Przypisy

wszystkich Ateńczyków doprowadzi do tego, że odważnie wprost na groty włóczni pójdą — taki przymiot jest zawsze potrzebny, pokój panuje wyjątkowo i niedługo. I teraz, choć dzięki Nikiaszowi pokój nastał od kilku miesięcy, groźbę nowego wybuchu czuje się w powietrzu. Rzeczywiście, w 415 r. następuje wyprawa sycylijska, drugi okres wojny peloponeskiej. [przypis tłumacza]

wszystkich portów — Ateny mają prócz Pireusu jeszcze dwa małe porty, Zea i Munichia, i obszerną zatokę Faleron. [przypis tłumacza]

wszystkich źródeł, z jakich Barnes korzystał, a te nie są dla mnie obecnie dostępne — szczególną trudność nastręczają liczne wersje owej protestanckiej legendy o Aleksandrze VI. [przypis tłumacza]

Wszystkie deklamacje o nieprawości tego człowieka (…) poważną ilość zdrowych myśli — [Friedrich-Albert Lange,] Historia filozofii materialistycznej. [przypis tłumacza]

Wszystkie fałszywe piękności, które ganimy — Ta liczba mnoga odnosi się do Montaigne'a (Próby II, 10; II. 31). [przypis tłumacza]

Wszystkie hamulce (…) tutaj pękają — brutalność tę, kryjącą się pod szlachetnym wysłowieniem Racinowego teatru, podchwycił doskonale Claude Farrère, w epizodzie powieści swojej l'Homme qui assasina, również rozgrywającej się w Konstantynopolu. Występuje tam pewien Polak, „książę” Cernuwicz, „mający w rodzie pięciu królów”, sekretarz ambasady rosyjskiej. Polak ten, bardzo ciemna figura, okazuje się wielkim znawcą i entuzjastą Racine'a. Cernuwicz, pragnąc uwydatnić Francuzowi istotnego ducha tego poety, streszcza mu Bajaseta, transponując akcję i język na epizod ze świata paryskich sutenerów (aboule le pognon, on causera ensuite etc.). Nawiasem mówiąc, ten szubrawy Polaczek-obieżyświat, zapoznający Francuza z pięknościami klasycznymi i posiadający lepiej od niego argot paryskiej ulicy, jakiś to prawdziwy typ! Przypominam sobie, jak raz, przejeżdżając przez Wiedeń, byłem na świeżej operetce Csardasz-fürstin. Otóż kiedy w patetycznym zakończeniu I aktu, piękna śpiewaczka tinglowa, Sylva Varescu, żegna się na wieki z młodym księciem, którego odrywa od niej familijna „racja stanu”, nie mogłem oprzeć się wzruszeniu, do którego jak gdyby się mieszały jakieś inne, mętne podźwięki. Naraz olśniony wykrzyknąłem w duchu: „ależ to Berenice Racine'a!”. Istotnie, analogia sytuacji i tonu zadziwiająca. Nie znaczy to, aby autor libretta aż tak daleko szukał natchnienia do swego utworu; znaczy tylko, że gdziekolwiek miłość przemawia ze sceny szczerym akcentem, tam bezwiednie wkracza na terytorium Racine'a. [przypis tłumacza]

wszystkie lunety, astrolabia, busole […] stwarzają kontakt z przyrodą — można by z genialnego wywodu ks. Hieronima ułożyć coś na kształt prawa Keplera, mianowicie: ilość środków naukowych, czyli łączna ich masa, stoi w stosunku proporcjonalnym do kwadratów odległości poznania przyrody, a odwrotnie proporcjonalnym do ścisłości powyższego rozumowania. [przypis tłumacza]

wszystkie miasta — „miasto” po grecku oznacza równocześnie i państwo. [przypis tłumacza]

wszystkie miasta z własnej, nieprzymuszonej ochoty wolały stanąć po stronie Cyrusa zamiast Tissafernesa, oprócz Milezyjczyków — w Milecie Tissafernes skazał wielu możnych na wygnanie, a skonfiskowane im majątki pewnie oddał swym stronnikom, mieszkańcom tego miasta. Nowi właściciele domów, okrętów i dóbr, które niegdyś należały do wygnanych, obawiali się teraz ich powrotu, nie chcąc tracić swych świeżych nabytków. Być może, że nawet oświadczyli Cyrusowi gotowość poddania się, pod warunkiem, że nie będzie popierał pretensji wygnańców. Cyrus odpowiedział odmownie i przez to napędził im jeszcze większego strachu. [przypis tłumacza]

Wszystkie przemiany dokonywają się według prawa powiązania przyczyny ze skutkiem — w pierwszym wydaniu: „Zasada tworzenia [Grundsatz der Erzeugung]. Wszystko, co się dzieje (zaczyna być), uprzedza z góry, że istnieje coś, po czym ono następuje, wedle pewnego prawidła”. [przypis tłumacza]

Wszystkie substancje, o ile mogą być spostrzegane w przestrzeni (…) — w pierwszym wydaniu: „Zasada wspólności. Wszystkie substancje, o ile są spółcześnie, znajdują się w ustawicznej wspólności (tj. we wzajemnym na siebie oddziaływaniu)”. [przypis tłumacza]

wszystkie swe idee wyprowadzić z tej, która odpowiada początkowi i źródłu całej Natury, aby ta idea stała się także źródłem wszystkich innych idei — [por.] Poniżej [„z tego, że idea winna być całkowicie zgodna ze swą treścią formalną (…)” itd.; red WL]. [przypis tłumacza]

wszystkie wejścia do świątyni — właściwie: wejścia na górę, τὰς ἀνόδους, ascensum, stąd u Clementza „die Zugänge zur Höhe”; [pominięto tłum. na rosyjski]. — Ustęp ten kończy się średnikiem, wobec tego ostatnie zdanie kończy się na pierwszych słowach rozdziału następnego: „to przekonało Idumejczyków”. [przypis tłumacza]

Wszystkie zjawiska są w czasie (…) — zamiast ustępu: „Wszystkie zjawiska są w czasie (…)” do „(…) ani maleć” w pierwszym wydaniu są zdania następne: „Wszystkie zjawiska są w czasie. Ten może określać stosunek w ich istnieniu dwojakim sposobem: albo o ile następują po sobie, albo o ile są równocześnie. Ze względu na pierwsze rozważamy czas jako kolej czasu, ze względu na drugie — jako zakres czasu”. [przypis tłumacza]

Wszystkie zjawiska zawierają… — ustęp od: „Wszystkie zjawiska (…)” do „(…) przestrzeń i czas w ogóle” jest dodatkiem drugiego wydania. [przypis tłumacza]

wszystkimi dowódcami, jakichkolwiek wysyłaliście (nie wchodzę w to) — Demostenes jako romantyk, zapatrzony w Salaminę, Maraton i Plateje, nie znosił kondotierstwa, jakie z natury wiąże się z ustrojem mieszczańskim (trzeba nie zapominać, że wojna w starożytności trwała ciągle). [przypis tłumacza]

wszystkim tym, co to drapnęli pod Pawią — Aluzja do żołnierzy, którzy ratując się ucieczką, opuścili Franciszka I pod Pawią (1525), tak iż dostał się do niewoli. [przypis tłumacza]