Potrzebujemy Twojej pomocy!
Na stałe wspiera nas 474 czytelników i czytelniczek.
Niestety, minimalną stabilność działania uzyskamy dopiero przy 500 regularnych darczyńców. Dorzucisz się?
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | czeski | dopełniacz | dawne | filozoficzny | francuski | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | literacki, literatura | medyczne | mitologia | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | starożytny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | żeglarskie | zoologia
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 8699 przypisów.
moszea (daw.) — meczet. [przypis edytorski]
moszej — zniekształcone mosques, tj. meczetów. [przypis edytorski]
moszey (daw.) — meczet. [przypis edytorski]
mosz (gw.) — masz. [przypis edytorski]
moszna — worek jądrowy. [przypis redakcyjny]
Moszny — wieś w środkowej części dzisiejszej Ukrainy, na prawym brzegu Dniepru, ok. 50 km na płd. wschód od Kaniowa. [przypis edytorski]
motać (daw.) — tu: kręcić, miotać, rzucać. [przypis edytorski]
motać przędzę — zwijać, nawijać na coś przędzę, tj. nić służącą do wyrobu tkanin. [przypis edytorski]
mota (gw.) — macie. [przypis edytorski]
mot d'ordre (fr.) — dewiza, hasło. [przypis edytorski]
motek — kłębek włóczki. [przypis edytorski]
motek — nici, przędza zwinięte luźno w podłużny pęczek lub nawinięte na szpulkę. [przypis edytorski]
motek splątanego jedwabiu — rozplątanie go miało stanowić symbol wymaganej w małżeństwie cierpliwości. [przypis edytorski]
moterystė — santuoka. [przypis edytorski]
motet (muz.) — rodzaj kompozycji wokalnej na wiele głosów, przeważnie z tekstem o tematyce religijnej. [przypis edytorski]
motet (muz.) — rodzaj kompozycji wokalnej na wiele głosów, przeważnie z tekstem o tematyce religijnej, zwykle śpiewanej bez akompaniamentu. [przypis edytorski]
motet (muz.) — rodzaj kompozycji wokalnej na wiele głosów, przeważnie z tekstem o tematyce religijnej, zwykle śpiewanej bez akompaniamentu. [przypis edytorski]
motety, charysterie — dziękczynne modły. [przypis tłumacza]
Mothe-Guyon, Jeanne de la (1648–1717) — francuska mistyczka, oskarżona o szerzenie kwietyzmu, nauki o potrzebie zatopienia się w modlitwie i i mistycznym spokoju (łac. quietus) Bożym, zdania się na łaskę Bożą. [przypis edytorski]
mother (ang.) — matka. [przypis edytorski]
motia (daw., z fr.) — spółka, współuczestnictwo. [przypis edytorski]
motia (daw. z fr.) — spółka, współuczestnictwo. [przypis edytorski]
motia (gw.) — spółka. [przypis edytorski]
Motina łankta tawe — Matka czeka cię. [przypis autorski]
motina (litewskie) — matka. [przypis autorski]
Motława — dopływ Wisły; wpada do niej w Gdańsku. [przypis redakcyjny]
motława — tu: zatoka. [przypis edytorski]
Motłoch i cezar: oto jest Rzym cały — Pod cezarami ułożyła się równość wszystkich poddanych — przed cezarem; przyjęte zostały do prawa obywatelstwa tak skąpo rozdawanego przez patrycjuszów, wszystkie prowincje państwa. Większa część cezarów pochodziła z prowincji. Trajan był Hiszpanem, Heliogabal Syryjczykiem, Maksymian Gotem itd. Rzym, którego myślą było ujarzmić świat, a samemu zostać na boku, tak jak Bóg po stworzeniu świata; musiał koniecznością okoliczności otworzyć bramy swoje ludom północy i południa. Egoizm jego nie mógł się utrzymać zawsze w tej samej, odległej, samotnej postawie, nie rozlał on swojej indywidualności, ale ci, których podbił, rozdarli ją stopniami: każdy przyszedł upomnieć się o jej cząstkę. Sztuki Greków, filozofia grecka pierwsze wcisnęły się do miasta, nauczyły miasto, wyosobniły w nim cząstkę duchowną sobie. Tym samym zgubiły je: bo wielki egoizm materialny dopóty silny, dopóki zupełnie jest materialnym. Ducha w nim obudzić a zgubić go, to jedno, bo naturą ducha jest dążenie zewnątrz, jest siła rozlewania się, wcześniej czy później od jego usiłowań pęknąć musi skupienie materialne. Dalej wschodnie podania, mity, obrzędy i czary przybyły do Rzymu. One w gminie to samo sprawiły, co filozofia grecka w senacie i patrycjuszach. One symbol egoistyczny wiecznego Kapitolu rozerwały; później okazały się dotykalnie skutki widome tych przyczyn niewidomych, moralnych. Rzym stał się Grecją, Egiptem, Azją mniejszą, a nie Grecja, Egipt, Azja mniejsza stały się Rzymem. Barbarzyńcy zasiedli w senacie rzymskim, pomieszały się wszystkie wiary i prawa w tej colluvio nationum [(łac.): mieszaninie nacji; red. WL], w tym składzie dezorganizującym się, upadły wszystkie dawne porządki i podania rzymskie. Arystokracja zupełnie wyginęła, to przez zawiść cezarów, to przez wyczerpnienie sił żywotnych. Cezar, konfiskując jej dobra lub biorąc zapisy, stał się jej dziedzicem; również zgromadził w sobie wszystkie prawa kapłanów i ludu; co mógł zniszczyć na swoją korzyść, zniszczył. Siły zniszczonych zebrał w sobie. Jednej tylko rzeczy, jednej jednostki nie mógł zniszczyć. To jest ludu, któremu panował. Został się więc sam na sam z nim; a że w tej drugiej połowie państwa była siła materialna, siła prosto bytu, musiał jej nie raz ulegać, podchlebiać jej darami, igrzyskami itd. Lecz prócz niego i ludu nic już nie było w Rzymie. [przypis autorski]
motłoch — zbieranina; tu: śmieci, odpady, ruina. [przypis edytorski]
Motley, John Lothrop (1814–1877) — amerykański pisarz, autor dwóch dzieł poświęconych historii Holandii: The Rise of the Dutch Republic i The United Netherlands. [przypis edytorski]
motocykletka (daw.) — motocykl. [przypis edytorski]
motoł — matoł, tępak. [przypis edytorski]
motowidło — narzędzie do odmierzania i zwijania w motki nici. [przypis edytorski]
motowidło — przyrząd do odmierzania i zwijania motki nici, przędzy. [przypis edytorski]
motowidło — przyrząd służący do odmierzania i zwijania w motki nici lub przędzy. [przypis edytorski]
motowidło — urządzenie służące do zwijania nici w motki. [przypis edytorski]
Motteville, Françoise de (ok. 1620–1689) — francuska pamiętnikarka, pokojówka Anny Austriaczki. [przypis edytorski]
Motteville, Langlois de (1621–1689) — autor wydanych w r. 1723 Pamiętników do dziejów Anny Austriaczki (matki Ludwika XIV). [przypis edytorski]
motto, wzięte przez poetę od przodka, Andrzeja Maksymiliana Fredry — „Cudzego nabywając, swoje często tracim; kto po cudzą stawkę idzie, trzeba, żeby swoją stawił, czasem i zapłacił”. [przypis autorski]
Motto wzięte z Szekspirowskiego Hamleta (akt I, scena 2). [przypis redakcyjny]
motu proprio (łac.) — z własnego popędu. [przypis redakcyjny]
motu proprio — tu: postanowienie, dekret. [przypis tłumacza]
Motus (…) ungui — Horatius, Odae III, 6, 21. [przypis tłumacza]
motylica wątrobowa — rodzaj przywry, pasożyt wewnętrzny żyjący w przewodach żółciowych wątroby roślinożerców, czasem także człowieka. [przypis edytorski]
motyliczka (starop., zdrobn.) — motylek. [przypis edytorski]
Motyl Kaszemirski, najpiękniejszy i najrzadszy z motylów. [przypis autorski]
motylów — dziś popr. forma D. lm: motyli. [przypis redakcyjny]
Motyl — Volage [fr.: zmienny; red. WL]. [przypis autorski]
motyw: „Ona zedrze urok z tamtej” działał już na samego Strumieńskiego dość niewyraźnie (s. 297 w. 3) — [autor w ten sposób opatrzył odsyłaczami wewnątrztekstowymi pierwodruk swej powieści; tu na odnośnej stronie znajduje się fragment zaczynający się od słów:] „Może ta trzecia uratuje Olę, zedrze urok z Angeliki, zrobi to, czego nie może zrobić Ola jako żona legalna i dozwolona” (rozdział XVI). [przypis edytorski]
motyw wedycki (właśc. wedyjski) — motywy odnoszące się do najstarszych pism indyjskich, Wed, w których zawarte są wierzenia, traktaty filozoficzne i teologiczne, opisy obyczajów i obrzędów. [przypis edytorski]
Motywy czynu zmieniają się często podczas czynu, a przynajmniej wydają się innymi po czynie — to zastosował Hebbel w Judycie, którą właśnie wtedy pisał. [przypis tłumacza]
motyw (z łac.) — powód, uzasadnienie. [przypis redakcyjny]
mouleur (fr.) — odlewnik. [przypis edytorski]
Mouleur (frz.) — Formengießer. [przypis edytorski]
Moulin-Joli — wiejska posiadłość malarza Watelet, gdzie panna de Lespinasse spotkała po raz pierwszy pana de Guibert w czerwcu 1772. [przypis tłumacza]
Moulin Rouge — kabaret w Paryżu, słynny jako miejsce narodzin skandalizującego tańca, kankana. [przypis edytorski]
Mounet-Sully (pseud.), właśc. Jean-Sully Mounet (1841–1916) — francuski aktor. [przypis edytorski]
Mount Harriet — ob. Mount Manipur, najwyższy szczyt wyspy Andaman Południowy, 383 m n.p.m. [przypis edytorski]
Mount Rushmore (Góra Rushmore) — góra w zach. części stanu Dakota Południowa, w której w latach 1927–1941 wykuto pomnik o nazwie Mount Rushmore National Memorial, przedstawiający głowy czterech prezydentów USA szczególnie znaczących dla historii tego kraju. [przypis edytorski]
Mouquet — syn pana Mouque; dziś w jęz. fr. nazwiska żon i dzieci nie różnią się formą od nazwiska męża i ojca. [przypis edytorski]
Mouquette — córka pana Mouque; dziś w jęz. fr. nazwiska żon i dzieci nie różnią się formą od nazwiska męża i ojca. [przypis edytorski]
Mouret, Jean-Joseph (1682–1738) — fr. kompozytor, autor operowych tragedii lirycznych i oper baletowych, czołowy przedstawiciel muzyki barokowej we Francji. [przypis edytorski]
Mousa, właśc. Musa (arab.: Wyciągnięty z wody) — prorok w Koranie, w Biblii, Starym Testamencie znany jako Mojżesz, w islamie uważany za proroka (nabi), posłańca bożego (rasul), prawodawcę oraz przywódcę; wytrysnęła (…) jak źródło niegdyś za Mousy uderzeniem: nawiązanie do zdarzenia opisanego w Biblii (Wj 17,1–6): prowadząc lud Izraela przez na pustynię, Mojżesz dokonał cudu, by napoić spragnionych i buntujących się z tego powodu Izraelitów: według instrukcji otrzymanych od Boga Jahwe wziął laskę, uderzył w skałę Horeb (na której stanął Jahwe), a wtedy ze skały wypłynęła woda. [przypis edytorski]
mouscoutaires — komuniści. [przypis autorski]
mousse (fr.) — chłopiec okrętowy. [przypis edytorski]
movens gressum (łac.) — stawiając kroki. [przypis edytorski]
Movet autem animum (…) Id nunc plane (…) satis excruciat — „Męczy duszę pytanie, dlaczego nie przenosi się krótką drogą grzechów na Boga, jeśli grzechy pochodzą z tych dusz, które Bóg stworzył, a te dusze od Boga?”. „Jasnoś to wypowiedział, co mnie w myślach moich dostatecznie niepokoi”. [przypis tłumacza]
movimentum (łac., r.n.) — ruch. [przypis edytorski]
mową nie naszą — Prapradziad poety, jak w pieśni poprzedniej, mówi tu po łacinie, ponieważ łacina za jego czasów była mową powszednią osób uczonych i wyżej kształconych. [przypis redakcyjny]
mową potoczną albo samymi wierszami, i to wierszami bądź pomieszanymi jedne z drugimi… — tu i niżej słowo „wiersz” odpowiada oryginalnemu μέτρον (metron, pierwotnie: miara), rozumianemu ogólnie jako antyczny wiersz metryczny, odróżniający się od prozy („mowy potocznej”) pewnym regularnym rytmem, bądź jako określone metrum, czyli wzorzec rytmiczny wiersza, albo sam wers. [przypis edytorski]
Mowa Asiniusza raczéj była napuszona… — Tacyt, L. I, 11. [przypis autorski]
mowa Gaelu — chodzi o język gaelicki. [przypis edytorski]
Mowa jest o Gabrielu Rożnieckim, muzyku. C.N. [przypis autorski]
Mowa o magnacie słynnym z okrucieństw, Mikołaju Bazylim Potockim, którego krwawe „zabawy” opiewała ukraińska pieśń ludowa; stały się one także przedmiotem kilku opracowań literackich. [przypis redakcyjny]
Mowa pana Adama do księcia Adama, o panu Andrzeju — tj. A. Mickiewicza do A. Czartoryskiego o A. Towiańskim. [przypis redakcyjny]
mowa ta spoczywa w rękopisie wrocławskim — zob. Archiwum dla historii literatury i oświaty, t. IX, str. 277. [przypis tłumacza]
Mowa tutaj o wieszaniu morskich piratów. A. Johns, Piracy…, s. 44. [przypis autorski]
mowa uroczysta i zwycięska na cześć Ryszarda Wagnera z okazji jego tryumfu bajruckiego w 1876 — chodzi o otwarcie Teatru Operowego w miejscowości Bayreuth w Bawarii, wybudowanego specjalnie na potrzeby związane z wykonaniem kompozycji Wagnera; inauguracja miała miejsce 13 sierpnia 1876 r. i stanowiła fenomen społeczno-kulturalny: obecne były na niej koronowane głowy, cesarz niem. i król pruski Wilhelm II, cesarz Brazylii Dom Pedro II, król Bawarii Ludwik II von Wittelsbach (incognito) i przedstawiciele arystokracji obok wybitnych osobistości kultury i sztuki, takich jak filozof Friedrich Nietzsche czy kompozytorzy: Edward Grieg, Piotr Czajkowski, Franciszek Liszt i in.; począwszy od tej daty do dziś w Bayreuth odbywa się coroczny festiwal wagnerowski. [przypis edytorski]
mowa wiązana — wypowiedź w formie wiersza, przeciwieństwo prozy. [przypis edytorski]
mowa, że Ganimedes Zeusowi wino nalewa, chociaż bogowie wina nie piją — Homer, Iliada XX 234. [gdyż bogowie piją nektar, a śmiertelnicy wino; red. WL] [przypis tłumacza]
Mowczy, pope! Ne twoje diło brechniu meni zadawaty! Chody no na dwir, nauczu ja tebe pułkownikiw zaporoskich szanowaty (z ukr.) — milcz, popie. To nie twoje zadanie zarzucać mi kłamstwo. Chodź na dwór, nauczę cię szanować pułkowników zaporoskich. [przypis redakcyjny]
mowę Montalemberta — wygłoszoną w sprawie Polski dn. 21 stycznia 1817 w paryskiej Izbie Panów. [przypis redakcyjny]
moweżanr — fonetyczny zapis fr. wyrażenia mauvais genre: zły ton, niesmaczny, niewłaściwy sposób wysławiania się a. zachowania. [przypis edytorski]
mowić — dziś: mówić. [przypis edytorski]
mowny (daw.) — gadatliwy. [przypis edytorski]
mowy robotników i przywódców robotniczych — chodzi tu o działaczy prawicy Polskiej Partii Socjalistycznej. [przypis redakcyjny]
Mox etiam lemures animas dixere silentum (łac.) — wkrótce też ciche dusze zmarłych nazwano lemurami. [Cytat z Kalendarza (Fastes) Owidiusza, opisujący pochodzenie rzymskiego kultu zmarłych. Red. WL]. [przypis autorski]
moździerz — miseczka z tłuczkiem służąca do ucierania przypraw, leków itp. [przypis edytorski]
moździerz — tu: rodzaj działa strzelającego pod stromym kątem. [przypis edytorski]
moździerz typu „Karl” o nazwie własnej „Ziu”, monstrualnego kalibru 600 mm, strzelający pociskami o wadze 2170 kilogramów sztuka — Właśc. 60-cm Karl-Grät 040. Moździerze te zaprojektowano z myślą o ostrzale umocnień francuskiej Linii Maginota. W sumie Niemcy wyprodukowali 6 egzemplarzy tej broni. [przypis edytorski]
možna (sl.) — galima. [przypis edytorski]
możderz (daw.) — dziś: moździerz. [przypis edytorski]
Może barany zarówno gorące — wg wydania Quarto te słowa oraz cztery następne kwestie Marii, aż do końca aktu II, mówi Katarzyna. [przypis edytorski]
możebne (daw.) — możliwe. [przypis edytorski]
możebne (daw.) — możliwe. [przypis edytorski]
możebne — dziś: możliwe. [przypis edytorski]
możebne — dziś raczej: możliwe. [przypis edytorski]
możebne — możliwe. [przypis edytorski]
możebny (daw.) — możliwy. [przypis edytorski]
może bym za zbytnią troskliwość wydała — może bym ujawniła za wielką troskliwość. [przypis edytorski]
