Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | dopełniacz | dawne | francuski | grecki | gwara, gwarowe | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia grecka | mitologia rzymska | niemiecki | przestarzałe | rosyjski | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski

Według języka: wszystkie | lietuvių | polski


Znaleziono 1215 przypisów.

Mikołaj Mielecki (zm. 1585) — starosta chmielnicki (1557), później wojewoda podolski i hetman, przyjaciel Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]

Mikołaj Mielecki (zm. 1585) — starosta chmielnicki (1557 r.), później wojewoda podolski i hetman, przyjaciel Kochanowskiego. [przypis redakcyjny]

Mikołaj — Mikołaj d'Este, ojciec Leonella, Borsa i Herkulesa I. [przypis redakcyjny]

Mikołaj Wolski (1550–1630) — miecznik koronny, a za Zygmunta III marszałek wielki, miłośnik sztuki i literatury, po którym zachował się w Bibliotece Jagiellońskiej duży zbiór książek hiszpańskich, podróżował wiele po Europie, zwłaszcza w młodości. Odbywał poselstwo m.in. do papieża Klemensa VIII. [przypis redakcyjny]

mikrotom — aparat do krajania bardzo cienkich skrawków tkanek roślinnych czy zwierzęcych, które bada się pod mikroskopem. [przypis redakcyjny]

Mikuła — Mikołaj, najważniejszy święty prawosławny. [przypis redakcyjny]

Mikulenice a. Mikulińce — miasteczko nad Seretem na płd. od Tarnopola. [przypis redakcyjny]

Miławczyce — wieś w powiecie pińczowskim; dobra składające się z Miławczyc i Bieglowa. [przypis redakcyjny]

miłość (amor) — Zob. Przyp. do Tw. 13. [przypis redakcyjny]

Miłość, co mówi do mojego ducha — Początek jednej z najpiękniejszych pieśni miłosnych Dantego. [przypis redakcyjny]

Miłość, co pierwsza, śpiewając, zstąpiła (…) swe skrzydła rozpięła — Archanioł Gabriel (według Sw. Łukasza, rozdz. 1). [przypis redakcyjny]

Miłość, co wprawia w ruch słońce i gwiazdy — Czytelnik raczy zauważyć, że poeta wszystkie trzy części swojej Boskiej Komedii, to jest Piekło, Czyściec i Raj, kończy słowem: Gwiazda. To słowo trzy razy powtórzone, symbolem jest troistego światła Wiary, Nadziei i Miłości, które ducha całej ludzkości zarazem oświeca, podnosi i do siebie pociąga. [przypis redakcyjny]

Miłość i sarkazm przemawiały na próżno — mowa o następującym ustępie listu Reeve'a z dn. 25 października: „Pamiętaj, kochany, że dzieci nieszczęścia powinny być ze sobą w zgodzie, że niezgoda nie powinna mieszać się do marzeń żołnierzy Polski. Cierp i bądź wyrozumiały! Lepiej, abyś był sam na środku pustyni Sahary, niż wśród braci Twoich, jeśli szablę trzymasz w ręku, a nienawiść masz w sercu. Piszesz, że nienawiść w Twem sercu żyje, a jednak ruchliwe sceny kłótni Twoich odgrywają się z dala ode mnie. Czyżby się serce Twoje oddaliło od mojego? A może przypadkiem nie znałem go nigdy? Powinieneś pogodzić się z Łubieńskim i bez wahania uwierzyć w to, co Ci mówił. »I rzekł do niego Piotr: Po ileż razy prześladowcom moim mam przebaczyć, czy siedem razy? — Zaprawdę, i siedem razy po siedem — odpowiedział Jezus«. Gdy mi napiszesz, żeś powiedział człowiekowi temu: przebaczam, podniesiesz się w mojem mniemaniu. Zygmuncie, Zygmuncie! W liście, na który odpowiedziałeś, nie chciałem deklamować. Cóż mię to obchodzi, że styl jest dobry i do Twojego przemawia serca, gdy myśli nie są Twojemi myślami, ani zasady nie są Twojemi zasadami. Twarde mam serce, nie współczuję z ludzkiemi cierpieniami, litości nie rozumiem; z trudnością poddaję się sympatiom, lecz, Bogu dzięki, nigdy nie pozwoliłem oddalić się ode mnie człowiekowi, gdy głosem łkającym daremnie prosił o przebaczenie. Nigdy nie uścisnąłem z lekka ręki wroga, który mi się do nóg rzucał. Piszesz mi o tajemnicach barbarzyńców. Zaprawdę, znajdują się one w liście Twoim, jeśli pod barbarzyńcą mam rozumieć Zygmunta Krasińskiego. A więc ten barbarzyńca oznajmia mi, że przebaczenie jest dla niego bezbożnością, że Bóg, dla wykonywania najwyższych wyroków nieskończonej sprawiedliwości podzielił świat na katów i przestępców, i że przeznaczenie dało mu za kolebkę salę fechtunkową. Piszę w tonie sarkastycznym, a jednak miłość tylko okazać Ci chciałem. Czyż miłość i sarkazm zarówno przemawiać będą daremnie?”. [przypis redakcyjny]

miłość kapitana Vésel, żandarma z Cento — przyjaciele pana Beyle pytali go nieraz, kto to byli ów kapitan i żandarm; odpowiadał, że już zapomniał. (przypis Prospera Mérimée) [przypis redakcyjny]

Miłość mnie taką pociągała siłą (…) im wyżej jest z nas w niebo wzięta — Poeta tak jest tym, co widział, zachwycony, że dotąd nic go tak żywo nie zapaliło miłością, nawet oczy Beatrycze. Co objaśnia przez myśl następującą: pieczęcie żywe (gwiazdy), które z góry swój blask i moc biorą, a niższym od siebie sferom tego blasku i mocy udzielają, im bliższe są arcysiły, tym większą piękność wyciskają. A on właśnie dla tego widoku tylko od Beatrycze oczu się odwrócił. Jednak uznaje poeta, że święta rozkosz, jaka świeci z Beatrycze oczu, bez przerwy nim władać będzie, ponieważ ta rozkosz stanie się czystszą, im wyżej ze sfery na sferę podnosić się będzie. [przypis redakcyjny]

miłość wolna — swobodny związek, wolny od „przesądów”, poza przyjętymi w społeczeństwie „uświęconymi” normami; hasło „wolnej miłości” było bardzo modne na przełomie wieków XIX i XX. [przypis redakcyjny]

Miłość, wspomnienia, szczęście — W A. wspomnienia zam. przekreślonego: nadzieja. [przypis redakcyjny]

miłością z pierwszego ogniska — Pierwsze ognisko, pierwsza siła, pierwsza miłość: tymi i tym podobnymi frazesami często napotykamy orzeczonego Boga przez poetę. [przypis redakcyjny]

miłościwą panią zwać kogo — kasztelanową. [przypis redakcyjny]

miłosierdzie — Autor używa tutaj wyrazu „misericordia”, jak pod 24, jednakże nie zupełnie w tym samym znaczeniu. [przypis redakcyjny]

Miłosna — wieś i stacja kolejowa 18 km na południowy wschód od Warszawy. [przypis redakcyjny]

Miłosnicy mądrości — filozofowie, przyrodnicy. [przypis redakcyjny]

Miłujcie bliźnich, co wam źle robili — Słowa Chrystusa Pana według Ewangelii św. Mateusza. [przypis redakcyjny]

mila angielska — [miara długości równa] 1,6 kilometra. [przypis redakcyjny]

Milcjades — zwycięzca Persów pod Maratonem w 490 p.n.e. [przypis redakcyjny]

Milcz, wilku przeklęty — W pierwszej pieśni Piekła lwica symbolem jest chciwości. Plutus, że jest demonem skąpców, dlatego poeta mówi doń: „Przeklęty wilku”. [przypis redakcyjny]

miledi (z ang. milady) — żona lorda. [przypis redakcyjny]

Milet (staroż.) — bogate gr. miasto handlowe na wybrzeżu Azji Mniejszej. [przypis redakcyjny]

milicja — tu: obrona kraju zasadzona na pospolitym ruszeniu obywateli, którzy obowiązkowo otrzymują wykształcenie wojskowe; milicją — dziś popr. forma B. lp: milicję. [przypis redakcyjny]

milion czterykroć sto tysięcy — [milion czterysta;] liczba prawdopodobnie bliska rzeczywistości; na mężczyzn ponad lat 15 wypada, według obecnego stosunku, 1.655 tys. (gdy się przyjmie wyliczoną przez Korzona liczbę ogólną ludności włościańskiej); liczbę tę należy niewątpliwie zmniejszyć, ze względu na gorsze, niż obecnie, warunki higieniczne, powodujące większą śmiertelność przed rokiem piętnastym. [przypis redakcyjny]

militabat pro nobis (łac.) — walczyła za nas. [przypis redakcyjny]

militans (łac.) — walcząca. [przypis redakcyjny]

mille lire (wł.) — tysiąc lirów. [przypis redakcyjny]

Mille tendresses, mille amitiés (fr.) — tysiąc czułości, tysiąc pozdrowień. [przypis redakcyjny]

Milton, John (1608–1674) — poeta angielski, po utracie wzroku główny swój utwór, Raj utracony, dyktował żonie i córkom. [przypis redakcyjny]

mimo libraryją — koło księgarni. [przypis redakcyjny]

mimo miasto biegłeś murowane, / Od przeźroczystej rzeki wkoło opasane (…) — mimo Mantuę nad rz. Mincio. [przypis redakcyjny]

mimo praw swej równi — to jest równowagi, do której woda układać się musi. [przypis redakcyjny]

Mimo to chociaż tak piękna (…) nie byłaIliada, III, 159–160 [przypis redakcyjny]

minąć kogo (starop.) — [tu:] przewyższyć. [przypis redakcyjny]

mina — staroż. jednostka monetarna, w systemie attyckim równa 436 g srebra; minę dzielono na 100 drachm, zaś 60 min tworzyło talent. [przypis redakcyjny]

Minatur (…) facit (łac.) — Grozi wojną, a nie toczy jej; tak cały naród polski zwykł czynić. [przypis redakcyjny]

mincarz (daw.) — kujący monetę. [przypis redakcyjny]

Mincel — wśród mieszkańców Lublina do dziś utrzymuje się wersja, że pierwowzorem Minclów z Lalki byli lubelscy kupcy tegoż nazwiska. [przypis redakcyjny]

Minerwa i Junona (…) pyta Spence — [patrz:] Polymetis Dial., VI, p. 63. [przypis redakcyjny]

Minerwa (mit. rzym.) — bogini mądrości, nauk i umiejętności, utożsamiana z Ateną (Palladą) w mit. gr.; tu metonim.: zdolność, wymowa. [przypis redakcyjny]

minia, właśc. minjan (hebr.: liczba) — zgromadzenie złożone z dziesięciu dorosłych Żydów, niezbędne do niektórych ceremonii religijnych, w tym do odmówienia modlitwy kadisz, np. żałobnej. [przypis redakcyjny]

minister kalwiński — pastor, duchowny protestancki, wyznawca doktryny Kalwina. [przypis redakcyjny]

minister — pastor, duchowny protestancki. [przypis redakcyjny]

minister — tu: duchowny protestancki, pastor. [przypis redakcyjny]

ministri status (łac.) — ministrowie państwa. [przypis redakcyjny]

Minona — siostra Morara, córka Tormana, śpiewa przed królem pieśni nieszczęśliwej Kolmy, płaczącej po stracie Salgara. [przypis redakcyjny]

minorum i (…) majorum (łac.) — młodszych i starszych. [przypis redakcyjny]

minorum ordinum (łac.) — niższych święceń. [przypis redakcyjny]

Minos — według mitu starożytności pogańskiej, sędzia umarłych; poeta, chcąc powiększyć zgrozę obrazu piekła, zrobił go potwornym i przydał mu ogon. Ta fantastyczna postać nie jest wszakże dowolnym wymysłem poety, ma swój cel i znaczenie. Albowiem okropności miejsca i zgrozie, jaką grzech w pobożnej duszy chrześcijańskiej obudza, najściślej odpowiada. [przypis redakcyjny]

minucje (daw.) — kalendarz. [przypis redakcyjny]

minucyjarz — ten, co pisze kalendarze i przepowiednie pogody. [przypis redakcyjny]

minutissima quaeque arcana (łac.) — najdrobniejsze nawet tajemnice. [przypis redakcyjny]

minutissima stipula (łac.) — drobniutkie ździebełko. [przypis redakcyjny]

Miód i szarańcza karmiły Chrzciciela (…) co z Ewangelii poznałeśEwangelia św. Marka, rozdz. 1, w. 6. [przypis redakcyjny]

Miodowa — przy ul. Miodowej (która wówczas zaczynała się przy ul. Senatorskiej; przedłużenie Miodowej do Krakowskiego Przedmieścia nastąpiło pod koniec roku 1887) w dawnym pałacu Paca mieścił się od r. 1875 Sąd Okręgowy. (Nazwa od gen. Ludwika Paca, który przebudował go w r. 1823; pałac wypalony w r. 1944 jest obecnie całkowicie odbudowany. Mieści się tu Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej). [przypis redakcyjny]

miotłem — pomiotłem [bezwolnym narzędziem; red. WL]. [przypis redakcyjny]

mirabile (łac.) — dziwne. [przypis redakcyjny]

mirabilia (łac.) — cuda. [przypis redakcyjny]

mirabiliter (łac.) — na podziw; wymyslnie. [przypis redakcyjny]

Mira — tak zwana okolica blisko Padwy. [przypis redakcyjny]

mir (daw.) — pokój, przymierze. [przypis redakcyjny]

mire (ang.) — błoto. [przypis redakcyjny]

Mirforda — miasto Milford w Anglii. [przypis redakcyjny]

mirgorodzkiego — miasto Myrhorod leży na Połtawszczyźnie, we wsch. części Ukrainy, ok. 50 km na wschód od Łubniów. [przypis redakcyjny]

mirhorodcy — Kozacy, służący w mirhorodzkim kurzeniu. [przypis redakcyjny]

mirhorodzkiego — stacjonującego zwykle w Myrhorodzie, na Połtawszczyźnie, we wsch. części Ukrainy, ok. 50 km na wschód od Łubniów. [przypis redakcyjny]

miriada — gr. liczebnik oznaczający 10 000; w lm: wielka, trudna do określenia ilość. [przypis redakcyjny]

mirjady (z gr.) — dziesiątki tysięcy. [przypis redakcyjny]

Mironice a. Mieronice — wieś kościelna; do tej parafii należała Olszówka. [przypis redakcyjny]

Mirowscy — domyślnie: gwardziści, tak nazwani od założyciela, jenerała Mira. [przypis redakcyjny]

mir — pokój, tu: zawieszenie broni. [przypis redakcyjny]

Mirra — córka Kinirasa, króla cypryjskiego. Według podania miał Kiniras z nią spłodzić Adonisa. [przypis redakcyjny]

mir (starop.; tu forma D. lp: mira) — pokój, przymierze. [przypis redakcyjny]

mir — starosłowiańskie, używane jeszcze w staropolszczyźnie słowo oznaczające pokój, przymierze. [przypis redakcyjny]

mir — szacunek, poważanie. [przypis redakcyjny]

mir uderzyć (daw.) — zawrzeć pokój. [przypis redakcyjny]

Mir (…) wypowiedział (starop.) — zerwał pokój. Obecnie „wypowiada się” wojnę; wówczas mówiono: wypowiadam pokój, opowiadam wojnę. [przypis redakcyjny]

mirzać się — znaczenie wyrazu niejasne, zapewne: wykazać się, wziąć się do czegoś realnego [względnie: mierzyć się; red. WL]. [przypis redakcyjny]

Miserere mei, Domine! (łac.) — Zmiłuj się nade mną, Panie. [przypis redakcyjny]

Miserere mei (łac.) — zmiłuj się nade mną. [przypis redakcyjny]

miserias nostri maximas orbis parens (łac.) — zlitowawszy się nad nami wszechrodzic świata. [przypis redakcyjny]

Misericordes beati — Słowa Chrystusa Pana według Ewangelii Św. Mateusza: „Błogosławieni miłosierni, albowiem oni dostąpią miłosierdzia”. [przypis redakcyjny]

Misiowski, Michał — podsędek krakowski (od 1681), zm. 1682 r. [przypis redakcyjny]

misiurka (daw.) — żelazna czapka z czepcem, spadającym na ramiona. [przypis redakcyjny]