Przypisy

sto zdradziec — stu zdrajców. [przypis edytorski]

St. Petersburg — nazwa dwóch miejscowości w Stanach Zjednoczonych: w stanie Floryda i w stanie Pensylwania. [przypis edytorski]

Stříbro (niem. Mies) — miasto w Czechach, w kraju pilzneńskim. [przypis edytorski]

str. 124 ustęp ze Słowackiego — chodzi o fragment z pieśni I poematu Słowackiego Beniowski: „Jeżeli masz zostać młodą (…) ochrzczona tą piekielną wodą, / Której pies nie chce, wąż nawet nie pije” (w oryg. jest to zwrot skierowany do Polski, a przymiotnik „młodą” jest wyróżniony i stanowi aluzję do czasopisma „Młoda Polska” wyd. w Paryżu w l. 1818-1840 przez Eustachego Januszkiewicza i Stanisława Ropelewskiego). [przypis edytorski]

str. 144 i 120 trójwiersze Baudelaire'a — chodzi o fragmenty z Kwiatów Zła Charlesa Baudelaire'a w tłum. Antoniego Langego i Zofii Trzeszczkowskiej (pseud. Adam M-ski): „Czyniąc sobie tron i łoże,/ Z upadłego mego ducha,/ Żem skut z tobą, podły tworze,/ Jak galernik do łańcucha” (wiersz Upiór) oraz „bo w sercu mym, choć je ukoję, / brzmieć będą drogie łkania twoje, / jak bęben, gdy gra do ataku” (wiersz Heautontimoroumenos, tj. „sam siebie karzący”). [przypis edytorski]

str. 192 dwuwiersz Goethego — chodzi o fragment „Habe die Sonne nicht zu lieb… / Komm, folge mir In das dunkle Reich hinab” z dramatu wierszem Goethego Ifigania w Taurydzie (Iphigenie auf Tauris). [przypis edytorski]

str. 22 Słowackiego (Lambro) — chodzi o dwa fragmenty: „Oto mój żywioł, ta ciemność ponura (…) W sennych marzeniach” oraz „Dzisiaj ja nie chcę zabijać słowami (…) Stanie się długim i ciężkim konaniem!”, pochodzące z powieści poetyckiej Słowackiego Lambro, pieśń II, 12 oraz pieśń I, 8. [przypis edytorski]

str. 261 trójwiersz Leopardiego — chodzi o fragment: „(…) być tylko cieniem / Którego skrzydła anielskie unoszą / Między nicością i grobów marzeniem…”, pochodzący z wiersza Asnyka Endymion, mylnie przez autora Próchna przypisany wł. poecie romantycznemu, Giaco­mo Leopardiemu (1798–1837). [przypis edytorski]

str. 55 fragment sonetu Miriama — chodzi o sonet Stimmung Miriama (Zenona Przesmyckiego), zaczynający się od słów „Samotnyś. Błądzisz. W wyobraźni chorej (…)”. [przypis edytorski]

Strącone liście — utwór został opublikowany w zbiorze Z jednego strumienia: szesnaście nowel przez dziesięciu autorów z przedmową Elizy Orzeszkowej. Przedmowa autorstwa Elizy Orzeszkowej dostępna jest w bibliotece Wolne Lektury — Red. WL. [przypis edytorski]

strąd (reg.) — brzeg morski, wybrzeże. [przypis edytorski]

strąd (z kaszub.) — strefa lądu najbliższa morzu. [przypis edytorski]

strąga — zagroda do dojenia owiec w górach. [przypis edytorski]

Strážnice — miejscowość na południu Czech. [przypis edytorski]

Strążyska — Dolina Strążyska, położona w Tatrach Zachodnich. [przypis edytorski]

Strabla — wieś w woj. podlaskim, w pow. bielskim, ze stacją kolejową na trasie Białystok–Lublin. [przypis edytorski]

Strabon — geograf gr. żyjący na początku n.e.; zajmował się również historią naturalną. [przypis edytorski]

Strabon (ok. 63 p.n.e.–ok. 24 n.e.) — grecki geograf i podróżnik, autor obszernego dzieła Geōgraphiká (Geografia); od 25 p.n.e. przebywał w Egipcie, popłynął Nilem do Asuanu i granic Etiopii. [przypis edytorski]

strachać (gw.) — straszyć. [przypis edytorski]

strachać się (daw.) — bać się, obawiać się. [przypis edytorski]

strachać się (daw.) — bać się. [przypis edytorski]

stracha — dziś popr.: straszy. [przypis edytorski]

strachajło — pot. o człowieku tchórzliwym. [przypis edytorski]

strach go przejął (…) który w niem przedtem, jako żyw, nie postał (starop.) — przejął go strach, który w nim (nigdy) przedtem, jak długo żył, nie zrodził się. [przypis edytorski]

Strach Malabaru — niżej: Strachy Malabaru. Wybrzeże Malabarskie to kraina geograficzna w Indiach, nad Morzem Arabskim. W XIX i w pierwszej połowie XX wieku w posiadaniu Wielkiej Brytanii. W polskim tłumaczeniu Malabaro to także imię bohatera wiersza, w tekście angielskim Malabar to nazwa statku, zaś wiersz Noela nosi tytuł Wrak Malabaru. [przypis edytorski]

Strach mnie zdjął, patrząc na ciebie — dziś popr.: strach mnie zdjął, gdy patrzyłam na ciebie. [przypis edytorski]

Strach pomyśleć, że jakaś nawet i w domu Hadesa siedzi dusza… — Iliada XXIII 103–104, Achilles mówi o śnie, w którym zobaczył widmo poległego Patroklosa. [przypis edytorski]

strach próżni — łac. horror vacui (strach przed pustką): historyczny pogląd, oparty na wywodach starożytnych filozofów greckich, polegający na stwierdzeniu, że w naturze nie jest możliwe występowanie próżni („natura nie znosi próżni”), gdyż otaczające pustkę cząstki natychmiast by ją wypełniły. [przypis edytorski]

strach to w nim sprawuje (starop.) — strach to w nim sprawia; sprawia to jego strach. [przypis edytorski]

stracić na zawodzie — przegrać w wyścigach. [przypis edytorski]

stracić się (daw.) — przepaść, zaginąć, zabłąkać się. [przypis edytorski]

stracić się — zgubić się. [przypis edytorski]

straciemy — dziś popr. forma 3.os.lm. cz. przysz.: stracimy. [przypis edytorski]

stracim (daw.) — tu: forma krótsza użyta w celu utrzymania rytmu jedenastozgłoskowca; dziś: stracimy. [przypis edytorski]

straciwszy serce o oparciu się — zwątpiwszy w możliwość obrony. [przypis edytorski]

straconą została — dziś z M.: stracona została. [przypis edytorski]

Stracony raj — poemat epicki w 12 księgach autorstwa angielskiego poety Johna Miltona (1608–1674), opowiadający o buncie aniołów pod wodzą Szatana; przyjęta obecnie polska wersja tytułu brzmi: Raj utracony. [przypis edytorski]

stradać a. postradać (daw.) — stracić. [przypis edytorski]

stradać (daw.) — stracić. [przypis edytorski]

stradać — postradać, stracić. [przypis edytorski]

stradać — tracić. [przypis edytorski]

stradać żony — stracić żonę. [przypis edytorski]

Stradivarius, właśc. Antonio Stradivari (1643 lub 1644 –1737) — włoski mistrz lutniczy z Cremony, jeden z najwybitniejszych budowniczych instrumentów w historii. [przypis edytorski]

Stradivarius, właśc. Antonio Stradivari (1643 lub 1644–1737) — włoski mistrz lutniczy z Cremony, jeden z najwybitniejszych budowniczych instrumentów w historii. [przypis edytorski]

Stradom — mowa o osadzie Straduny. [przypis edytorski]

stradyjetka a. stradyjatka a. stradyjotka (daw.) — podbita futrem kurtka jeździecka używana w XVI–XVII w. [przypis edytorski]

stradyotka (daw.) — krótka szata jeźdźców. [przypis edytorski]

stragarz (przest., reg.) — sosrąb, gruba belka stropowa biegnąca środkiem wzdłuż całego pułapu i podtrzymująca go. [przypis edytorski]

strajk włoski — forma protestu pracujących, polegająca na tym, że pracy się nie przerywa, ale wykonuje się ją drobiazgowo i bardzo powoli. [przypis edytorski]

stramūžyti — parti. [przypis edytorski]

Strand — gł. arteria w gminie Westminster, w środkowej części Londynu. [przypis edytorski]

Strand — ulica w środkowej części Londynu. [przypis edytorski]

stranno (ros.) — dziwnie. [przypis edytorski]

strapienie — zmartwienie, kłopot. [przypis edytorski]

strapiona — zmartwiona. [przypis edytorski]

strapiony — zmartwiony. [przypis edytorski]

strapontena (z fr.) — składane siedzenie, oszczędzające miejsce; dostawka. [przypis edytorski]

straśnie (gw.) — strasznie. [przypis edytorski]

Strasbourg — miasto w płn.-wsch. Francji przy granicy niemieckiej na Renie. [przypis edytorski]

strasno (gw.) — straszna. [przypis edytorski]

Strasser, Otto (1897–1974) — bliski współpracownik, później konkurent Hitlera, reprezentant tzw. lewego skrzydła ruchu nazistowskiego. W 1930 r. założył własną organizację „Czarny Front” w opozycji do NSDAP Od 1934 r. na emigracji, w 1955 r. powrócił do Niemiec. [przypis edytorski]

Strasser, Otto — przywódca antykapitalistycznej frakcji nazistów, na skutek konfliktu z Hitlerem w roku 1930 odszedł z NSDAP i założył własne ugrupowanie „Czarny Front”. [przypis edytorski]

straszące każdego prawowiernego sofizmata — cytat z uwagi o Emilu Rousseau zamieszczonej w „Monitorze” w 1765; Emil zawiera ustęp znany jako „Wyznanie wiary wikarego sabaudzkiego”, stanowiący rodzaj wykładu chrystianizmu oderwanego od wszelkiego określonego wyznania i będący główną przyczyną potępienia tego utworu; sofizmat: rozumowanie z rozmysłem zbudowane fałszywie, a pozornie wyglądające na poprawne. [przypis edytorski]

straszliwszym jest — dziś z M.: straszliwszy jest. [przypis edytorski]

straszliwy (starop.) — strachliwy, bojaźliwy. [przypis edytorski]

Straszne Dni (hebr. Jomin Noroim) — tak nazywają Żydzi święta Nowego Roku i Sądnego Dnia, bowiem wówczas, według ich wierzeń religijnych, Bóg sądzi ludzi i wyznacza im los, zgodny z ich dotychczasowymi postępkami. [przypis edytorski]

straszne Mene-Tekel — aluzja do słów mene, tekel, ufarsin (a. mene tekel fares), które wg biblijnej Księgi Daniela zostały wypisane ognistymi zgłoskami przez tajemniczą rękę na ścianie podczas uczty Baltazara, króla babilońskiego i w szczytowym momencie jego triumfów stanowiły zapowiedź upadku i śmierci władcy; słowa zwyczajowo są tłumaczone: „policzone, zważone, podzielone” i odnoszą się do sądu Boga, na którym podsumowane zostaje w sposób ostateczny życie ludzkie. [przypis edytorski]

straszni dzidą — budzący zgrozę ze względu na swoje uzbrojenie. [przypis edytorski]

strasznieś mnie (…) skrzywdził — konstrukcja z ruchomą końcówką czasownika; inaczej: strasznie mnie skrzywdziłeś. [przypis edytorski]

straszny sternik, syn Erebu i Nocy (mit. gr.) — Charon, bóstwo opiekuńcze umierających, przewoźnik dusz przez rzekę Acheron (a. Styks) w Hadesie, krainie zmarłych. [przypis edytorski]

stratagème (fr.) — podstęp. [przypis edytorski]

strateg (gr. strategos) — w starożytnej Grecji i w państwach hellenistycznych: wysoki rangą dowódca armii lub floty. [przypis edytorski]

strateg (gr. strategos) — w starożytnej Grecji i w państwach hellenistycznych: wysoki rangą dowódca wojskowy; generał. [przypis edytorski]

strategia — tu: urząd stratega, w staroż. Grecji wysokiego rangą dowódcy wojskowego; w Atenach corocznie wybierano 10 strategów, po jednym z każdej jednostki administracyjnej. [przypis edytorski]

strategia — tu: urząd stratega, w staroż. Grecji wysokiego rangą dowódcy wojskowego; w Atenach od 501 p.n.e. corocznie wybierano 10 strategów, po jednym z każdej jednostki administracyjnej. [przypis edytorski]

strategika (daw.) — sztuka wojenna; z gr. strategos: dowódca wojsk. [przypis edytorski]

strategik — dziś popr.: strateg. [przypis edytorski]

strategos (gr.) — dowódca wojsk, strateg. [przypis edytorski]

strateg — w staroż. Grecji: wysoki rangą dowódca wojskowy; w Atenach corocznie wybierano 10 strategów, po jednym z każdej jedn. administracyjnej. [przypis edytorski]

stratopedarcha (gr. dosł.: dowódca obozu) — wysokiej rangi dowódca wojskowy. [przypis edytorski]

stratujem — dziś popr. forma: stratujemy. [przypis edytorski]

stratus — niska chmura chmura w postaci jednolitej białej lub szarawej warstwy; jej występowaniu czasem towarzyszy opad mżawki lub bardzo drobnego deszczu. [przypis edytorski]

Strauchgasse — historyczna ulica w centrum Wiednia. [przypis edytorski]

Strauß, David Friedrich (1808–1874) — niem. teolog i filozof. [przypis edytorski]

Straussberg — miasto w Brandenburgii, w Marchii Odrzańskiej; pod koniec XVIII w. powstało tu sanatorium dla wojskowych oraz inwalidów wojennych, w którym następnie otworzono również oddział szkolno-wychowawczy dla zagrożonej społecznie młodzieży. [przypis edytorski]

Strauss, David Friedrich (1808–1874) — niem. liberalny protestancki teolog i pisarz, pionier poszukiwań „Jezusa historycznego”, którego boskiej naturze zaprzeczał; wywarł wielki wpływ na europejskie chrześcijaństwo, rewolucjonizując badania nad Nowym Testamentem, wczesnym chrześcijaństwem i religiami starożytnymi. [przypis edytorski]

Strauss, David Friedrich (1808–1874) — niem. pisarz, filozof i teolog, autor Das Leben Jesu. Kritisch bearbeitet (1835), w którym dowodził, że Ewangelie stanowią głównie zbiory mitów i legend stworzonych w I i II w. n.e. na podstawie starotestamentowych podań o Mesjaszu; twierdził jednak, że chociaż Jezus nie istniał (lub był fanatykiem religijnym, a opisane cuda nie zdarzyły się naprawdę), należy pozostać przy religii chrześcijańskiej ze względu na chrześcijańską moralność. Pogląd ten spotkał się z krytyką Fryderyka Nietzschego w jego eseju David Strauss: der Bekenner und der Schriftsteller („David Strauss: myśliciel i pisarz”). [przypis edytorski]

Strauss, David Friedrich (1808–1874) — niem. pisarz, filozof i teolog, który w swoim dwutomowym dziele Das Leben Jesu. Kritisch bearbeitet (1835) dowodził, że Jezus nie istniał lub był jednym z fanatyków religijnych, a Ewangelie stanowią zbiory mitów i legend, a opisane w nich zdarzenia i cuda nie wydarzyły się naprawdę. [przypis edytorski]

Strauss, David Friedrich (1808–1874) — niem. pisarz, filozof i teolog; w swoim głównym dziele Das Leben Jesu. Kritisch bearbeitet (Życie Jezusa. Opracowanie krytyczne, 1835) dowodził, że Jezus najprawdopodobniej nie istniał, a Ewangelie to zbiór mitów powstałych w I i II w. n.e. na bazie starotestamentowych podań o mesjaszu; uważał jednak, że nie należy z tego powodu zrywać z chrześcijaństwem, które wypracowało wartościowy system moralny (z tym jego poglądem polemizował ostro Friedrich Nietzsche). [przypis edytorski]

Strauss, David Friedrich (1808–1874) — niem. pisarz, filozof neoheglista i teolog; w swoim głównym dziele Das Leben Jesu. Kritisch bearbeitet (Życie Jezusa. Opracowanie krytyczne, 1835) dowodził, że Jezus najprawdopodobniej nie istniał, a Ewangelie to zbiór mitów powstałych w I i II w. n.e. na bazie starotestamentowych podań o mesjaszu; uważał jednak, że nie należy z tego powodu zrywać z chrześcijaństwem, które wypracowało wartościowy system moralny (z tym jego poglądem polemizował ostro Friedrich Nietzsche). [przypis edytorski]

Strauss, Dawid (1808–1874) — niemiecki filozof i teolog. [przypis edytorski]

Strauss, Johann (1825–1899) — austriacki kompozytor, autor słynnych walców tanecznych i operetek; syn Johanna Straussa (1804–1849), kompozytora walców i innych tańców. [przypis edytorski]

Strauss, Johann Baptist (1804–1849) — austriacki kompozytor, dyrygent i skrzypek; autor tańców (poza walcami również polki, kadryle, kotyliony oraz marsze); ojciec Johanna Straussa, również kompozytora, autora słynnych operetek i walców. [przypis edytorski]

Strauss, Richard (1864–1949) — niemiecki kompozytor i dyrygent, jeden z czołowych kompozytorów późnego romantyzmu; tworzył początkowo głównie poematy symfoniczne, później opery, pisane pod wpływem Wagnerowskiej koncepcji dramatu muzycznego. [przypis edytorski]

Strauss, Richard (1864–1949) — niemiecki kompozytor i dyrygent, jeden z czołowych kompozytorów późnego romantyzmu; tworzył początkowo głównie poematy symfoniczne, później opery, pisane pod wpływem Wagnerowskiej koncepcji dramatu muzycznego; autor m.in. opery Salome (1905), według dramatu Oscara Wilde'a. [przypis edytorski]

strawa (daw.) — pokarm, pożywienie. [przypis edytorski]

strawa (daw.) — pożywienie, jedzenie. [przypis edytorski]

strawa (daw.) — pożywienie. [przypis edytorski]

strawa — jedzenie, posiłek. [przypis edytorski]

strawa —jedzenie. [przypis edytorski]