Footnotes

szlakować — tropić, śledzić. [przypis edytorski]

szlak węgierski — funkcjonujący od średniowiecza do końca XVIII w. szlak handlowy łączący Polskę z Węgrami. Tym szklakiem przewożono przeważnie wino, srebro, miedź. Jedna z dróg szlaku węgierskiego przebiegała przez Boguchwałę, łącząc się ze szlakiem tatarskim ze Lwowa do Krakowa. [przypis edytorski]

szlamia — dziś: szlam; muł. [przypis edytorski]

szlanne — tak w źródle; być może: szklanne (daw.), tj. szklane. W oryg. fr. des billes (bez przymiotnika): kulki (do gry), bile; bile wyrabiano ze szkła, z marmuru, z agatu lub z gliny. [przypis edytorski]

szlara — tu zapewne: coś przypominającego miękkie pióra (dosł.: pióra wokół oczu sowy). [przypis edytorski]

szlarka (daw.) — układające się w falbankę lub harmonijkę obszycie brzegu sukni, gorsetu a. czepka. [przypis edytorski]

szlę (daw.) — dziś popr. forma: ślę. [przypis edytorski]

szle — dziś popr. forma 3.os.lp: śle. [przypis edytorski]

szle — dziś popr.: śle. [przypis edytorski]

szleja — prosta uprząż z rzemiennych lub parcianych pasów. [przypis edytorski]

szleja — rodzaj najprostszej uprzęży. [przypis edytorski]

szleje — uprząż ze sznurków lub wąskich pasków. [przypis edytorski]

szlem (daw.) — hełm. [przypis edytorski]

szlemy — ślemy. [przypis edytorski]

szlichtada (daw.) — kulig; zabawa polegająca na przejażdżce saniami, odwiedzaniu wszystkich sąsiadów i przyłączaniu ich do orszaku. [przypis edytorski]

szlichtada (daw., z niem. Schlitten: sanie) — rodzaj kuligu, rozrywka polegająca na przejażdżce kilkoma saniami, odwiedzaniu wszystkich domów w sąsiedztwie i przyłączaniu sąsiadów do orszaku. [przypis edytorski]

szlif — dziś popr. forma D.lm: szlifów; szlify oficerskie — epolety, naramienniki munduru z oznaczeniami stopnia wojskowego; także: stopień oficerski. [przypis edytorski]

szlifibruk (daw.) — próżniak, włóczęga miejski. [przypis edytorski]

…szli, gniewem dysząc, Achaje — Iliada III 8. [przypis edytorski]

szlijcie — dziś popr.: ślijcie, tj. posyłajcie. [przypis edytorski]

szlij — dziś: ślij. [przypis edytorski]

szlij — ślij. [przypis edytorski]

szli odbieżał — porzucił uprząż. [przypis edytorski]

szli po miecze do boku (starop.) — sięgnęli do boku po miecze. [przypis edytorski]

szli renowie — dziś popr. forma: szły reny. [przypis edytorski]

Szlisselburg — tu: Twierdza Szlisselburska, położona na wyspie u wypływu rzeki Newy z jeziora Ładoga; od 1730 do 1917 pełniła funkcję carskiego więzienia politycznego. [przypis edytorski]

szlub (daw.) — dziś: ślub. [przypis edytorski]

szlub — dziś popr.: ślub. [przypis edytorski]

szlus (pot., z niem) — koniec. [przypis edytorski]

szlus (pot., z niem.) — koniec. [przypis edytorski]

szlus (z niem. Schluss) — koniec. [przypis edytorski]

szmaciarz — czyli zajmujący się zbieraniem zniszczonych materiałów do recyklingu. [przypis edytorski]

Szma Israel (hebr.) — dosł. „Słuchaj, Izraelu”, jedna z najważniejszych modlitw w judaizmie. [przypis edytorski]

Szma Izrael (hebr.: Słuchaj, Izraelu) — pierwsze słowa, a zarazem nazwa jednej z najważniejszych modlitw żydowskich, pełniącej jednocześnie funkcję wyznania wiary w jedynego Boga. [przypis edytorski]

szmalec (gw.) — smalec. [przypis edytorski]

szmaragd — kamień szlachetny o zielonej barwie. [przypis edytorski]

szmat — dziś popr. forma M.lp: szmata. [przypis edytorski]

szmat — dziś w r.ż.: szmata. [przypis edytorski]

szmatek — kawałek. [przypis edytorski]

szmatek — tu: kawałek. [przypis edytorski]

szmatok (ros.) — kawałek. [przypis edytorski]

szmekier (z niem.) — daw. pracownik służb celnych, poszukujący towarów pochodzących z przemytu. [przypis edytorski]

szmelc — ochronna powłoka na powierzchni metalu. [przypis edytorski]

szmelcowanie — metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]

szmelcowany — błyszczący, pokryty złotem. [przypis edytorski]

szmelcowany (daw.) — o metalu: pokryty gładką, szklistą powłoką zabezpieczającą przed korozją. [przypis edytorski]

szmelcowany — natarty kilkakrotnie tłuszczem (olejem, smalcem itp.); w ten sposób tradycyjnie zabezpieczano metal: zbroje, broń i in. [przypis edytorski]

szmelcowany — szmelcowanie to metoda konserwacji metalu, polega na kilkakrotnym pokryciu go olejem jadalnym i każdorazowo wypaleniu. Powstaje wówczas twarda, szklista powłoka. [przypis edytorski]

szmelc (z niem.) — odpadki metalowe; złom. [przypis edytorski]

szmenda (z fr. chemin de fer: bakarat) — przen.: gracz, karciarz. [przypis edytorski]

Szmerling, Mieczysław — komendant Umschlagplatzu, znany z okrucieństwa, należał do wyższych funkcjonariuszy Żydowskiej Służby Porządkowej. [przypis edytorski]

szmermel (daw.) — raca, fajerwerk. [przypis edytorski]

szmermel (daw.) — rodzaj sztucznych ogni. [przypis edytorski]

szmermel (przest.) — raca, wężykowaty fajerwerk. [przypis edytorski]

szmermel — rodzaj ogni sztucznych. [przypis edytorski]

szmira (z niem.) — lichota, kicz. [przypis edytorski]

szmondak (z jid.) — człowiek małej wartości; w gw. środ.: złodziej kradnący rzeczy małej wartości; też wulg.: dupek, łajza itp. [przypis edytorski]

Szmuel bar Aba lub Abba Szaul (130–160) — rabin, tannaita. [przypis edytorski]

szmugiel — przemyt. [przypis edytorski]

szmuklerz (daw.) — rzemieślnik zajmujący się wyrobem pasów, taśm i frędzli do obszywania ubrań i tkanin; także: pasamonik. [przypis edytorski]

szmyr — dziś popr.: szmer. [przypis edytorski]

sznapa (gw., z niem. Schnaps) — wódka. [przypis edytorski]

sznapa — sznaps (pot.): wódka. [przypis edytorski]

sznaps (daw.) — wódka. [przypis edytorski]

sznapsik (pot.) — wódeczka; zdrobn. od sznaps: wódka. [przypis edytorski]

sznaps (pot., z niem. Schnaps) — wódka. [przypis edytorski]

sznaps — wódka. [przypis edytorski]

sznaps (z niem.) — alkohol. [przypis edytorski]

sznaps (z niem. Schnaps) — żart.: wódka. [przypis edytorski]

sznaps (z niem.) — spirytus, mocny alkohol. [przypis edytorski]

sznitt (z niem.) — krój, szyk. [przypis edytorski]

sznuchtać (reg.) — wąchać. [przypis edytorski]

sznurówka — tu: sznurowany gorset. [przypis edytorski]

sznury — dziś popr. forma N.lm: sznurami. [przypis edytorski]

sznytek (gw., z niem.) — porcja napitku, szklaneczka. [przypis edytorski]

sznyt (pot.) — wygląd uznawany w pewnym środowisku za elegancki lub najwłaściwszy. [przypis edytorski]

szóstego nieba — wg kosmogonii żydowskiej istnieje siedem nieb; siódme, ostatnie jest zamieszkiwane przez Boga Jahwe. [przypis edytorski]

szóstka — potoczna nazwa monety dwudziestohalerzowej (równowartości sześciu krajcarów, które były w obiegu w Galicji do 1857 r.), ok. 1900 r. wartość nabywcza takiej sumy odpowiadała cenie litra mleka lub kilograma chleba; dwie szóstki to czterdzieści halerzy. [przypis edytorski]

szóstka — potoczna nazwa monety dwudziestohalerzowej (równowartości sześciu krajcarów, które były w obiegu w Galicji do 1857 r.), ok. 1900 r. wartość nabywcza takiej sumy odpowiadała cenie litra mleka lub kilograma chleba. [przypis edytorski]

szóstka — potoczna nazwa monety dwudziestohalerzowej (równowartości sześciu krajcarów, które były w obiegu w Galicji do 1857 r.), ok. 1900 r. wartość nabywcza takiej sumy odpowiadała cenie litra mleka lub kilograma chleba; szóstkeście dali (gw.): konstrukcja z przestawną końcówką czasownika, inaczej: daliście szóstkę. Tadeusz Boy-Żeleński, świadek epoki, twierdzi, że autentyczny Czepiec miał za złe Wyspiańskiemu, iż kazał mu się targować o tak małą kwotę, jakiej by porządny gospodarz nie dawał muzykantom (por. Plotka o „Weselu”). [przypis edytorski]

Szobbe — ob. Kuando a Kwando, rzeka w Afryce, prawy dopływ Zambezi, przepływający gł. przez Angolę; w dolnym biegu nazywana Chobe. [przypis edytorski]

Szober, Stanisław (1879–1938) — językoznawca i leksykograf. [przypis edytorski]

szob ty buw (rus.) — żebyś ty był. [przypis edytorski]

szodo — rodzaj sosu z wina. [przypis edytorski]

szofar — barani róg, w który w tradycji żydowskiej dmie się w uroczyście obchodzone święta (Rosz-haszana i na zakończenie święta Jom-Kipur). [przypis edytorski]

szofar — (hebr.; z jid. szojfer) instrument muzyczny wykonany ze zwierzęcego rogu. Używany do ogłaszania ważnych wydarzeń. [przypis edytorski]

szofar — instrument muzyczny zrobiony z baraniego rogu. [przypis edytorski]

szofar — instrument wykonany z rogu baraniego, niekiedy również koziego lub antylopy; używany jest w czasie świąt żydowskich, szczególnie w czasie Rosz ha-Szana. [przypis edytorski]

szofar — róg barani. [przypis edytorski]

szofer — kierowca. [przypis edytorski]

szojchet — rytualny rzeźnik. [przypis edytorski]

szołdra (daw.) — solona szynka. [przypis edytorski]

szołtys (daw.) — dziś: sołtys. [przypis edytorski]

szolem alejchem (hebr.) — dosł. „pokój wam”; formuła pozdrowienia. [przypis edytorski]

szolem alejchem (hebr.) — pokój wam; pozdrowienie. [przypis edytorski]

Szomberg — nazwisko to, jako zabójcy dzieci księcia Witolda, pojawia się w tekstach pisarza i historyka Karola Szajnochy (1818-1868). [przypis edytorski]

Szomer — harcerz; członek żydowskiej organizacji skautowej Haszomer Hacair, założonej w roku 1913. [przypis edytorski]

szomer — prawdopodobnie chodzi o członka Ha-Szomer Ha-Cair (z hebr.: młody strażnik), żydowskiej organizacji skautowskiej (harcerskiej). [przypis edytorski]

Szomre-Szabes (jid., hebr.) — dosłownie strażnicy soboty. Ugrupowanie ortodoksów religijnych odpowiedzialnych za pilnowanie, by nie pracowano w szabes. [przypis edytorski]

Szondi, Léopold (1893–1986) — węgierski lekarz psychiatra i psychoanalityk, autor testu projekcyjnego (test Szondiego); w czerwcu 1944 uwięziony w obozie koncentracyjnym Bergen-Belsen, pod koniec 1944 uwolniony. [przypis edytorski]