stanowi upamiętnienie opisanej w Księdze Wyjścia wędrówki ludu wybranego z Egiptu do Ziemi Obiecanej, kiedy to Żydzi zmuszeni byli prowadzić koczowniczy tryb życia, dlatego też do tradycyjnych obchodów święta należy budowanie prowizorycznych szałasów (stąd nazwa: sukka: szałas, kuczka) i przenoszenie się tam całymi rodzinami na czas świąteczny. [przypis edytorski]

Sukkot — żydowskie święto religijne upamiętniające czas wędrówki po pustyni, ale równocześnie radość wyzwolenia się z niewoli egipskiej i wejścia do Ziemi Obiecanej. Święto odbywa się po żniwach i jest równocześnie dziękczynieniem za zbiory. Sukkot trwa siedem dni, ósmego dnia odbywa się Simchat Tora, radosna, w swoim charakterze, procesja z Torą. [przypis edytorski]

sukkub (z łac. succuba: nałożnica; succubare: leżeć pod) — demony pod postacią pięknych kobiet nawiedzające we śnie mężczyzn i dręczące ich pokusami erotycznymi oraz wysysające energię życiową; niekiedy sukkuby mogły również być demonami płci męskiej przybierającymi postać kobiecą a. hermafrodytami. [przypis edytorski]

sukmana — długie męskie okrycie wierzchnie z sukna lub wełny, dołem rozszerzane, dawniej powszechnie noszone przez chłopów. [przypis edytorski]

sukmana — długie męskie okrycie z sukna lub wełny, noszone dawniej przez chłopów. [przypis edytorski]

sukmana — męska szata. [przypis edytorski]

sukmanka — zdr. od sukmana; rodzaj płaszcza z sukna (szorstkiej wełny), daw. najczęściej noszonego przez chłopów. [przypis edytorski]

sukmanka — zdr. od sukmana; rodzaj płaszcza z sukna (szorstkiej wełny), daw. najczęściej noszonego przez chłopów. [przypis edytorski]

sukna postaw — zwój sukna. [przypis edytorski]

sukna — tu: strój. [przypis edytorski]

suknią — dziś B.lp r.ż.: suknię. [przypis edytorski]

suknią — dziś popr. B.lp r.ż.: suknię. [przypis edytorski]

suknią — dziś popr. forma B.lp: suknię. [przypis edytorski]

suknią (starop. forma) — daw. forma B.lp r.ż., dzis: suknię. [przypis edytorski]

suknia (daw.) — strój. [przypis edytorski]

suknia (daw.) — strój, ubiór. [przypis edytorski]

suknia (daw.) — strój, ubranie. [przypis edytorski]

suknia (daw.) — szata, strój. [przypis edytorski]

suknia (daw.) — ubranie, strój (także męski). [przypis edytorski]

suknia — szata, ubiór. [przypis edytorski]

suknia — tu daw.: ubranie, strój (także męski). [przypis edytorski]

suknie (daw.) — ogólnie: ubranie. [przypis edytorski]

suknie (daw.) — strój, ubiór. [przypis edytorski]

suknie (daw.) — tu: ubranie. [przypis edytorski]

suknie (daw.) — ubranie. [przypis edytorski]

sukniej (daw.) — dziś: sukni. [przypis edytorski]

suknie — tu daw.: ubrania. [przypis edytorski]

suknie — tu ogólnie: ubrania. [przypis edytorski]

suknie — tu: ubrania. [przypis edytorski]

suknie — tu: ubrania, sutanny. [przypis edytorski]

sukni swéj zapomniał mniszéj — zapomniał, że należy do duchowieństwa. [przypis edytorski]

sukno — ciężki wełniany materiał. [przypis edytorski]

sukno luńskie — sukno inaczej zwane lundysz, lundyńskie czyli londyńskie, sprowadzane z Anglii. [przypis edytorski]

Sukot — (z hebr. szałas, namiot; l.mn. od hebr. suka) Święto Namiotów, zw. też Świętem Szałasów lub Kuczek. Radosne święto plonów przypadające 15. dnia miesiąca tiszri (wrzesień-październik). [przypis edytorski]

sukulenty (biol.) — grupa sucholubnych roślin, które przystosowały się do życia w warunkach utrudnionej dostępności wody, wykształcając tkankę wyspecjalizowaną w jej gromadzeniu i przechowywaniu; należą do niej np. kaktusy, agawa, aloes. [przypis edytorski]

sukurs (daw.) — wsparcie, pomoc. [przypis edytorski]

sukurs (daw.) — wsparcie. [przypis edytorski]

sukurs (daw., z łac.) — pomoc. [przypis edytorski]

sukurs (daw., z łac.) — wsparcie, pomoc. [przypis edytorski]

sukursować (daw.) — przychodzić w sukurs, wspierać, pomagać. [przypis edytorski]

sukursowany (z łac.) — wspomagany. [przypis edytorski]

sukurs — pomoc. [przypis edytorski]

sukurs (z łac., książk.) — pomoc, asysta. [przypis edytorski]

sukurs (z łac.) — pomoc, ratunek. [przypis edytorski]

sukurs (z łac.) — pomoc, wsparcie, odsiecz, ratunek. [przypis edytorski]

sukurs (z łac.) — wsparcie, odsiecz. [przypis edytorski]

sukurs (z łac.) — wsparcie, pomoc. [przypis edytorski]

Sułkowski, Antoni Paweł (1785–1836) — polski oficer, książę; generał dywizji Księstwa Warszawskiego; po śmierci ks. Poniatowskiego przez krótki czas wódz naczelny korpusu polskiego w armii napoleońskiej (20–27 października 1813), złożył dymisję, zwolniony przez Napoleona ze służby, powrócił do Polski. [przypis edytorski]

Sułkowski, Józef (1773–1798) — polski oficer, adiutant gen. Napoleona Bonapartego; uczestnik wojny polsko-rosyjskiej w 1792 i powstania kościuszkowskiego 1794; uczestnik francuskiej kampanii włoskiej, w 1798 wyruszył z Napoleonem na wyprawę do Egiptu, po udziale w kilku bitwach zginął podczas zwiadu pod Kairem. [przypis edytorski]

sułtan — tytuł dawnych władców Turcji i niektórych innych państw muzułmańskich. [przypis edytorski]

sułtan — tytuł władcy Turcji (do 1922) bądź innych krajów muzułmańskich. [przypis edytorski]

sułtan Ulug-bey, Uług Beg (właśc. Muhammad Taragaj; 1394–1449) — sułtan z dynastii Timurydów; słynny astronom i matematyk, mecenas sztuki i nauki. [przypis edytorski]

Sulamitka — Sulamith, imię Oblubienicy, bohaterki Pieśni nad pieśniami, hebrajskiego poematu miłosnego włączonego do Biblii (bohater męski występował pod imieniem Salomon). [przypis edytorski]

Sulcbach a. Taunus — miejscowość w ?Niemczech, w Hesji. [przypis edytorski]

Suleja, Andrzej a. Jędrzej, właśc. Tylka-Suleja (1855–1915) — podhalański pisarz ludowy, samouk, autor opowiadań i wierszy o tematyce podhalańskiej. [przypis edytorski]

sulfamidy, właśc. sulfonamidy (med.) — grupa syntetycznych leków antybakteryjnych (odkryte w 1932, wprowadzone do lecznictwa w 1934, nagroda Nobla w 1939); obecnie stopniowo wycofywane na rzecz bezpieczniejszych i skuteczniejszych antybiotyków. [przypis edytorski]

sulfa — skrócone: sulfamidy, sulfonamidy. [przypis edytorski]

sulica — broń drzewcowa o cienkim grocie, używana do przebijania zbroi. [przypis edytorski]

sulica (daw.) — włócznia. [przypis edytorski]

Suligowski, Adolf (1849–1932) — prawnik, autor odczytów dla Ratusza, wygłoszonych w 1889 r., dotyczących kwestii mieszkaniowych. [przypis edytorski]

Sulima, Roch (ur. 1942) — antropolog kultury i krytyk literacki. [przypis edytorski]

Sulimczyk — człowiek herbu Sulima, tu o Zawiszy Czarnym i jego bratu Farureju. [przypis edytorski]

Sulimczyk — herbu Sulima. [przypis edytorski]

Sulimierski, Stanisław — polski wojskowy epoki wojen napoleońskich; od sierpnia 1809 kapitan 11. pułku ułanów. [przypis edytorski]

Sulla (138–79 p.n.e.) — wódz rzymski, który zdobył i złupił w r. 86 p.n.e. Ateny popierające przeciw Rzymowi króla Pontu Mitrydatesa, a następnie pokonał wojska pontyjskie pod Cheroneją i Orchomenos w Beocji; w kampanii przeciw Mitrydatesowi stawką była władza nad Azją Mniejszą i Grecją. [przypis edytorski]

Sulla, właśc. Lucjusz Korneliusz Sulla (138–78 p.n.e.) — rzymski polityk ze stronnictwa optymatów, dowódca i dyktator; kiedy w 88 p.n.e. otrzymał naczelne dowództwo w wojnie z królem Mitrydatesem VI, które następnie mu odebrano i przekazano Mariuszowi, przywódcy stronnictwa popularów, wkroczył z wojskiem do Rzymu, wymordował przeciwników, po czym wyruszył na Wschód; podczas jego nieobecności władzę w mieście przejęli popularzy; po powrocie ze zwycięskiej wojny na Wschodzie pokonał urzędujących konsulów, ogłosił proskrypcje swoich przeciwników politycznych (pozbawienie praw obywatelskich i konfiskatę majątku) i w 81 p.n.e. otrzymał władzę dyktatora na czas nieograniczony; przeprowadził reformy wzmacniające władzę senatu, ziemię odebraną miastom Italii przydzielił swoim weteranom; w 79 p.n.e. zrezygnował ze stanowiska i osiadł w swoim majątku ziemskim. [przypis edytorski]

Sullego — dziś popr. forma D.: Sulli; Lucjusz Korneliusz Sulla (138–78 p.n.e.): rzymski wódz i polityk; zwyciężył w pierwszej wielkiej wojnie domowej w historii Rzymu i w 82 przejął władzę jako dyktator na czas nieograniczony; prześladował przeciwników politycznych, przeprowadził wiele reform ustrojowych; w 79 zrezygnował ze stanowiska i wycofał się z życia politycznego. [przypis edytorski]

Sully, Maximilien de Béthune de (1560–1641) — francuski polityk, hugenot, przyjaciel i realizator polityki króla Henryka IV; od 1596 zarządca finansów królestwa, od 1598 minister skarbu i zwierzchnik administracji; zreorganizował finanse, rozwinął gospodarkę, popierał rozwój rolnictwa, przebudował sieć dróg i fortyfikacji. [przypis edytorski]

Sully, Maximilien de Béthune de (1560–1641) — francuski polityk, przyjaciel króla Henryka IV, marszałek Francji; minister skarbu i zwierzchnik administracji, zwolennik merkantylizmu, który zreformował finanse, rozwinął gospodarkę, popierał rozwój rolnictwa i przebudował sieć drogową oraz obronną. [przypis edytorski]

Sulpicia (I w. p.n.e.) — poetka rzymska, jedyna z poetek starożytnego Rzymu, której utwory przetrwały do dziś; autorka kilku krótkich wierszy skierowanych do kochanka, zgromadzonych w korpusie poezji Albiusa Tibullusa; jej istnienie jako realnej postaci jest dyskusyjne. [przypis edytorski]

suma — długa, uroczysta msza, odprawiana w niedzielę około południa. [przypis edytorski]

suma — długa, uroczysta msza w kościele katolickim, odprawiana raz dziennie, najczęściej w południe. [przypis edytorski]

Suma głównych prawd religii — La Somme théologique des vérités capitales de la religion chrétienne, Paryż, 1625. [przypis edytorski]

Suma grzechów — Etienne Bauny, Somme des péchés qui se commettent en tous états (…) , Paryż 1630. Do roku 1646 miała 11 wydań. [przypis edytorski]

sumak — gatunek dzikiej kozy, żyjącej na stepach. [przypis edytorski]

sumak — gładki dywan orientalny, tkany na płasko techniką tkacką o tej samej nazwie. [przypis edytorski]

sumak — rodzaj krzewów i drzew strefy podzwrotnikowej i umiarkowanej, z małymi, czerwonymi lub białymi, kwiatami tworzącymi wiechy. [przypis edytorski]

suma — najdłuższa, uroczysta msza, odprawiana około południa w dni świąt i niedziel w kościele katolickim. [przypis edytorski]

sumariusz (daw.) — spis, rejestr, wyciąg z dokumentów. [przypis edytorski]

„Suma” św. Tomasza — Suma teologii (Summa theologiae), główne dzieło Tomasza z Akwinu (1225–1274); w kościele katolickim Tomasza z Akwinu uznano za najwybitniejszego z filozofów, zaś Suma była traktowana jako autorytatywne źródło wiedzy filozoficzno-teologicznej. [przypis edytorski]

Sumatra — należąca do Indonezji wyspa w Azji Południowo-Wschodniej, w Archipelagu Malajskim. [przypis edytorski]

suma — uroczysta msza odprawiana w południe. [przypis edytorski]

suma — uroczysta msza. [przypis edytorski]

sumę, co by to kosztowało — dziś raczej: sumę, którą by to kosztowało. [przypis edytorski]

su merced (hiszp.) — jego łaskawość. [przypis edytorski]

sumienie zachowuje się tak, jakby dostało łapówkę (por. s. 176 w. 25 i n.) — autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; w tym przypadku na odnośnej stronie znajduje się fragment rozdziału VIII: „Ten moment rzekomej dobrej wiary i przygotowywania sobie zawczasu rzetelnych motywów powtarza się w historiach wielu oszustw. Pozory dobre i złe cudownie splatają się z sobą, a potem u widzów wywołują wręcz przeciwne osądy, dlatego bo tzw. zło zawsze jeszcze ludzie wyobrażają sobie jak akt szczerej decyzji, na sposób Franciszka ze Zbójców, Jagona lub Ryszarda III, zamiast widzieć, jak ono już przy swym urodzeniu się, wiedzione instynktem samozachowawczym, wchodzi w chemiczne połączenia z pierwiastkami »dobra«, od których sobie maski pożycza”. [przypis edytorski]

sumieniowi — dziś popr. forma C.: sumieniu. [przypis edytorski]

sumienny… obowiązek — obowiązek sumienia. [przypis edytorski]

sumie — uroczysta, długa msza, odprawiana w południe. [przypis edytorski]

sumiot — zaspa; kupa śniegu nawianego (zmiecionego) przez wiatr. [przypis edytorski]

sumitacje (daw.) — tłumaczenia, usprawiedliwienia. [przypis edytorski]

sumitować się — tłumaczyć się, usprawiedliwiać. [przypis edytorski]

sumitować się (z łac.) — tłumaczyć się, usprawiedliwiać się. [przypis edytorski]

Summanus (mit. rzym.) — bóg nocnych błyskawic, przeciwstawiany Jowiszowi, bogu błyskawic dziennych. [przypis edytorski]

summariusz (daw., z łac. summa, tj. „całość”) — streszczenie. [przypis edytorski]

summa summarum (łac.) — podsumowując wszystko; wziąwszy wszystko pod uwagę. [przypis edytorski]