Przypisy

Siemon Łukicz Szczerbatyj — przydany Chowańskiemu hetman nakaźny; nie zginął, lecz dostał się do niewoli. [przypis redakcyjny]

Siem — Syjam. [przypis redakcyjny]

Siengalewicz, Mikołaj — w latach 1874–1899 dyrektor wyższego gimnazjum w Lublinie, do którego Brzozowski uczęszczał. (Patrz Pamiętnik, wpis z dnia 5 I). [red. WL] [przypis redakcyjny]

Sieniawski, Mikołaj Hieronim — strażnik koronny, wojewoda wołyński, marszałek nadworny koronny, zm. 1684. [przypis redakcyjny]

sie padają — pękają. [przypis redakcyjny]

sie (…) przygodzić (starop.) — przydać się. [przypis redakcyjny]

Sieraw-mu — jenerałowi Sierawskiemu na emigracji. [przypis redakcyjny]

sierdzistość (daw.) — gniew. [przypis redakcyjny]

sierdzity (daw.) — zły, rozgniewany. [przypis redakcyjny]

siermięga — ubranie chłopskie. [przypis redakcyjny]

siermięga — wierzchni strój z grubego materiału, na przełomie XIX i XX w. charakterystyczny dla chłopów. [przypis redakcyjny]

sierści — w rękopisie dla rymu: sierci; tak też najczęściej pisze poeta. [przypis redakcyjny]

siestrze — liczba podwójna, dziś popr.: siostry; Anna i Konstancja, siostry Ferdynanda II. [przypis redakcyjny]

Siewierz — ziemia siewierska z miastami Czernihowem i Nowogrodem Siewierskim, nad rzeką Desną, lewym dopływem Dniepru; wszystkie wymienione grody i krainy zostały w r. 1654 zajęte przez Moskwę. [przypis redakcyjny]

siewka — gra dziecięca tu w sensie: zmiana miejsca). [przypis redakcyjny]

sie (…) żal nie hamuje — żal nie zmniejsza się. [przypis redakcyjny]

sie zawżdy na deszcz myja — zob. przysłowie: „Kot się myje, będzie deszcz”. [przypis redakcyjny]

sie zejdzie — nada się. [przypis redakcyjny]

sie z nienagła przymknął (starop.) — powoli się zbliżył. [przypis redakcyjny]

sie (…) zostoi — ostoi się, zostanie. [przypis redakcyjny]

Si figuri, signora (wł.) — Niech pani sobie wyobrazi. [przypis redakcyjny]

sigillaria, odontopterydy, lepidodendrony — bardzo dawne gatunki olbrzymich roślin, z których powstały pokłady węgla kamiennego. [przypis redakcyjny]

Sigillatus — rzeźbiony, sigillata — liczba mn. rodz. nij. — rzeźbione. [przypis redakcyjny]

sigillum (łac.) — pieczęć. [przypis redakcyjny]

significant (łac.) — oznaczają. [przypis redakcyjny]

significat (łac.) — znaczy. [przypis redakcyjny]

signore pittore, quanto (…) cadro? (wł.) — panie malarzu, ile (kosztuje) ten obraz? [przypis redakcyjny]

signum (łac.) — znak. [przypis redakcyjny]

Si iniquitates (…) sustinebit (łac.) — Panie, Panie, będzieszli nieprawości upatrywał, któż się ostoi (z Psalmu 130). [przypis redakcyjny]

si (łac.) — jeżeli; dwukrotnie użyte w mowie Ujejskiego. [przypis redakcyjny]

siła (daw.) — wiele, dużo. [przypis redakcyjny]

siła (daw.) — wiele. [przypis redakcyjny]

Siła ich (…) błądzili (…) siła, (…) iechali (starop. forma) — zamiast: siła ich błądziło, siła jechało; czyli: wielu błądziło, jechało: łacińska constructio ad sensum, np. multitudo fuerunt. [przypis redakcyjny]

siła — Potocki zgodnie z swą wymową rymuje: sieła. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — bardzo. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — bardzo; wiele. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — dużo. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — dużo, wiele. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — tu: bardzo. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — wiele, dużo. [przypis redakcyjny]

siła* (starop.) — wiele. [przypis redakcyjny]

siła (starop.) — wiele. [przypis redakcyjny]

silentium (łac.) — milczenie. [przypis redakcyjny]

silentium (łac.) — wieczne milczenie. [przypis redakcyjny]

Si l'envahissement du pays et mes conventions avec le Hetman ne m'avaient alors jeté à la tête des Suédois — l'auteur fait allusion sans doute aux guerres que la Pologne a soutenues contre Gustave Adolphe, de 1624 à 1629, et qui se terminèrent par la défaite des Suédois à Stum. Gustave dut rendre à la Pologne l'Esthonie et la Livonie, qu'il avait occupées. [przypis redakcyjny]

silna gruda a silny mróz — [tu:] oziębłość. [przypis redakcyjny]

silnej ręki — w średniowieczu częsty przydomek (manu fortis), wskazujący na męstwo rycerza. [przypis redakcyjny]

silny (starop.) — wielki. [przypis redakcyjny]

Siloe — sadzawka w Jerozolimie, tu utożsamiona z sadzawką Betsaida (Owczą). Aluzja do wersetów z Ewangelii św. Jana w Nowym Testamencie (J 5:2-5): kiedy anioł zstępował do sadzawki Betsaida i poruszał jej wody, nabierały one wtedy własności uzdrawiających. [przypis redakcyjny]

s'il vous plait (fr.) — proszę, jeśli łaska. [przypis redakcyjny]

Simifonti — Miasteczko w Toskanii. [przypis redakcyjny]

simnadciat' (ukr.) — siedemnastu. [przypis redakcyjny]

Simonetti — Włoch, lekarz Sobieskiego. [przypis redakcyjny]

simplex veritatis oratio (łac.) — prosta wymowy prawda. [przypis redakcyjny]

simpliciter (łac.) — po prostu. [przypis redakcyjny]

simulacrum (łac.) — obraz, wizerunek. [przypis redakcyjny]

simulant (łac.) — udają. [przypis redakcyjny]

simul et semel (łac.) — naraz i razem. [przypis redakcyjny]

simul et semel (łac.) — razem i obok. [przypis redakcyjny]

simultates, reconciliabitur (łac.) — waśnie, zgoda nastąpi. [przypis redakcyjny]

sine activitate (łac.) — bez czynnego udziału. [przypis redakcyjny]

sine arte mensa (łac.) — stół (obiad) bez kunsztu, prosty. [przypis redakcyjny]

sine bannis (łac.) — bez zapowiedzi. [przypis redakcyjny]

sine comprobatione iuratoria (łac.) — bez poprzysiężenia. [przypis redakcyjny]

sine consensu Reipublicae (łac.) — bez zezwolenia Rzeczypospolitej. [przypis redakcyjny]

sine contradictione (łac.) — bez sprzeciwu (termin sądowy). [przypis redakcyjny]

sine effectu (łac.) — bez skutku. [przypis redakcyjny]

sine fuco adulationis (łac.) — bez żadnej barwy pochlebstwa. [przypis redakcyjny]

sine ictu — pozbawione siły. [przypis redakcyjny]

sine ira et studio (łac.) — bez gniewu i bez przychylności, tj. bezstronnie. [przypis redakcyjny]

sine legali impedimento (łac.) — bez prawnej przeszkody. [przypis redakcyjny]

sine maiori motu (łac.) — bez wielkiego zawichrzenia. [przypis redakcyjny]

sine mysterio (łac.) — bez tajemnej przyczyny. [przypis redakcyjny]

sine qua non genius — bez której nie ma talentu. [przypis redakcyjny]

sine ramis et remis (łac.) — bez drągów i wioseł. [przypis redakcyjny]

sine socio doloris (łac.) — bez towarzysza niedoli. [przypis redakcyjny]

sine succeessione (łac.) — bez następcy. [przypis redakcyjny]

sine successore (łac.) — bez następcy. [przypis redakcyjny]

singiilatim (łac.) — szczegółowo. [przypis redakcyjny]

siódma gwiazda — Planeta Saturn, gdzie poeta wstępując, spotyka duchy, które na ziemi wyłącznie się oddawały duchowo-mistycznemu rozmyślaniu o Bogu. Dlatego te dusze bliższe są Bogu od tych, które poeta poprzednio na niższych sferach spotykał. [przypis redakcyjny]

siódmej gwiazdy, co pod lwa piersią swe żary zagrzewa — Tu poeta objaśnia, że w czasie tej jego podróży po raju, Saturn stał w znaku Lwa zodiakowym. [przypis redakcyjny]

Siodmegonaćcie lata za morzem był — lub: „Siodmegonaćcie lata zamorzon był”. [przypis redakcyjny]

siostra cesarza — Eleonora Mara. [przypis redakcyjny]

siostrzeniec — Zdzisław Redel. [przypis redakcyjny]

sipahiery (z pers. sipahi: jeździec) — jazda turecka. [przypis redakcyjny]

si potest ferii (łac.) — jeśli być może. [przypis redakcyjny]

siroctwa — sieroctwa. [przypis redakcyjny]

Siroko — Tak się nazywa wiatr suchy i duszący, wiejący z wybrzeży afrykańskich na ziemie włoskie. [przypis redakcyjny]

siromacha (daw. ukr.) — wilk. [przypis redakcyjny]

siromacha (daw. ukr.) — wilk-samotnik. [przypis redakcyjny]

siromacha (daw. ukr.) — wilk, wilczysko. [przypis redakcyjny]

siromacha (daw. ukr.) — włóczęga; wilk-samotnik. [przypis redakcyjny]

siromacha (z daw. ukr.) — wilk samotnik. [przypis redakcyjny]

si, signore conte (wł.) — tak, panie hrabio. [przypis redakcyjny]

sitowie — czyli nadwodna trzcina, godło cierpliwości i pokory; dwa warunki konieczne do zupełnego wyzwolenia się od grzechu. [przypis redakcyjny]

Sit tibi terra levis (łac.) — niech ci ziemia lekką będzie. [przypis redakcyjny]

Sit tibi terra levis! — Niech ci ziemia będzie lekką. [przypis redakcyjny]

sitzbad (z niem.) — kąpiel nasiadowa, kąpiel lecznicza obejmująca podbrzusze i uda. [przypis redakcyjny]

siurpryza (z fr. surprise) — niespodzianka. [przypis redakcyjny]

Siuzę — nazwisko rosyjskie „Suzin” wymówione tak, jakby było wyrazem francuskim. [przypis redakcyjny]