Potrzebujemy Twojej pomocy!

Na stałe wspiera nas 477 czytelników i czytelniczek.

Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 5449 przypisów.

na katy (starop. forma) — dziś: na katów; tu: do katów. [przypis edytorski]

na Kaukazie ucierał się z Czeczeńcami — z początkiem XIX wieku na Kaukaz zaczęli trafiać polscy zesłańcy siłą wcielani do armii carskiej, prowadzącej w tym czasie wojnę na Kaukazie (1817–1864), która miała na celu podporządkowanie plemion kaukaskich Moskwie. [przypis edytorski]

Na każdy piorun wykrzyk wtórował — każdemu piorunowi towarzyszył okrzyk (ucztujących); uczta Skirgiełły porównywana jest do nieokiełznanej, niszczącej burzy. [przypis edytorski]

na każdy przypadek — na wszelki wypadek. [przypis edytorski]

na kilka zawodów — dziś: na kilka sposobów. [przypis edytorski]

nakiwać (daw.) — nagadać komuś, upomnieć, pogrozić (od kiwania palcem). [przypis edytorski]

Na Kleine, na Puppe! Komm, komm (niem.) — No, mała, no, laleczko! Chodź, chodź. [przypis edytorski]

naklektać — tu: naopowiadać, nagadać. [przypis edytorski]

na kogoś to coś (…) patrzy — tu: wygląda na kogoś; podobne jest do kogoś (o rodzaju zachowania). [przypis edytorski]

na koło (starop.) — dziś: wkoło, naokoło. [przypis edytorski]

na koło (starop. forma ort.) — wkoło, wokoło, naokoło. [przypis edytorski]

na koło (starop.) — naokoło, wkoło. [przypis edytorski]

na kolacją (daw.) — dziś: na kolację. [przypis edytorski]

na kolacją (daw.) — na kolację. [przypis edytorski]

na kolanach modliłem się do mego patrona, który przecież więcej niż inni wie, co to pokusa — patronem jest św. Antoni a. Antoni Wielki (250/251?–356), egipski pustelnik, opat i ojciec pustyni, ortodoksyjny asceta. [przypis edytorski]

na kolbę pokuszać (daw.) — narażać się na kije. [przypis edytorski]

na kolumnach wyryć miejskich — ówczesny sposób archiwizacji uchwał oraz traktatów międzypaństwowych. [przypis edytorski]

na komornym siedzieć — nie mieć własnego domu i mieszkać w izdebce w domu innego, bogatszego chłopa, przeważnie w zamian za świadczoną pracę. [przypis edytorski]

na komorze — chodzi o komorę celną, czyli graniczny urząd celny. [przypis edytorski]

na kondzie — na kondycji, tj. na posadzie korepetytora, nauczyciela domowego. [przypis edytorski]

na kongresach w Velehradzie Morawskim, poświęconych sprawie Unii — w latach 1907–1936 w Velehradzie na Morawach odbyło się 7 teologicznych kongresów ekumenicznych, na których próbowano wypracować porozumienie między prawosławnym Wschodem a łacińskim Zachodem. [przypis edytorski]

nakoniec (starop. forma ort.) — dziś popr.: na koniec; w końcu, ostatecznie. [przypis edytorski]

na koszu osiąść — spotkać się z odmową propozycji małżeństwa. [przypis edytorski]

na koszu — tu: odrzucony przez kobietę. [przypis edytorski]

na kowalowę (daw.) — dziś: na kowalową. [przypis edytorski]

nakręcać (daw.) — ukierunkowywać; fałszywie interpretować. [przypis edytorski]

na krewnéj nie mścijmy się głowie — nie zabijajmy naszego krewnego. [przypis edytorski]

nakryślić — dziś: nakreślić. [przypis edytorski]

na kseb, na ocib — po kujawsku: „do siebie”, „od siebie”. [przypis edytorski]

na księżą oborę (daw., gw.) — na cmentarz. [przypis edytorski]

na księżą oborę poglądać — szykować się na śmierć. [przypis edytorski]

na księżej grudzi — nie żyje (dosł.: leży w ziemi koło kościoła). [przypis edytorski]

Na księżycu (…) — fragm. wiersza Juliana Tuwima Satyra na księżyc. [przypis edytorski]

Naksos Bakcha — Bachus (w mit. gr. Dionizos), bóg płodności i wina, przybywszy na wyspę Naksos, spotkał porzuconą tam przez Tezeusza, zrozpaczoną księżniczkę kreteńską Ariadnę; Bachus pocieszył ją i poślubił. [przypis edytorski]

Naksos — największa wyspa archipelagu Cyklady na M. Egejskim; w starożytności centrum uprawy wina, w V w. p.n.e. uzależniona od Aten jako członek Ateńskiego Związku Morskiego. [przypis edytorski]

nakształt (starop. forma ort.) — dziś popr.: na kształt. [przypis edytorski]

na którem przyzwalał (daw.) — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: na które przyzwalałem. [przypis edytorski]

na którym nikt z czytelników się nie rozumie — nikt z czytelników się nie zna. [przypis edytorski]

na kupce Ormiany (daw.) — dziś popr. forma B. lm: na kupców Ormian. [przypis edytorski]

na kuraż (daw.) — dla odwagi. [przypis edytorski]

na kuraż (z fr.) — na odwagę. [przypis edytorski]

na kusze — w oryg. burbolt (birdbolt), krótka strzała z tępym końcem do polowań na małe ptaki, która nie przebijała ciała i była stosunkowo bezpieczna. [przypis edytorski]

nałajać (starop.) — ponarzekać, powyrzekać na co. [przypis edytorski]

na łbie utykając — dotykając głowy; stukając się w głowę (gest oznaczający głupotę a. szaleństwo). [przypis edytorski]

Nałęcze — śrdw. ród wielkopolskich możnowładców, który dał początek herbowi Nałęcz. [przypis edytorski]

nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. Przypomnienie momentu uratowania Zbyszka od egzekucji przez Danuśkę. [przypis edytorski]

nałęczka (daw.) — chusta służąca jako przepaska na głowę. Przypomnienie sceny, w której Danusia uratowała Zbyszka przed egzekucją. [przypis edytorski]

Nałęczów — znane uzdrowisko w woj. lubelskim; od 1882 ulubione miejsce kuracji i wypoczynku Bolesława Prusa. [przypis edytorski]

Nałęcz — pol. herb szlachecki, jeden z najstarszych herbów polskich; jego godłem była biała, związana w okrąg chusta (nałęczka) na czerwonym tle. [przypis edytorski]

na łeb zlata — wybiega. [przypis edytorski]

Nałkowska, Zofia (1884–1954) — polska pisarka, publicystka i dramatopisarka. [przypis edytorski]

Nałkowska Zofia — pisarka, autorka m. in. powieści Granica (1935) oraz poświęconego II wojnie światowej zbioru opowiadań Medaliony (1946). [przypis edytorski]

nałóg — tu: przyzwyczajenie, rutyna. [przypis edytorski]

Na Łodzią — tytuł w wyd. BN w oprac. J. Krzyżanowskiego (1956) brzmi: „Nad łodzią”. Łodzia to herb Górków, potężnego rodu wielkopolskiego; na łodzią: starop. forma B. lp r.ż. [przypis edytorski]

na lada co składał (starop. konstrukcja) — byle czym się wymawiał. [przypis edytorski]

na larmę (starop.) — na alarm. [przypis edytorski]

na larmę wołają (starop.) — biją na alarm. [przypis edytorski]

nalazą — dziś popr. forma 3.os.lm: nalezą. [przypis edytorski]

nalazła — dziś popr.: znalazła. [przypis edytorski]

nalazła (starop.) — znalazła; napotkała. [przypis edytorski]

nalazł (daw.) — dziś: znalazł. [przypis edytorski]

nalazszy (daw. forma imiesł.) — dziś: znalazłszy. [przypis edytorski]

nalazszy — dziś forma imiesłowu przysł. uprzedniego: znalazłszy. [przypis edytorski]

nalazszy (starop. forma) — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]

nalazwszy (starop. forma) — dziś popr.: znalazłszy. [przypis edytorski]

na ledzie (starop. forma) — na lodzie. [przypis edytorski]

nalegać kogo (starop.) — dziś: nalegać na kogo. [przypis edytorski]

na lekcją (daw.) — dziś: na lekcję. [przypis edytorski]

na lekkość (starop.) — na pohańbienie. [przypis edytorski]

nalepa — w dawnych domach wiejskich: część pieca, na której się wygrzewano i pod którą można było palić; przypiecek. [przypis edytorski]

Nalepiński, Tadeusz (1885–1918) — poeta, nowelista, dramatopisarz i krytyk literacki; z wykształcenia doktor filozofii (Uniwersytet Karola w Pradze, 1907), autor tomu poezji Gaśnienie (1905), fragm. poematów (Chrzest. Fantazja polska, 1910; Ave Patria! Opowieść z czasów Wielkiej Wojny powracającej nam byt niepodległy, 1914–1916), zbiorów nowel (Śpiewnik rozdarty, 1914; Kazia, 1919) oraz fragm. dramatu Książę niewolny (1911). [przypis edytorski]

nalepsze jest rządzenie i szczęśliwe ludu tego sprawowanie, który się bojaźnią Bożą zaprawił — zob. Auzoniusz w mowie dziękczynnej do cesarza Gracjana za otrzymany konsulat: Ad Gratianum gratiarum actio pro consulatu IX, 43 (wychwala władcę za to, że, jak oznajmił mu Gracjan, „powierzył swoje zamiary Bogu i jego postanowienie posłusznie spełnił”, wg tłum. Tatiany Krynickiej). [przypis edytorski]

nalepszymi — dziś popr.: najlepszymi. [przypis edytorski]

naleść a. naleźć (starop.) — znaleźć, napotkać. [przypis edytorski]

na leśne jabłko — dziś: na kwaśne jabłko. [przypis edytorski]

Nalewajko, Seweryn (zm. 1597) — ataman kozacki, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie w latach 1595–1596; jego ojciec, kuśnierz z Husiatyna, został zabity z rozkazu dziedzica miasteczka, Marcina Kalinowskiego, z powodu osobistego z nim zatargu; po tym zdarzeniu Nalewajko uszedł z rodzinnych stron, służył w wojsku księcia Konstantego Ostrogskiego, następnie zbiegł do kozaków, brał udział w wyprawach przeciw Turkom i Tatarom na terenach Mołdawii i Węgier; wszczął kolejną rebelię kozacką po stłumieniu powstania Kosińskiego (1591–1593); ostatecznie Nalewajko został pokonany przez hetmana Stanisława Żółkiewskiego w bitwie nad Ostrym Kamieniem (3 kwietnia 1596 r.), a po bitwie pod Łubniami (dwutygodniowe blisko oblężenie na przełomie maja i czerwca) wydany przez własnych ludzi; w Warszawie był torturowany podczas trwającego 10 miesięcy śledztwa, a następnie skazany na ścięcie i poćwiartowanie, wyrok wykonano 11 kwietnia 1597 r. na Górze Szubienicznej (w miejscu, gdzie w XIX w. została wzniesiona Cytadela). [przypis edytorski]

Nalewajko, Seweryn (zm. 1597) — ataman kozacki, przywódca powstania kozacko-chłopskiego na Ukrainie w latach 1595–1596; po oblężeniu taboru w bitwie pod Łubniami na uroczysku Sołonica został przekazany przez starszyznę kozacką wojskom polskim w zamian za darowanie życia i majątku części Kozaków; przewieziony do Warszawy, po dziesięciomiesięcznym śledztwie i torturach został stracony przez poćwiartowanie. [przypis edytorski]

nalewka (daw.) — dzbanek z dzióbkiem do nalewania płynów. [przypis edytorski]

nalewka — tu: naczynie do polewania wodą. [przypis edytorski]

Nalewki — dawna ulica w dzielnicy Śródmieście w Warszawie, jedna z najważniejszych ulic handlowych miasta i jedna z głównych ulic dzielnicy żydowskiej, ruchliwy trakt komunikacyjny; zniszczona całkowicie w czasie powstania w getcie w 1943. [przypis edytorski]

naleźć (daw.) — znaleźć. [przypis edytorski]

naleźć — dziś popr.: znaleźć. [przypis edytorski]