Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 10994 przypisów.

Kriat Szema — rodzaj modlitwy wypowiadanej rano i wieczorem. Początkiem tej modlitwy są słowa „Szema Jisrael”, czyli „Słuchaj Izraelu!” i stanowią jedyne wyznanie wiary w religii judaistycznej. [przypis edytorski]

Kriat Szma a.Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]

Kriat Szma a. Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis edytorski]

Kriat Szma a.Krias Szma — modlitwa odmawiana rano i przed snem. [przypis tłumacza]

kriaučystė — siuvėjo amatas. [przypis edytorski]

Kridl przekonywająco udowodnił, że kompozycja „Próchna” świadczy o braku dystansu wobec potępianego rzekomo świata tej powieści — M. Kridl, „Próchno” jako zwierciadło epoki, „Wiadomości Literackie” 1933, nr 26. [przypis autorski]

Krieger, Antoni — mieszczanin warszawski, starszy konfraterni kupieckiej. [przypis edytorski]

Kriegessitte — Die Tataren hielten an der von Tamerlan eingeführten Kampfweise fest, und diese nannten unsre Voreltern den tatarischen Tanz. Czacki über lith. u. poln. Gesetze. (Malczewski) [przypis autorski]

Kriegsmarine (niem.) — marynarka wojenna. [przypis edytorski]

Kriegsrecht (niem.) — sąd wojskowy, wojenny. [przypis redakcyjny]

kriesty (z ros.) — krzyże; tu: znaki krzyża. [przypis edytorski]

krijelis — prietaisas, ant kurio vejami siūlai. [przypis edytorski]

Krijos z Eginy — bohater z wojen perskich, opiewany przez Symonidesa. [przypis edytorski]

krik — krikiem (creek Anglików) nazywa się w Afryce naturalny kanał wodny łączący dwie rzeki lub ramiona rzecznej delty. Zachodnie brzegi obfitują głównie w te kriki, często łączące też rzeki z morzem, jak właśnie tu Stocton Creek. [przypis autorski]

Krikowie (ang. Creek) — dawna konfederacja plemion Ameryki Płn., mówiących językiem krik, należącym do rodziny muskogi; zamieszkiwali obszary Florydy, ob. stanów Georgia, Oklahoma i Alabama. [przypis edytorski]

Kriksztas, krzyż i chrzest (obok kryżius — krzyż) pochodzi jak cała terminologia chrześcijańska litewska, pruska i łotewska, nie z niemieckiego Christ (jak Grienberger str. 351, lecz z ruskiego kest z i, zamiast półsamogłoski jak w miszia = msza. [przypis autorski]

Kriksztas (litew. krikštas) — tu: Chrystus; dziś: chrzest, daw. także: krzyż. [przypis edytorski]

Kripo — niem. skrót od Kriminalpolizei, policja kryminalna. [przypis edytorski]

kris — krótki miecz, a raczej sztylet malajski. [przypis autorski]

krislas — šapas, trupinys. [przypis edytorski]

kris — sztylet malajski. [przypis edytorski]

kris — sztylet malajski, zwykle o wężowatej klindze, mierzącej 30–40 cm. [przypis edytorski]

Krist mein Gott (niem.) — Chryste, mój Boże. [przypis edytorski]

Kriszna a. Kryszna (mit. hind.) — w hinduizmie Najwyższa Istota i Najwyższy Bóg (wg Bhagawadgity); zrealizował swoje boskie wcielenie (inkarnację) w rodzinie pasterskiej, w okresie dojrzałości został bohaterskim wojownikiem i nauczycielem. [przypis edytorski]

Kritias — syn Kalajschrosa, brat stryjeczny Periktione, córki Glaukona, a matki Platona. [przypis tłumacza]

Kritias, syn Kalajschrosa — najenergiczniejszy i najokrutniejszy spomiędzy trzydziestu tyranów, rządzących w Atenach po wojnie peloponeskiej (zob. ust. 5 z Dziejów Hellady), padł pod Munichią (portem ateńskim) w walce z demokratami, prowadzonymi przez Trazybula. [przypis tłumacza]

Kritias udał się do Tesalii — Kritias, skazany w 411 r. na wygnanie, udał się do Tesalii, znanej z niekarności i nieobyczajności; tam ten arystokrata z krwi i kości organizował i zbroił chłopów przeciwko szlachcie. [przypis tłumacza]

Kritias z Aten (ok. 460–403 p.n.e.) — arystokrata i polityk ateński, znany też z zainteresowań filozoficznych (uczeń Sokratesa); zwolennik skrajnej oligarchii, jako jeden z głównych tzw. trzydziestu tyranów zasłynął z bezwzględności i okrucieństwa; zginął w przegranej bitwie z wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji. [przypis edytorski]

Kritias z Aten (ok. 460–403 p.n.e.) — arystokrata i polityk ateński, znany też z zainteresowań filozoficznych (uczeń Sokratesa); zwolennik skrajnej oligarchii, jako jeden z głównych tzw. trzydziestu tyranów zasłynął z bezwzględności i okrucieństwa; zginął w przegranej bitwie z wygnańcami walczącymi o przywrócenie demokracji; był bratem stryjecznym Periktione, matki Platona. [przypis edytorski]

Kritik der reinen Vernunft (niem.) — Krytyka czystego rozumu (tytuł dzieła Immanuela Kanta). [przypis edytorski]

Kritik. Freie Bühne, Heft I, 3 Jahrg. [przypis autorski]

Kritobulos — syn Kritona, bogatego ziemianina, przyjaciela Sokratesa. Występuje także w Sympozjonie. [przypis tłumacza]

Kritobulos ze swoim ojcem — ojciec Kritobulosa to Kriton, rówieśnik i przyjaciel Sokratesa, tytułowy bohater dialogu Platona, w którym usiłuje przekonać Sokratesa do ucieczki z więzienia. [przypis edytorski]

Kriton — bogaty właściciel ziemski, rówieśnik Sokratesa pochodzący z tej samej gminy (demu), jego towarzysz i przyjaciel. [przypis edytorski]

Kriton — być może Kriton z Heraklei, zw. też Titus Statilius Crito (II w. n.e.), lekarz cesarza Trajana, albo też Kriton z Aten, uczeń Sokratesa, tytułowy bohater dialogu Platona. [przypis edytorski]

Kriton — stary, bogaty właściciel ziemski, pochodzący z tego samego demu (gminy) co i Sokrates, wierny jego towarzysz i przyjaciel. [przypis tłumacza]

krnąbrnoście (daw.) — M. lm. od wyrazu krnąbrność. [przypis edytorski]

krnąbrny — nieposłuszny, uparty. [przypis edytorski]

króbka (daw.) — koszyczek, łubianka. [przypis edytorski]

króbka — łubiane pudło. [przypis redakcyjny]

krócić (daw.) — poskramiać, ograniczać. [przypis edytorski]

krócica — broń palna o krótkiej lufie, ładowana od przodu. [przypis edytorski]

krócica — broń palna o krótkiej lufie. [przypis edytorski]

krócica — broń palna, podobna do pistoletu, ładowana od przodu, z zamkiem skałkowym, pistolet podróżny. [przypis edytorski]

krócica — broń palna, podobna do pistoletu, ładowana od przodu, z zamkiem skałkowym, pistolet podróżny. [przypis redakcyjny]

krócica — daw. określenie broni palnej o krótkiej lufie, ładowanej od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym; odpowiednik dzisiejszego pistoletu. [przypis edytorski]

krócica — krótka broń palna, nabijana ładunkami od przodu, z zamkiem skałkowym lub kapiszonowym. Krócica mogła mieć dwie, trzy lub cztery lufy. Stosowana głównie do samoobrony, krócica zwana była niekiedy pistoletem podróżnym, jednak od pistoletu różniła się budową zamka. [przypis edytorski]

krócica — krótka broń palna. [przypis edytorski]

krócica — pistolet, broń palna o krótkiej lufie. [przypis edytorski]

krócica — pistolet o krótkiej lufie i małej donośności, używany w XVII i XVIII wieku. [przypis edytorski]

krócica — ręczna broń palna nazywana krócicą, ponieważ miała krótką lufę. [przypis edytorski]

krócica — ręczna broń palna o krótkiej lufie, używana w XVII–XVIII w. [przypis edytorski]

krócic — broń palna podobna do pistoletu, ładowana od przodu, z zamkiem skałkowym; pistolet podróżny. [przypis edytorski]

Króciciel wschodu — tj. Aleksander Macedoński. [przypis redakcyjny]

krój — dodatkowy element roboczy pługa montowany przed korpusem płużnym, służący do pionowego odcinania skiby od calizny, ułatwiający pracę szczególnie na ziemiach zadarnionych, twardych. [przypis edytorski]

króla, cara lub cesarza — te słowa usunięto w wyd. z 1816 r., aby nie wywoływać zadrażnień z zaborcą rosyjskim. [przypis edytorski]

Król Adrian, tutaj w zanczeniu: Hadrian właśc. Publiusz Eliusz Hadrian (76–138) — cesarz rzymski w latach 117–138. W polityce zagranicznej kierował się zasadą zaprzestania podbojów, unikania konfliktów militarnych i umacniania granic odziedziczonego państwa. Za jego panowania, w latach 132–135, miała miejsce druga wojna żydowsko-rzymska (powstanie Bar-Kochby), Hadrian zajmował się jej stłumieniem. Zburzono wówczas Jerozolimę, wygnano z niej Żydów, zakazano praktykowania judaizmu, nazwę miasta zmieniono na Colonia Aelia Capitolina, a nazwę Judei na Syria Palestina. [przypis edytorski]

Króla, któremu nie wolno opuszczać tego miejsca, żywią kosztem publicznym — jeżeli król wydawał niesprawiedliwe wyroki, nie dawano mu pożywienia i musiał ginąć z głodu. [przypis tłumacza]

król Amaurotów w Utopiiamauros po grecku: ciemny, nieznany; Utopia kraj imaginacyjny, stworzony przez Tomasza Morusa w jego Utopii, która ukazała się po raz pierwszy w r. 1516. W książce Morusa miasto Amaurotów jest stolicą kraju. [przypis tłumacza]

króla miał wiązać w Warszawie — aluzja do nieudanej próby porwania króla Stanisława Augusta Poniatowskiego przez konfederatów barskich w 1771 r. [przypis edytorski]

króla (…) Michała, który (…) zaraz umarł — we Lwowie 10 listopada, a więc dzień przedtem. [przypis redakcyjny]

króla Persów — Persja była wówczas królestwem lennym, podległym Medii. [przypis tłumacza]

króla Piasta — Wyspiański pisał w latach 1900–1902 nieukończony rapsod (poemat) Piast. Do podania o Piaście nawiązywali już romantycy, wiążący tak odległą przeszłość, jak i przyszłość Polski z mitem ludu-narodu, z rolą chłopów w historii. Rzecz charakterystyczna, jedno ze stronnictw ludowych w I poł. XX w. przyjmie właśnie nazwę „Piast”. [przypis redakcyjny]

królaś widział — konstrukcja w ruchomą końcówką czasownika: króla widziałeś. [przypis edytorski]

król Assar — władcą Asyrii był wówczas Tiglat-Pileser I (1114–1076 p.n.e.), wsławiony szeregiem wypraw wojennych przeciwko plemionom aramejskim i państwom syrohetyckim zagrażającym jego państwu od zachodu. Podbił Syrię, zmusił fenicki Sydon i Byblos do płacenia daniny oraz złupił główne miasta Babilonii, której jednak nie udało mu się podporządkować. [przypis edytorski]

Król asyryjski — anachronizm. Asyria już od dawna nie istniała. Około 608 r. przed Chr. zjednoczyli się przeciw niej namiestnik babiloński Nabopolassar, ojciec Nabuchodonozora, i król Medii Kyaksares (po persku Hvakhshatra), a w parę lat później państwo asyryjskie upadło doszczętnie. Kiedy w dwieście kilka lat potem Ksenofont maszerował z wojskiem przez gruzy Niniwy, nikt nie umiał mu powiedzieć, że depce ruiny stolicy Asyrii. [przypis tłumacza]

król Babilończyków — Nabuchodonozor [II, zm. 562 p.n.e.], Nabû-Kuduri-usur, נְבוּכַדְנֶאצַּר‎. [przypis tłumacza]

król barbarzyniec (daw. forma) — dziś: król barbarzyńca. [przypis edytorski]

król bawarski — Ludwik II Bawarski (1845–1886), król Bawarii (od 1864) z dynastii Wittelsbachów, przyjaciel i mecenas kompozytora Ryszarda Wagnera, budowniczy wystawnych pałaców oraz fantazyjnego zamku Neuschwanstein; w 1886 uznany za niepoczytalnego i ubezwłasnowolniony. [przypis edytorski]

król Bela — legendarny król norweski (nie mylić z władcami Węgier o tym samym imieniu). [przypis edytorski]

król Bohemii Lancelot — nie było władcy czeskiego o tym imieniu. [przypis edytorski]

król Bolesław, opływającym w dostatki miastem i najpotężniejszym królestwem Rusi przez dziesięć miesięcy rozporządzając i wysyłając z tychże pieniądze do Polski — Bolesław Chrobry zajął Kijów 14 sierpnia 1018 r. wyprawa kijowska miała na celu głównie osadzenie na tronie ruskim zięcia Bolesława, Świętopełka I (starszego brata Jarosława Mądrego). Po dokonaniu tego, zabrawszy znaczne łupy, w drodze powrotnej z Kijowa książę polski odzyskał utracone w 981 r. Grody Czerwieńskie, strategicznie ważny punkt na skrzyżowaniu szlaków handlowych. Wyprawa trwała do końca 1018 r. [przypis edytorski]

Król Bomba — przydomek nadany przez lud Ferdynandowi II, królowi Obojga Sycylii (1830–1859), który, tłumiąc w r. 1848 ruchy wolnościowe na Sycylii, kazał okrutnie zbombardować Mesynę. [przypis redakcyjny]

król Bułgarów — to król pruski Fryderyk II; Bułgarzy: Prusacy; Abarowie: Francuzi. Cała anegdota stanowi aluzję do wojny siedmioletniej. [przypis tłumacza]

król, cesarz — te słowa zostały usunięte w wydaniu z 1816 r. ze względu na cara. [przypis edytorski]

Król Chłopków — przydomek Kazimierza Wielkiego. [przypis edytorski]

król — chodzi o Ludwika XIV. [przypis edytorski]

król chrześcijański — właśc. król arcychrześcijański; honorowy tytuł króla francuskiego. [przypis edytorski]

Król cnoty i obyczajów kazicielem — bywał nim, jako rozdawca starostw, gdy zamiast nagradzania nimi ludzi zasłużonych, używał swego prawa do kupowania przychylności. [przypis redakcyjny]

król dahomejski — król afrykańskich plemion z Dahomeju. [przypis redakcyjny]

król Dawid, kiedy budował swoją świętą wieżę, to urobił ją z kości — w biblijnej Pieśni nad pieśniami występuje wzmianka o warownej wieży zbudowanej przez żydowskiego króla Dawida (Pnp 4, 4), którą utożsamia się z występującą w innym porównaniu wieżą z kości słoniowej (Pnp 7, 5). [przypis edytorski]

Król Dawid, prorok w świecie rzadki, Boiaźni bożey zzuł kaydany Widząc gładziuchne dwa pośladki — aluzja do historii Dawida i Batszeby. [przypis edytorski]

król (…) dowiedział się od Tissafernesa — Tissafernes przy pierwszym starciu nie uciekł z resztą swego skrzydła, lecz przełamał peltastów greckich wzdłuż linii Eufratu, a potem połączył się z królem w Cyrusowym obozie. [przypis tłumacza]

Król-Duch — nieukończony poemat historiozoficzny napisany przez Juliusza Słowackiego w latach 1845–1849. [przypis edytorski]

Król Duch — poemat historiozoficzny z okresu mistycznego Juliusza Słowackiego, który wydano po raz pierwszy w 1847 roku. [przypis edytorski]

król duński — Fryderyk III (1648–1670). [przypis redakcyjny]

król dzwonkowy — figura w kartach do gry. [przypis edytorski]

królech (daw.) — dziś popr. Ms. lm: królach. [przypis edytorski]

Król Edyp (mit. gr.) — Edyp został królem Teb, ponieważ uwolnił miasto od Sfinksa, który zadawał przechodniom zagadkę i zabijał tych, którzy nie umieli odpowiedzieć. [przypis edytorski]

króle — dziś popr. forma: królów. [przypis edytorski]

króle — dziś popr.: forma M. lm: królowie. [przypis edytorski]

Króle — dziś popr. forma M. lm: królowie. [przypis edytorski]

króle — dziś popr. forma M. lm: królowie. [przypis edytorski]

królem Hyrkanów — τῶν Ὑρκανῶν; Hyrkania: kraina na południowo-wschodnim pobrzeżu Morza Kaspijskiego, od zachodu graniczyła z Medią, od południa z Partami. [przypis tłumacza]

królestwiech (daw.) — dziś popr. Ms. lm: królestwach. [przypis edytorski]