Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 478 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | botanika | czeski | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie

Według języka: wszystkie | English | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5300 przypisów.

celny (…) maszt — w oryginale: ster, wiosło sterowe; grecki statek miał na rufie umocowane za pomocą lin lub rzemieni dwa wiosła sterowe, po jednym na burtę. [przypis edytorski]

celować (daw.) — wyróżniać się. [przypis edytorski]

celować kogoś (starop.) — dorównywać komuś. [przypis edytorski]

celowsze — dziś popr.: bardziej celowe. [przypis edytorski]

celowy — przystosowany do pełnienia określonego celu. [przypis edytorski]

cel piękniejszy jak opieka — dziś popr.: cel piękniejszy niż opieka. [przypis edytorski]

Celtowie — grupa ludów indoeuropejskich, które ze swoich siedzib w dorzeczu górnego Renu i Dunaju w I tys. p.n.e. rozprzestrzeniły się po całej Europie, opanowując przede wszystkim tereny Galii (ob. Francja i Belgia), Iberii (Hiszpania) i Brytanii. [przypis edytorski]

cel — tu: tarcza, do której mierzy się z broni palnej. [przypis edytorski]

celuloid — termoplastyczne, łatwopalne tworzywo sztuczne; dawniej powszechnie produkowano z niego przedmioty codziennego użytku, np. lalki, różne zabawki, piłeczki pingpongowe, błony fotograficzne. [przypis edytorski]

cembrowina — murowane umocnienie zbiornika wodnego. [przypis edytorski]

cembrunek — umocnienie ścian studni, wykonane z drewna, cegieł, kamienia a. betonu, w szczególności część wystająca nad powierzchnię ziemi; cembrowina. [przypis edytorski]

ce monde est bien faux (fr.) — ten świat jest fałszywy. [przypis edytorski]

cenacle (z fr.) — wieczernik, tu w znaczeniu przenośnym: grupa, zwł. krąg artystów, często skupiająca się wokół mistrza. [przypis edytorski]

Cena de le Cenere — właśc. La Cena de le Ceneri (Uczta popielcowa), traktat kosmologiczny Giordana Bruna z 1584 roku. [przypis edytorski]

cenadry a. cynadry — wnętrzności z ryby; wątróbki; nerki. [przypis edytorski]

cenakle (z łac. cēnāculum) — jadalnia; także: wieczernik. [przypis edytorski]

Cenci — ang. The Cenci, tragedia Shelleya z 1819 r. [przypis edytorski]

Cenci, Beatrice — bohaterka dramatu Shelleya The Cenci. [przypis edytorski]

cendał — cienka tkanina jedwabna; także: cendal a. sendal. [przypis edytorski]

Cendrars, Blaise — właśc. Frédéric-Louis Sauser (1887–1961) francuski poeta i prozaik szwajcarskiego pochodzenia. [przypis edytorski]

Ce n'est pas du temps des Maures? (fr.) — Nie jest z czasów Maurów? [przypis edytorski]

ce n'est pas encore fini (fr.) — jeszcze nie koniec. [przypis edytorski]

Ce n'est pas ton affaire — To nie twoja sprawa.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Ce n'est que le premier pas qui coute (fr.) — tylko pierwszy krok kosztuje; odpowiednik przysłowiowego: najtrudniejszy pierwszy krok. [przypis edytorski]

Ce n'est qu'une surprise — To tylko niespodzianka.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

ce n'est rien (fr.) — to nic. [przypis edytorski]

C'en est trop (fr.) — To za wiele.DO WERYFIKACJI [przypis edytorski]

Cenis, co z dziewki chłopcem wprzód musiała zostać — Tesalkę Cenis Neptun zamienił w Ceneusza. Młodzieniec zginął w walce z Centaurami. [przypis edytorski]

cenobici — pustelnicy żyjący w zakonie. [przypis edytorski]

censura candidatorum (łac.) — kontrola, ocena kandydatów. [przypis edytorski]

Centaura płomienista szata — nawiązanie do opowieści z mit. gr.; szata zanurzona we krwi centaura Nessosa przez Dejanirę, żonę Herkulesa, miała zapewnić wierność małżeńską, jednakże założywszy ją, Herkules zginął w potwornych mękach; był to podstęp Nessosa, który za próbę porwania Dejaniry został zabity przez Herkulesa; koszula a. szata Dejaniry stanowi symbol ogromnego cierpienia, od którego nie można się uwolnić. [przypis edytorski]

Centaur — Centaurowie byli okrutni ludzie, którzy iż najpierwej na koniech jeździe poczęli, przeto o nich poetowie bajali, żeby zady końskie mieli (przypis źródła). [przypis edytorski]

centaur (mit. gr.) — stworzenie z końskimi nogami i tułowiem, na którym znajduje się ludzki tors i głowa. [przypis edytorski]

centaur (mit. gr.) — stworzenie z ludzkim tułowiem na końskim korpusie. [przypis edytorski]

centaur (mit. gr.) — stworzenie z ludzkim tułowiem na końskim korpusie. [przypis edytorski]

Centaurowie (mit. gr.) — rasa pół ludzi a pół koni. [przypis edytorski]

Centaur — W mit. gr. pół koń, pół człowiek. [przypis edytorski]

centaury synowie chmury — Iksion, czyhając na Junonę, objął chmurę, mającą postać tej bogini i spłodził centaurów. [przypis edytorski]

cent fois grandeur naturelle (fr.) — powiększony stokrotnie; tu: stokroć większy od wszystkich osób z jego otoczenia. [przypis edytorski]

cent fois grandeur naturelle (fr.) — stokrotnie powiększone. [przypis edytorski]

centnar, cetnar (z łac.) — jednostka masy stosowana od średniowiecza. W dawnej Polsce to 100 kg; w krajach anglosaskich, stosowana również obecnie, wynosi 50 kg. [przypis edytorski]

centnar — daw. jednostka masy, równa ok. 50 kg. [przypis edytorski]

centnar — daw. miara wagi, równa w Polsce od 50 do niemal 65 kg. [przypis edytorski]

centnar — jednostka masy wynosząca ok. 50 kg. [przypis edytorski]

centnar (z łac. centum: sto) — dawna jednostka wagi wynosząca 100 funtów (w Wielkiej Brytanii od roku 1835: 112 funtów), tj. ok. 50 kg. [przypis edytorski]

Cent Nouvelles — fr.: Sto opowieści, zbiór opowiadań francuskich wydany w 1455. [przypis edytorski]

Centralblatt — tu: „Literarisches Centralblatt für Deutschland”, niem. czasopismo wydawane w Lipsku w l. 1850–1944. [przypis edytorski]

Central Café — znana kawiarnia wiedeńska, w Pałacu Ferstel; ulubiona przez Petera Altenberga. [przypis edytorski]

Centralny Komitet Obywatelski — organizacja społeczna działająca w od września 1914 w Królestwie Polskim, zajmująca się pomocą ludności poszkodowanej przez wojnę; rozwiązana we wrześniu 1915 przez niemieckie władze okupacyjne. [przypis edytorski]

Central Office (ang.) — centralne biuro, prawdopodobnie fikcyjna agencja wywiadowcza. [przypis edytorski]

Centralwings — polskie linie lotnicze działające w okresie 2005–2009. [przypis edytorski]

centr (daw.) — centrum, ośrodek. [przypis edytorski]

centrina — inaczej brązosz (Oxynotus centrina); ryba rekinokształtna, której ciało w przekroju poprzecznym jest trójkątne, stąd porównanie do pryzmatu. [przypis edytorski]

Centrolabium sp., popr.: Centrolobium sp. (łac.) — gatunek (łac. species) roślin z rodziny Centrolobium; łaciński skrót „sp.” używany jest po nazwie rodzajowej, kiedy nie ma pewności co do gatunku. [przypis edytorski]

centryfuga (daw.) — wirówka, narzędzie służące do rozdzielania zawiesin i emulsji. [przypis edytorski]

centryfuga — wirówka do rozdzielania mieszanin złożonych ze składników różnej gęstości. [przypis edytorski]

cent — tu: nowy krajcar, pieniądz o wartości 1/100 złotego reńskiego (guldena austriackiego). [przypis edytorski]

centuria (bot.) — tysiącznik, roślina z rodziny goryczkowatych. [przypis edytorski]

centuria — jednostka taktyczna wojska rzymskiego licząca stu piechurów. [przypis edytorski]

centurion — dowódca centurii, oddziału złożonego ze stu żołnierzy. [przypis edytorski]

centurion — w armii rzym. dowódca stuosobowego oddziału, wchodzącego w skład kohorty; dziesięć kohort (5–6 tys. żołnierzy) stanowiło legion. [przypis edytorski]

centurion — w armii rzymskiej dowódca centurii, oddziału złożonego ze stu żołnierzy; sześć centurii tworzyło kohortę, dziesięć kohort (5–6 tys. żołnierzy) stanowiło legion. [przypis edytorski]

centurion — w armii rzymskiej dowódca stuosobowego oddziału. [przypis edytorski]

centurion — w armii rzymskiej dowódca stuosobowego oddziału, wchodzącego w skład kohorty; dziesięć kohort (5000–6000 żołnierzy) stanowiło legion. [przypis edytorski]

centym — drobna moneta francuska, wartości 1/100 franka. [przypis edytorski]

ceny stu wołów — wartość przedmiotu często przeliczano na ilość zwierząt, jakie można za nie nabyć. [przypis edytorski]

Cenzorinus — tu: Gajusz Marcjusz Rutilus, syn pierwszego plebejskiego dyktatora i cenzora starożytnego Rzymu, noszącego to samo imię; trybun ludowy (311 p.n.e.) i konsul (310 p.n.e.); przydomek Cenzorinus otrzymał, gdy po raz drugi pełnił wysoki urząd cenzora (294 i 265 p.n.e.), wprowadzony w Rzymie pół wieku po wygnaniu Koriolana. Do głównych obowiązków cenzora należało przeprowadzanie spisów obywateli i czuwanie nad obyczajnością, a także zawieranie kontraktów na roboty publiczne. [przypis edytorski]

cenzor — wyższy urzędnik rzymski, odpowiedzialny m. in. za przeprowadzanie spisów obywateli oraz dbający o obyczajność. [przypis edytorski]

cenzor — wyższy urzędnik rzymski, odpowiedzialny m. in. za przeprowadzanie spisów obywateli. [przypis edytorski]

cenzor — wyższy urzędnik w republice rzymskiej, odpowiedzialny m.in. za przeprowadzanie spisów obywateli oraz dbający o obyczajność. [przypis edytorski]

cenzura a. cenzurka (daw.) — tu: świadectwo szkolne. [przypis edytorski]

cenzura (daw.) — tu: świadectwo szkolne [przypis edytorski]

cenzura — tu daw.: świadectwo szkolne. [przypis edytorski]

cenzusowiec — w odniesieniu do wojskowych termin ten oznacza osobę mającą cenzus, czyli pewien stopień wykształcenia ogólnego (zazwyczaj jest to matura). [przypis edytorski]

cenzus — podział obywateli na grupy społeczne mające różne prawa i obowiązki w państwie, w szczególności prawa wyborcze lub prawa w sprawowaniu w urzędów, zwykle ze względu na majątek, pochodzenie, płeć, wykształcenie, wyznanie. [przypis edytorski]

cepak — pachołek miejski, którego zadaniem było łapanie przestępców i sprowadzanie ich do więzienia. [przypis edytorski]

cepcule — zakonnice a. uczennice szkoły zakonnej (Boy wykorzystuje tu przezwisko uczennic Szkoły Domowej Pracy generałowej Jadwigi Zamoyskiej w Kuźnicach, pochodzące od wymawianego z góralska słowa „czepiec”). [przypis edytorski]

ceper — określenie używane przez górali do nazwania osób pochodzących z terenów nizinnych. Również obraźliwe określenie niewprawnych (zdaniem mówiącego) turystów. [przypis edytorski]

ceper (reg.) — nie góral. [przypis edytorski]

ceperski — przym. od ceper, w gw. podhalańskiej: człowiek z nizin. [przypis edytorski]

cep — narzędzie do młócenia zboża. [przypis edytorski]

cep — narzędzie do młócenia ziarna, zbudowane z dwóch pałek połączonych rzemieniem lub łańcuchem; tu: miało posłużyć do zatłuczenia niedołężnego bociana. [przypis edytorski]

cep — narzędzie do ręcznego młócenia zboża w celu wyłuskania ziaren z kłosów; cep zbudowany był z dwóch połączonych ze sobą przegubem (z rzemienia lub z dwóch ogniw łańcucha) kijów, z których jeden, dłuższy, służył za uchwyt i zwany był dzierżakiem, zaś drugi, zwany bijakiem, krótszy i wykonany zazwyczaj z twardszego drewna, służył do uderzania w kłosy ułożone na twardym podłożu (klepisku). [przypis edytorski]

cep — narzędzie do ręcznego młócenia zboża w celu wyłuskania ziaren z kłosów, zbudowane z dwóch pałek połączonych rzemieniem lub łańcuchem. [przypis edytorski]

cepowaty — podobny do cepa, czyli drewnianego narzędzia używanego dawniej do młócenia zboża w celu wytrząśnięcia uderzeniami ziaren z kłosów. [przypis edytorski]

cep — proste narzędzie służące do młócenia zboża, zbudowane z dwóch połączonych ze sobą rzemieniem lub łańcuchem kijów, z których dłuższy (dzierżak) służył jako uchwyt, a krótszy (bijak) do uderzania w zboże, ułożone na twardym podłożu; dzięki umiejętnemu uderzaniu (bijak powinien spadać płasko, a nie na sztorc) oddziela się ziarno od plew i słomy. [przypis edytorski]

cep — przyrząd do ręcznego młócenia zboża; młócenie: oddzielanie ziaren od kłosów przy pomocy regularnych uderzeń cepami w rozłożone na twardej powierzchni zboże. [przypis edytorski]

Ce qui importe, ce ne sont point les personnes: mais les choses (fr.) — To, co jest ważne, to wcale nie ludzie, ale rzeczy. [przypis edytorski]

ce qui n'est fort a sa santé, car il abhorre tout a fait de ces choses et c'est encore un grand péché (fr.) — co nie jest dobre dla jego zdrowia, ponieważ obrzydza on sobie całkiem te rzeczy, a co więcej jest to wielki grzech. [przypis edytorski]

Ceramika (gr. Kerameikos) — dzielnica w starożytnych Atenach. [przypis edytorski]

Ceramik — właśc. Keramikos, dzielnica Aten zamieszkała przez garncarzy; dziś sławna również z zachowanego staroż. cmentarza. [przypis edytorski]