Przypisy

Protesilas i Laodamia — dramat Stanisława Wyspiańskiego. [przypis edytorski]

protestacyi — zgodnie z melodią wiersza wyraz ten należy czytać jako pięciosylabowy: pro-tes-ta-cy-i. [przypis edytorski]

protest — urzędowe oświadczenie odmowy zapłaty przez dłużnika sumy wskazanej na czeku, wekslu itp. [przypis edytorski]

protest wekslowy — dokument sporządzany w przypadku odmowy zapłacenia sumy wekslowej. [przypis edytorski]

Proteusz a. Proteus (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok, potrafił przepowiadać przyszłość i przybierać różne postaci. [przypis edytorski]

Proteusz a. Proteus (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok; potrafił przepowiadać przyszłość i przybierać różne postaci, by wymknąć się każdemu, kto chciał uzyskać od niego przepowiednię; odpowiadał jedynie temu, kto go skutecznie pochwycił i nie puszczał. [przypis edytorski]

Proteusz (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy, pasterz fok, potrafił przepowiadać przyszłość i przybierać różne postaci. [przypis edytorski]

Proteusz (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona i Tetydy. [przypis edytorski]

Proteusz (mit. gr.) — bóstwo morskie, syn Posejdona, pasterz fok, potrafił przewidywać przyszłość i przybierać różne postaci. [przypis edytorski]

Proteusz (mit. gr.) — bożek morski o zdolności zmieniania kształtów. [przypis edytorski]

Proteusz (mit. gr.) — syn Posejdona, bóstwo morskie świadome przyszłości i posiadające zdolność zmiany kształtu. [przypis edytorski]

Proteusz (mit. gr.) — syn Posejdona, posiadający zdolność przybierania różnych kształtów. [przypis edytorski]

Protezyleus — król Tesalii, zabity przez Hektora. [przypis edytorski]

protodiakon — tytuł honorowy w Kościołach prawosławnych: pierwszy wśród diakonów danej diecezji. [przypis edytorski]

protojerej — proboszcz w kościele prawosławnym. [przypis edytorski]

protokół — 1. zapis wszystkiego, co zostało powiedziane podczas narady, zebrania lub posiedzenia; 2. protokół dyplomatyczny to zbiór reguł postępowania obowiązujących podczas oficjalnych spotkań władców lub ambasadorów różnych państw; pojęcie o znaczeniu zbliżonym do znaczenia wyrażenia etykieta (dworska); w niniejszym zdaniu możliwe oba znaczenia. [przypis edytorski]

protomedyk (daw.) — pierwszy lekarz, główny lekarz monarchy a. miasta. [przypis edytorski]

protoplasta — założyciel rodu; tu ogólnie: przodek. [przypis edytorski]

protoplazma — materia żywa, z której zbudowane są komórki. [przypis edytorski]

protoplazma — materia, z której składają się komórki żywych organizmów. [przypis edytorski]

protopop — starszy duchowny prawosławny. [przypis edytorski]

protuberancja — jasna struktura widoczna ponad brzegiem tarczy słonecznej, składająca się ze stosunkowo gęstej plazmy; protuberancje obserwuje się podczas całkowitych zaćmień słońca lub za pomocą koronografu. [przypis edytorski]

protuberancje — struktury plazmy wznoszące się i poruszające tysiące kilometrów nad powierzchnią Słońca, podlegające jego polu magnetycznemu, widoczne z Ziemi nad brzegiem tarczy słonecznej podczas całkowitych zaćmień Słońca. [przypis edytorski]

Protunkowy Podatek (z łac. pro tunc: na teraz) — podatek tymczasowy, doraźny, wprowadzany w celu natychmiastowego zasilenia skarbu i liczący się na poczet zamierzonych podatków stałych. [przypis edytorski]

Proudhon, Pierre Joseph (1809–1865) — francuski myśliciel społeczny, polityk, dziennikarz, twórca anarchizmu indywidualistycznego; krytykował kapitalizm, państwo i Kościół. [przypis edytorski]

Proudhon, Pierre-Joseph (1809–1865) — francuski polityk, ekonomista, socjolog i dziennikarz. [przypis edytorski]

Proudhon pisał, że „Bóg i ludzkość to dwaj nieprzejednani nieprzyjaciele” i że pierwszą powinnością człowieka światłego — „wygnać raz na zawsze Boga z duszy i sumienia…” — we Wstępie dzieła System sprzeczności ekonomicznych, czyli filozofia nędzy (1846). [przypis edytorski]

Proust dał cały cykl takich mistrzowskich imitacji — publikowanych w „Figaro” i w „Mercure de France”, a następnie w książce Pastiches et Melanges (1919). [przypis edytorski]

Proust, Marcel (1871–1922) — francuski pisarz, autor cyklu W poszukiwaniu straconego czasu, arcydzieła powieści psychologicznej. [przypis edytorski]

Proust, Marcel (1871–1922) — pisarz francuski, autor cyklu powieści W poszukiwaniu straconego czasu. [przypis edytorski]

Proust revisited — w spisie treści wiersz występuje pod tytułem nożyczki. [przypis edytorski]

prout de jure venerit (łac.) — jak to wynika z prawa. [przypis edytorski]

prova — teismo procesas, byla, bylinėjimasis. [przypis edytorski]

proverbiorum (łac.) — forma D. lm: przysłów. [przypis edytorski]

proverbium (łac.) — powiedzenie, przysłowie. [przypis edytorski]

proverbium (łac.) — przysłowie. [przypis edytorski]

Providus Trokim de villa Philipowce, nobilis Iwan Philipowski subditus recognovit (łac.) — roztropny Trokim z Filipowic, poddany szlachcica Iwana Filipowskiego, zeznał. [przypis edytorski]

provotis — bylinėtis. [przypis edytorski]

provyti (lenk.) — čia: teigti, sakyti. [przypis edytorski]

prowadź rzecz dalej — kontynuuj. [przypis edytorski]

prowadzić szpady — tu: posługiwać się szpadą, wymierzać ciosy a. podburzać do waśni i do walki. [przypis edytorski]

prowancki — dziś popr. forma: prowansalski. [przypis edytorski]

Prowansja — kraina historyczna na wschód od dolnego biegu Rodanu, od zachodu ograniczona Alpami, od południa M. Śródziemnym; dawniej charakteryzująca się odrębnym językiem prowansalskim, niezależna od królestwa Francji; w 1481, po śmierci jej ostatniego samodzielnego władcy, na mocy jego testamentu Prowansja została połączona z Francją unią personalną, a w 1486 włączona do posiadłości monarchów Francji. [przypis edytorski]

Prowansja — kraina hist. w płd.-wsch. Francji, nad M. Śródziemnym, na wschód od dolnego biegu Rodanu. [przypis edytorski]

Prowansja — kraina w południowo-wschodniej Francji. [przypis edytorski]

prowda (gw.) — prawda. [przypis edytorski]

Prowe — bóstwo połabskie, patronujące sprawowaniu sądów, poświęcone mu były dęby w świętym gaju; jego imię wywodzi się niekiedy od słowa prawo. [przypis edytorski]

prowedytor (wł. provveditore) — zarządca regionu Republiki Weneckiej. [przypis edytorski]

proweniencja — pochodzenie. [przypis edytorski]

proweniencja (z łac.) — pochodzenie. [przypis edytorski]

prowentowe regestra — rejestry dochodów. [przypis edytorski]

prowentowy — dotyczący rejestracji lub kontroli dochodu (prowentu) zwłaszcza z majątku ziemskiego. [przypis edytorski]

prowentowy kałkuł (rus.) — kalkulacje, obliczenia dochodu. [przypis edytorski]

prowiant — jedzenie; zaopatrzenie. [przypis edytorski]

prowiantować — karmić. [przypis edytorski]

prowiantować — zaopatrywać w prowiant; tu: zaopatrywać w materiały do eksploatacji. [przypis edytorski]

prowidencja — opatrzność; w tym kontekście chodzi o proweniencję: pochodzenie. [przypis edytorski]

prowidencja (z łac.: providentia) — opatrzność. [przypis edytorski]

prowincją — dziś popr. forma B. lp: prowincję. [przypis edytorski]

prowincja Cyprion — nazwa, prawdopodobnie utworzona na określenie okolic miasta Cyporia. [przypis edytorski]

prowincjał — przełożony prowincji danego zakonu. [przypis edytorski]

prowincjał — zakonnik mianowany na przełożonego prowincji zakonu. [przypis edytorski]

prowincjalność — dziś popr.: prowincjonalność. [przypis edytorski]

prowincja — tu: dziedzina wiedzy lub umiejętności. [przypis edytorski]

prowincja Wschodnio-Pruska (niem. Provinz Ostpreußen) — utworzona po pierwszym rozbiorze Polski, objęła m.in. obszar Warmii i Prus Książęcych; od 1772 stanowiła część Królestwa Prus, a od 1871 Cesarstwa Niemieckiego. [przypis edytorski]

prowincjonał — dziś: prowincjusz. [przypis edytorski]

prowincjonalista — dziś: prowincjusz. [przypis edytorski]

prowincyę Dacyą (daw.) — dziś popr. forma: prowincję Dację. [przypis edytorski]

prowincyj — dziś popr. forma D.lm: prowincji. [przypis edytorski]

prowincyj — dziś popr.: prowincji. [przypis edytorski]

prowizja — tu: zaopatrzenie, jedzenie przydzielane żołnierzom. [przypis edytorski]

prowizja (z łac.) — tu: zapas żywności, prowiant. [przypis edytorski]

prowizja (z łac.) — tu: zapas żywności, prowiant. [przypis edytorski]

prowizor (daw.) — pracownik apteki o niższym stopniu niż magister farmacji. [przypis edytorski]

prowizor (daw.) — rządca, administrator; tu: dyrektor liceum. [przypis edytorski]

prowizorium (z łac.) — stan tymczasowy, przejściowy. [przypis edytorski]

Prowodnik — historyczna fabryka wyrobów gumowych. [przypis edytorski]

prowodyr (daw.; z ukr.) — przewodnik; przywódca; tu: przewodnik prowadzący niewidomego i niosący jego torbę z jałmużną. [przypis edytorski]

prowoki — tu: prowokatorzy. [przypis edytorski]

prowok. — tu: prowokująco a. prowokacyjnie, a. prowokuje. [przypis edytorski]

prozelita — neofita, nowo pozyskany wyznawca jakiejś wiary. [przypis edytorski]

prozelita — nowy, gorliwy wyznawca. [przypis edytorski]

prozelitka — neofitka, nowo pozyskana wyznawczyni jakiejś wiary. [przypis edytorski]

prozelityzm — dążenie do pozyskania nowych wyznawców określonej idei lub religii. [przypis edytorski]

prozelityzm — nawracanie innych na swoją wiarę. [przypis edytorski]

Prozerpina (mit. rzym.) — córka Cerery, bogini urodzaju, porwana i poślubiona przez Plutona, władcę krainy umarłych; odpowiednik Kory-Persefony w mit. gr. [przypis edytorski]

Prozerpina (mit. rzym.) — córka Cerery, porwał ją i poślubił Pluton, bóg krainy umarłych. Prozerpina co roku wracała do matki na lato, a opuszczała ją na zimę; tak mitologia tłumaczyła następstwo pór roku. Odpowiednikiem Prozerpiny w mit. gr. jest Kora-Persefona. [przypis edytorski]

prozodia — nauka o brzmieniowych właściwościach mowy lub wiersza: akcencie, iloczasie, intonacji. [przypis edytorski]

prozopopea — tu w znaczeniu: udramatyzowanie. [przypis edytorski]

prozopopeja (gr.) — tu: niepotrzebnie patetyczna gadanina. [przypis edytorski]

prozopopeja — zabieg retoryczny polegający na wprowadzeniu w obręb wypowiedzi pozornych cytatów słów tych, którzy nie mogą rzeczywiście wypowiedzieć się, np. zmarłych, nieobecnych, a nawet (poprzez personifikację) przedmiotów, zwierząt, zjawisk i pojęć. [przypis edytorski]

prozopopeja — zabieg retoryczny polegający na wprowadzeniu w obręb wypowiedzi pozornych cytatów słów tych, którzy nie mogą rzeczywiście wypowiedzieć się: zmarłych, nieobecnych, a nawet (poprzez personifikację) przedmiotów, zwierząt, zjawisk i pojęć. [przypis edytorski]

prūdas (brus.) — tvenkinys. [przypis edytorski]

prūdas (sl.) — tvenkinys. [przypis edytorski]

prūdas — tvenkinys. [przypis edytorski]

prudentia et vigilantia (łac.) — przezorność i czujność. [przypis edytorski]

„Prudential” — „Prudential” — warszawski wieżowiec wzniesiony w latach 1931-1933, nazwę swą zawdzięcza brytyjskiemu Towarzystwu Ubezpieczeń „Prudential”, które ulokowało w nim swoje biura. W czasie powstania warszawskiego wielokrotnie ostrzeliwany i poważnie uszkodzony przez Niemców, po wojnie odbudowany w latach 1950–1953. [przypis edytorski]

prunela — mocna, cienka tkanina jedwabna. [przypis edytorski]

prunelowy — wykonany z mocnej, jedwabnej tkaniny. [przypis edytorski]

Prunikos (gr. Προύνικος) — rzadko używane określenie gnostyckiej Sofii, które miało być stosowane przez nikolaitów. [przypis edytorski]