Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)

Przekaż 1,5%

Przekaż 1,5% podatku na Wolne Lektury KRS 00000 70056
Ufunduj darmowe książki dla tysięcy dzieciaków.
WIĘCEJ

Przypisy

Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z

Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza

Według kwalifikatora: wszystkie | anatomiczne | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | celtycki | chemiczny | czasownik | czeski | dawne | drukarstwo, drukowany | dziecięcy | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | handel, handlowy | hebrajski | hinduski | historia, historyczny | hiszpański | holenderski | ironicznie | islandzki | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | matematyka | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | norweski | obelżywie | poetyckie | pogardliwe | polski | polityczny | portugalski | pospolity | potocznie | prawo, prawnicze | przenośnie | przestarzałe | przymiotnik | przysłowiowy | psychologia, psychologiczny | regionalne | religijny, religioznawstwo | rodzaj męski | rodzaj nijaki | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | rzeczownik | rzymski | środowiskowy | staropolskie | starożytny | szwedzki | teatralny | techniczny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | wulgarne | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie | zoologia

Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski


Znaleziono 114106 przypisów.

Prometeusz (mit. gr.) — jeden z tytanów, dobroczyńca ludzkości: wykradł bogom z Olimpu ogień i dał ludziom; za karę został na rozkaz Zeusa przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyszarpywał mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — syn tytana Japeta i okeanidy Klimene, dobroczyńca ludzkości; ukradł bogom ogień, by darować go ludziom; za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — tytan, który litując się nad rodem ludzkim wykradł z Olimpu ogień i dał ludziom, za co został na rozkaz Zeusa przykuty do skały na Kaukazie, gdzie wciąż od nowa orzeł (tu: sęp) wyjadał jego wątrobę (tu: serce), która odrastała w ciągu jednej nocy. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — tytan, który ukradł bogom ogień, by darować go ludziom; za karę przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu wciąż odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — tytan, który ulepił z gliny pierwszych ludzi i opiekował się nimi, ucząc wielu przydatnych umiejętności, w tym rzemiosł. Ponieważ bogowie nie pozwalali ludziom poznać tajemnicy ognia, Prometeusz ulitował się i wykradł z Olimpu płonącą żagiew, by im ją podarować. Za karę został przykuty do zbocza w Górach Kaukaskich, skazany na tortury zadawane mu przez sępa, który codziennie rano wyżerał mu odrastającą przez noc wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — tytan, który ulepił z gliny pierwszych ludzi i opiekował się nimi, ucząc wielu przydatnych umiejętności, w tym rzemiosła. Ponieważ bogowie nie pozwalali ludziom poznać tajemnicy ognia, Prometeusz ulitował się i wykradł z Olimpu płonącą żagiew, by im ją podarować. Za karę został przykuty do zbocza w Górach Kaukaskich, skazany na tortury zadawane mu przez orła, który codziennie rano wyżerał mu odrastającą przez noc wątrobę. [przypis edytorski]

Prometeusz (mit. gr.) — w mitologii greckiej jeden z tytanów, który ulepił człowieka z gliny pomieszanej ze łzami i podarował mu ogień. [przypis edytorski]

Prometeusz — postać z mitologii greckiej, według której stworzył on człowieka, lepiąc go z gliny zmieszanej ze łzami, a następnie, wbrew woli bogów, obawiających się buntu ludzi podobnego do wcześniejszego buntu Tytanów, podarował ludziom ogień. Za karę został przykuty do skał Kaukazu, gdzie sęp wyjadał mu codziennie odrastającą wątrobę. [przypis edytorski]

PrometeuszPrometeusz rozpętany (ang. Prometheus Unbound), poemat Shelleya. [przypis edytorski]

Prometeusz rozkuty — niezachowana tragedia Ajschylosa, ostatnia część trylogii prometejskiej. [przypis edytorski]

Prometeusz skowany (daw.) — dziś: Prometeusz skuty (łańcuchami, kajdanami itp.); chodzi o karę, jaką wg mit. gr. poniósł Prometeusz za swoją zuchwałość, pomaganie ludziom i wykradzenie ognia bogów z Olimpu. [przypis edytorski]

Promethidion — od tytułu poematu Norwida (wyd. 1850); tu zapewne: osoba wprowadzająca w życie ideały przedstawione przez romantycznego poetę, tzn. upowszechnianie wśród najszerszego ogółu prawdy i moralności wcielonej w najwyższe piękno formy (cel sztuki zdaniem Norwida). [przypis edytorski]

Promethidion (z gr.) — syn, potomek Prometeusza. [przypis edytorski]

„Promień” — miesięcznik poświęcony sprawom młodzieży szkolnej, założony w 1899 roku. [przypis edytorski]

promień miesięczny — promień, światło księżyca. [przypis edytorski]

promieńmi — promieniami. [przypis edytorski]

promienica — przewlekła choroba zakaźna, wywoływana wniknięciem bakterii promieniowców przez drobne zranienia jamy ustnej. [przypis edytorski]

promienny — tu: błyszczący. [przypis edytorski]

prominencja — wybitność; tu: znaczące osoby. [przypis edytorski]

prominent — tu: więzień funkcyjny lub zatrudniony w uprzywilejowanym komandzie. [przypis edytorski]

prominent — w gwarze obozowej: więzień funkcyjny lub zatrudniony w uprzywilejowanym komandzie, mieszkający w bloku „prominenckim” (osobne łóżka z pościelą, często zmieniana bielizna osobista, zwolnienie od karnych ćwiczeń, itp.). [przypis edytorski]

promiscue — bez różnicy; wymiennie. [przypis edytorski]

promiscuitas (łac.) — promiskuityzm, brak reguł współżycia seksualnego, częste kontakty seksualne z różnymi partnerami bez zawierania związków czy głębszych relacji; wg dawnych hipotez typowy dla społeczeństw pierwotnych, poprzedzający wszelkie formy małżeństwa. [przypis edytorski]

promiskuityczny (z łac. promiscus a. promiscuus: wspólny) — właściwy promiskuityzmowi, czyli wspólnemu bytowaniu w nieplanowany sposób dobranych ludzi; dziś gł. w odniesieniu do seksualnych kontaktów pozbawionych więzi uczuciowych, podejmowanych z przypadkowymi partnerami. [przypis edytorski]

promocja — tu: wywyższenie. [przypis edytorski]

promocyją — dziś popr. forma B.lp: promocję. [przypis edytorski]

promotor (…) różańcowy — zakonnik prowadzący bractwo różańcowe, czyli dewocyjne stowarzyszenie osób świeckich; bractwa różańcowe tworzyli wyłącznie dominikanie. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare) — wyjawiać, obwieszczać, ogłaszać. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiać, obwieszczać) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiać, obwieszczać) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgować (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiam, obwieszczam) — ogłosić. [przypis edytorski]

promulgowanie (z łac. promulgo, promulgare: wyjawiam, obwieszczam) — ogłoszenie. [przypis edytorski]

Promyk, Kazimierz (pseud.), właśc. Konrad Prószyński (1851–1908) — polski działacz oświatowy, pisarz, wydawca, autor elementarzy; propagował nauczanie indywidualne metodą samokształcenia, położył zasługi w upowszechnianiu czytelnictwa na wsi. [przypis edytorski]

Pronaszko, Zbigniew (1885–1958) — malarz, rzeźbiarz i scenograf, związany z nurtami formizmu i koloryzmu, profesor krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, jeden z twórców awangardowego teatru Cricot. [przypis edytorski]

Pronti! Pronti! (wł.) — Odjazd! Odjazd! [przypis edytorski]

pronunciamento (hiszp. dosł.: oświadczenie) — rodzaj wojskowego buntu a. zamachu stanu, który zaczyna się od publicznej deklaracji wypowiedzenia posłuszeństwa rządowi dokonanej przez grupę spiskowców oczekujących następnie na poparcie reszty sił zbrojnych; pronunciamento było charakterystyczne dla Hiszpanii, Portugalii i krajów Ameryki Łacińskiej, szczególnie w XIX w. [przypis edytorski]

pronuncjacja (daw. z łac. a. z fr.) — sposób wymawiania, wymowa. [przypis edytorski]

pronuncjacja (z łac. pronuntiatio: wypowiedź) — sposób wymawiania, wymowa. [przypis edytorski]

proojmion (gr.) — wstęp a. modlitewny utwór poetycki. [przypis edytorski]

pro pace (łac.) — dla pokoju; za pokój. [przypis edytorski]

propadajemy (ros.) — giniemy. [przypis edytorski]

Propaganda — Kongregacja Rozkrzewiania Wiary (łac. Congregatio de Propaganda Fide), urząd watykański zajmujący się misyjną działalnością Kościoła katolickiego, założony w 1622. [przypis edytorski]

pro patria et fide (łac.) — Za kraj i wiarę. [przypis edytorski]

pro patria et libertate (łac.) — za ojczyznę i wolność. [przypis edytorski]

pro patria (łac.) — dla ojczyzny. [przypis edytorski]

propedeutyka — wprowadzenie do jakiejś dziedziny wiedzy. [przypis edytorski]

propedeutyka — zestaw podstawowych wiadomości z jakiejś dziedziny wiedzy. Birbant ma tu na myśli zasady antykoncepcji, jako wprowadzenie do eugeniki. [przypis edytorski]

propeller (ang.) — śruba napędowa. [przypis edytorski]

propensja (z łac.) — skłonność. [przypis edytorski]

Propercjusz — Sextus Propertius (ur. 50 p.n.e.) poeta rzymski, autor trenów i elegii miłosnych. [przypis edytorski]

propinacja — prawo sprzedaży napojów alkoholowych; tu: karczma. [przypis edytorski]

propinacja — prawo wyłączności przy sprzedaży alkoholu w obrębie danej wsi, tu: zysk z tego monopolu; propinacją — dziś wyraz ten w B. lp miałby formę: propinację. [przypis edytorski]

propinacja (z łac.) — prawo sprzedaży napojów alkoholowych; tu: karczma. [przypis edytorski]

propinacja (z łac.) — prawo wyłączności przy sprzedaży alkoholu w obrębie danej wsi. [przypis edytorski]

propinator — dzierżawca propinacji, prawa wyłączności na sprzedaż alkoholu na danym terenie. [przypis edytorski]

propolis, kit pszczeli — lepka substancja żywiczna wyrabiana przez pszczoły z żywic roślinnych, służąca im w ulu jako materiał uszczelniający i dezynfekujący. [przypis edytorski]

propono, proponere (łac.) — proponować; tu 3.os. lp cz.przesz. proposuit: proponował. [przypis edytorski]

Propontyda a. Propontis (daw.) — Morze Marmara; śródlądowe morze we wsch. cz. Morza Śródziemnego, usytuowane między Płw. Bałkańskim a Azją Mniejszą, łączące się z Morzem Czarnym przez cieśninę Bosfor, a przez Dardanele z Morzem Egejskim. [przypis edytorski]

Proporszczyk — funkcja w wojsku: żołnierz noszący proporzec pułku; chorąży. [przypis edytorski]

proporzec — chorągiew; materiał w kształcie trójkąta umieszczony na lancy wskazujący oznaczenie hufca bojowego; spotykany od XIV w. w oddziałach husarzy. [przypis edytorski]

„Proporzec” — „L'Oriflamme”, paryska gazeta poświęcona „literaturze, nauce i sztuce, historii oraz doktrynom monarchicznym i religijnym”, wydawana w l. 1824–1825. [przypis edytorski]

propositio (łac.) — przedłożenie; przesłanka. [przypis edytorski]

propositio major (łac.) — przesłanka większa. [przypis edytorski]

Proposuit coram… — Prokurator zaproponował przed tym samym sądem powołanym z urzędu [przez] burmistrza bieckiego wyrok w imieniu urzędników i całej społeczności miasta do zastosowania w przestępstwach i szkodach publicznych; przeto przeciw szlachetnemu Joachimowi Popielowi z ziemi przemyskiej [przypis edytorski]

propre — czysto, porządnie. [przypis edytorski]

propre, exact et libre (fr.) — właściwy, dokładny i wolny. [przypis edytorski]

propria manu (łac.) — własną ręką. [przypis edytorski]

propria manu (łac.) — własną ręką; własnoręcznie. [przypis edytorski]

propriétaire (fr.) — właściciel. [przypis edytorski]

pro primo (łac.) — po pierwsze. [przypis edytorski]

proprium (łac.) — modlitwa związana z danym świętym, przeznaczona na mszę w dzień jego uroczystości. [przypis edytorski]

proproment parler n'est que — ściśle mówiąc, nie jest niczym innym jak. [przypis edytorski]

propter (…) de Republica merita (łac.) — z powodu zasług dla Rzeczypospolitej. [przypis edytorski]

propter hoc — tu: z tego wynika. [przypis edytorski]

propter magnam gloriam tuam (łac.) — bo wielka jest chwała twoja (cytat ze śpiewu liturgicznego Gloria in excelsis Deo, Chwała na wysokości Bogu). [przypis edytorski]

propter vitam vitae perdere causas (łac.) — ze względu na życie utracić powody, by żyć. [przypis edytorski]

pro publico bono — dla dobra wspólnego. [przypis edytorski]

Pro publico bono (łac.) — dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

pro publico bono (łac.) — dla dobra wspólnego. [przypis edytorski]

pro publico bono (łac.) — dla wspólnego dobra, dla dobra publicznego. [przypis edytorski]

pro pudor! (łac.) — jaki wstyd! [przypis edytorski]

Propyleje — brama z kolumnami prowadząca na ateński Akropol. [przypis edytorski]

Propyleje (łac. propylaeum: przedsionek) — w architekturze staroż. Grecji monumentalny budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń; w Atenach Propyleje stanowią wejście na Akropol, budowane były od 437 roku p.n.e. i pozostały niedokończone, posiadały dwa skrzydła, w jednym z nich mieściła się Pinakoteka ozdobiona obrazami naściennymi. [przypis edytorski]

Propyleje — w architekturze staroż. Grecji monumentalny budynek bramy na planie prostokąta z kolumnami, prowadzący zwykle do wielkich świątyń; w Atenach Propyleje stanowią wejście na Akropol. [przypis edytorski]

pro quarto (łac.) — po czwarte. [przypis edytorski]

pro quinto (łac.) — po piąte. [przypis edytorski]

prora (gr.) — dziób okrętu. [przypis edytorski]

Prora — ośrodek wypoczynkowy na wyspie Rugii, zbudowany przez nazistów. [przypis edytorski]

Proroctwo królowej Jadwigi — w wydaniu źródłowym pod tytułem podano 1 Melodię, 2 Melodię i Trio w zapisie nutowym. Tadeusz Żeleński pisze: Melodie zamieszczone w tym zbiorku zaczerpnięte są bądź z naszych popularnych, bądź też z paryskich motywów. [przypis edytorski]