Przypisy

Pudes — Πούδης (N i D), Pudens (tłum. łaciński), Pedanius (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. [przypis tłumacza]

Puellae (…) fiat (łac.) — „Choćby go wszystkie dziewki uwieść chciały, choćby/ Pod jego stopą róże wykwitały wonne” (Aulus Persius Flaccus, Satirae, II, 38; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Pugiles (…) vehementior — Cicero, Tusculanae quaestiones [wyd. też pod tytułem: Tusculanae disputationes], II, 23. [przypis tłumacza]

puissance mystérieuse, indéterminée… (fr.) — siła tajemnicza, nieokreślona; dla jednych fatalna, dla innych wola opatrznościowa, której ciągły wpływ na istoty żyjące określa po wszystkie czasy ich formę, wielkość i trwanie, zgodnie z przeznaczeniem każdej z nich w szeregu tworów, którego część składową stanowią. Jest to ta siła, co harmonijnie łączy każdy człon z całością, przystosowując go do czynności, którą ma on spełniać w ogólnym organizmie przyrody, czynności, która jest zarazem dla niego racją bytu. [przypis tłumacza]

pukka (czyt. pakka) — tęgi, mocny, dobrze zbudowany. [przypis tłumacza]

pukka — dosł. mocny, pewny, stały; tu: „etatowy”. [przypis tłumacza]

pułkownik Hulot — [por.] Kuzynka Bietka. [przypis tłumacza]

pulchrumque (…) armia — Vergilius, Aeneida, II, 317. [przypis tłumacza]

pungit (…) valentem — Stephanus Boetianus, Poemata. [przypis tłumacza]

punkt honoru (…) o wiele częstszy jest w monarchiach — Montesquieu, ulubiony pisarz Stendhala, w dziele swoim O duchu praw czyni honor podstawą ustroju monarchistycznego. [przypis tłumacza]

pupilowie jej — stronnictwa oligarchiczne. [przypis tłumacza]

Purim — święto losów, święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman skazał na śmierć. [przypis tłumacza]

Purim — żydowskie święto losu. [przypis tłumacza]

Purim — (z hebr. losy) święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić. [przypis tłumacza]

puryc — dziedzic, magnat. [przypis tłumacza]

puryc — dziedzic, pan na włościach. [przypis tłumacza]

Purym a. Purim — święto upamiętniające cudowne ocalenie Żydów, których Haman, minister na dworze perskiego króla, postanowił zgładzić. [przypis tłumacza]

Pusi (…) vestem (łac.) — „Często dziecku się przyśni, że stoi nad kadzią./ We śnie koszulki dźwignie i ot, pościel mokra” (Lucretius, De rerum natura, IV, 1024; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Pusta Noc — noc śmierci, νὺξ θανάτου, nox feralis, Todesnacht (Cl.), [pominięto tłum. na rosyjski]. Pustą Nocą nazywa lud polski noc pierwszą spędzoną przy umarłym. Wyrażenie to według mnie jest tutaj jedynie właściwe, skoro ów mur rzymski jakby wieko nakrył Jerozolimę, już niby jedną wielką trumnę. [przypis tłumacza]

pusty jak but św. Benedykta — Butem św. Benedykta nazywano ogromną beczkę. [przypis tłumacza]

puszcza się w dół kołowrotem — kołowrót, czyli winda: nie wiadomo nic bliżej o tej windzie, czy i gdzie była: prawdopodobnie była wtedy właśnie, gdyż roboty na Akropolis koło świątyń dopiero co ukończono; przypuszczam tedy, że jest mowa o jednym z takich kołowrotów do celów budowy. [przypis tłumacza]

pykiná fresi médea eidós — Iliada XVII 325; i ten wiersz brzmi w Iliadzie nieco odmiennie. Te dwa cytaty mają dowodzić, że Homer i najstarsi poeci odczuwali w imieniu Gany-medes dwa składniki: raduje się radą, zamiłowany w mądrości. [przypis tłumacza]

Pyreikos — lichy malarz grecki rodzajowy. [przypis tłumacza]

Pyrgopolinices (z gr. Πυργοπολινίκης) — szumne nazwisko przesławnego — w swym samochwalstwie — wojownika: „Warownych grodów pogromca”, „Basztomiastoburz”. [przypis tłumacza]

Pyrrho (…) zachowywał ustawicznie tę samą twarz i postawę (…) — por. Diogenes Laertios, Pyrrhon z Elidy [w:] Żywoty i poglądy słynnych filozofów, IX, 63. [przypis tłumacza]

Pytania o cudach przedłożone przez Pascala księdzu de Saint Cyran — Pan de Barcos, opat Saint Cyran (po wuju swoim, Du Vergier de Hauranne, znanym pod nazwiskiem Saint-Cyran) cieszący się wysoką powagą w zgromadzeniu PortiRoyal. [przypis tłumacza]

Pytano Solona, czy mniema (…) — por. Plutarch, Życie Solona, 9. [przypis tłumacza]

Pytia — kapłanka delficka, która wygłaszała wróżby. [przypis tłumacza]

Pytie — igrzyska obchodzone co 5 lat na cześć Apollina w Delfach; polegały na zawodach poetyckich, wokalnych i muzycznych (cytra i flet). W igrzyskach mógł brać udział tylko Grek, bo były to uroczystości religijno-narodowe; syn króla macedońskiego Perdikkasa, Aleksander, musiał w Olimpii wykazać się greckim pochodzeniem. [przypis tłumacza]

Pytion — Πύθιον, świątynia Apollina na wyspie Rodos. [przypis tłumacza]

Qingyuan — jap. Seigen (?–740) Chiński mistrz chan z okresu dynastii Tang. Powszechnie znany jako Qingyuan Xingsi (jap. Seigen Gyōshi). Uważany za jednego z najbardziej wybitnych uczniów — obok Nanyue Huairang (patrz przyp. niżej) — Huinenga. [przypis tłumacza]

Qua (…) arces — Propertius, Elegiae, III, 5, 26. [przypis tłumacza]

Quad si dixerint ad te: Quo egrediemur? dices ad eos (…) (łac.) — A jeśliby rzekli: Dotąd pójdziemy? Tedy im rzeczesz: Tak mówi Pan: Kto oddany na śmierć, na śmierć; a kto pod miecz, pod miecz; a kto na głód, na głód, a kto w niewolę, w niewolę. [przypis tłumacza]

Quae (…) agri — Ovidius, Tristia, III, 10, 65 i Claudianus, In eutropium I, 244. [przypis tłumacza]

Quae (…) angustiae — Cicero, De natura deorum, I, 31. [przypis tłumacza]

quae (…) delectant — Cicero, Tusculanae quaestiones [Tusculanae disputationes], 5. [przypis tłumacza]

Quae (…) divis (łac.) — Czego byś nie mógł spełnić, chyba gdybyś bogów/ Wręcz unicestwił (Aulus Persius Flaccus, Satirae, II, 4; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quae (…) facit — Ovidius, Amores, III, 4, 4. [przypis tłumacza]

Quae (…) fixa — Enniusz u Cycerona: Cicero, De senectute 1. [przypis tłumacza]

Quae (…) fuerunt — Cicero, De natura deorum, 1, 8. [przypis tłumacza]

Quae fuit (…) occidissent — Cicero, De natura deorum, I, 1, 6. [przypis tłumacza]

Quae (…) genae — Horatius, Odae IV, 10, 7. [przypis tłumacza]

quae (…) impendet — „Co wisi nad człowiekiem jak skała nad Tantalem” (Cicero, De finibus bonorum et malorum, I, 18; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quae mare (…) discors — Horatius, Epistulae, I, 12, 16. [przypis tłumacza]

Quaenam (…) Saevitia — Claudianus, In eutropium I, 24. [przypis tłumacza]

quae (…) peti — Cicero, De finibus bonorum et malorum, II, 15. [przypis tłumacza]

Quae res (…) non potes (łac.) — Sprawa ta nie podlega ani rozsądkowi, ani metodzie; rozwagą nie da się kierować. [przypis tłumacza]

Quaeris (…) loco (łac.) — „Pytasz, gdzie będziesz po śmierci, mój pilny? Tam, gdzie żyją te twory, co się nie rodziły” (Seneca [Minor], Troades, II, 398; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quaerite (…) labor — Lucanus, Pharsalia, I, 417. [przypis tłumacza]

Quae (…) sunt — Seneca, Epistulae, XXXIX. [przypis tłumacza]

Quae tellus (…) ferat (łac.) — „Gdzie ziemia lodem krzepnie, gdzie od żaru pęka/ I jaki wiatr twe żagle do Italii pędzi” (Propertius, Elegiae, IV, 3, 39; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quae (…) venit — Ovidius, Epistulae V, 8. [przypis tłumacza]

Quae veritati (…) simplex (łac.) — „Mowa, która ma przedstawić prawdę, niechaj nie będzie zawiła, lecz prosta” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 40; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quae (…) videri — Lucretius, De rerum natura, V, 123. [przypis tłumacza]

Qua facie (…) quidem est — Cicero, Tusculanae disputationes, I, 28. [przypis tłumacza]

Qualem commendes (…) pudorem — Bacz pilnie, kogo polecasz, by ci potem cudze grzechy nie przyniosły wstydu. [przypis tłumacza]

Qual (…) grosse — Tasso, Jerozolima wyzwolona XII, 63. [przypis tłumacza]

Qualis (…) ebur — Vergilius, Aeneida, X, 134. [przypis tłumacza]

Qualis (…) relinquit — Vergilius, Aeneida, XI, 624. [przypis tłumacza]

Qualis (…) resolvit — Vergilius, Aeneida, VIII, 589. [przypis tłumacza]

qualis vestis erit, talia corda gerit (łac.) — jaki jest ubiór, takież kryje on i serce. [przypis tłumacza]

Quam (…) domus — Ovidius, Tristia, IV, 169. [przypis tłumacza]

Quam multi Lybico (…) tellus — Vergilius, Aeneida, VII, 718. [przypis tłumacza]

quam (…) norunt (łac.) — której uczeni raczej domyślają się niż ją znają. [przypis tłumacza]

quam primum (łac.) — Fragm. 926. [przypis tłumacza]

quam vereri (…) possent (łac.) — „A powinni ją czcić, chociażby jej pojąć nie mogli” (Cicero, Tusculanae disputationes, V, 1; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quamvis (…) Hermogenes — Martialis, Epigrammata, XII, 29. [przypis tłumacza]

Quando (…) apri — Iuvenalis, Satirae, XV, 160. [przypis tłumacza]

Quandoque bonus dormitat Homerus (łac.) — Niekiedy i poczciwemu Homerowi zdarzy się zdrzemnąć (Horacy, De arie pod. 359). [przypis tłumacza]

quando vidit gloriam eius et locutus est de eo (łac.) — J 12, 37–41: „A choć tak wiele cudów czynił, nie uwierzyli weń, aby się wypełniło słowo Izajasza: Zaślepił etc. To powiedział Izajasz, gdy widział chwałę jego i mówił o nim”. [przypis tłumacza]

Quantaque (…) ipsis — Manilius, Astronomica, I, 55; IV, 98. [przypis tłumacza]

Quant'è bella giovinezza (…) Di daman non c'è certezza! (wł.) — Jakże piękna jest młodość,/ A jednak przemija!/ Kto chce być wesoły, niech będzie./ Albowiem jutro jest niepewne! [przypis tłumacza]

Quanto (…) multa — Horatius, Odae, III, 16, 21, 42. [przypis tłumacza]

Quantumvis (…) inquit — Horatius, Epistulae II, 2, 39. [przypis tłumacza]

Quare (…) aether — Lucretius, De rerum natura, II, 1064. [przypis tłumacza]

Quare fremerunt gentes… Reges terrae… adversus Chistum (łac.) — Ps 2, 1–2: „Przez ludy buntują… królowie ziemi… przeciw Chrystusowi”. [przypis tłumacza]

Quare indurasti cor nostrum ne timeremus te (łac.) — „Przecz żeś zatwardził serce nasze, abyśmy się ciebie nie bali?”. [przypis tłumacza]

Quare simul (…) Hoc loco (…) Contra (…) dogma liberi arbitrii — Bo że wolna wola zgoła niczym nie jest, tę świadomość znajdujemy wrytą równo w sercach wszystkich ludzi, pomimo że ją zaciemniają tak liczne rozprawiania przeciwne i tak wielka powaga tylu mężów. (…) Na tym miejscu chciałbym upomnieć opiekunów wolnej woli, by wiedzieli, że są zaprzańcami Chrystusa, jeżeli bronią wolnej woli. (…) Przeciw wolnej woli walczyły świadectwa Pisma, wszystkie, które tylko mówią o Chrystusie. A są one niezliczone, zaprawdę: całe Pismo. Dlatego też, jeżeli Pismo będzie sędzią w naszym sporze, to na wszelki sposób wykażę, że nie zostanie ani kropka, ani literka, która by nie potępiała dogmatu wolnej woli. [przypis tłumacza]

quare (…) vigilantis est — Seneca, Epistulae morales ad Lucilium, 53. [przypis tłumacza]

Quasi (…) adhiberi — Cicero, De officiis, III, 30. [przypis tłumacza]

quasi (…) dominantur — Cicero, De natura deorum. [przypis tłumacza]

Quasi (…) nesciat — Plinius, Naturalis historia, II, 1. [przypis tłumacza]

quasi (…) non sit — Cicero, De officiis, I, 4. [przypis tłumacza]

Quasi quidquam infelicius sit homine cui sua figmenta dominantur (łac.) — Pliniusz, II. 7. cyt. u Montaigne'a Próby II, 123. „Jak gdyby było coś nieszczęśliwszego od człowieka, nad którym panują urojenia”. [przypis tłumacza]

Quasi (…) vulgare — Cicero, De divinatione, II, 39. [przypis tłumacza]

Queensferry — miasteczko nazwane od „Przewozu Królowej” (Queen's Ferry). [przypis tłumacza]

Queis (…) Titan (łac.) — „Którym Tytan w swej łasce dał serce i głowę/ Z lepszej gliny…” (Iuvenalis, Satirae, XIV, 34; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quem duplici (…) utramque (łac.) — „Podziwiam go, czy w grubej rozmyśla opończy,/ Czyli jako światowiec pofolguje modzie,/ Obie role gra zawsze wdzięcznie i dostojnie” (Horatius, Epistulae, I, 17, 25. 3; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quem semper (…) habebo (łac.) — „Dzień to dla mnie na zawsze bolesny… Tak bóstwa/ Zrządziły… ale również na zawsze czcigodny” (Vergilius, Aeneida, V, 41; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quem (…) tunica — Catullus, Carmina, 66, 133. [przypis tłumacza]

Quem (…) vultu — Horatius, Odae II, 5, 21. [przypis tłumacza]

Quesnelliana — Paschazy Quesnel (1634–1719), obrońca swobód gallikańskiego kościoła w duchu jansenistycznym; tym samym znienawidzony przez jezuitów. [przypis tłumacza]

Questuque (…) similis — Vergilius, Aeneida, VII, 501. [przypis tłumacza]

quia (…) cessat (łac.) — „Nie przestaje kusić nawet duchów w cnocie chodzących” (Augustinus Aurelius, De civitate Dei, V, 14; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quia confortavit seras — Ps 147, 13: „Albowiem on umacnia zawory bram twoich”. [przypis tłumacza]

qui adhaeret Deo, unus spiritus est (łac.) — 1 Kor 6, 17: „Kto się łączy z Bogiem jest z nim jednym duchem”. [przypis tłumacza]

qui alicuius (…) scribere (łac.) — „którzy dają się skusić jakiemuś pięknemu słówku, gdy się im wyda dowcipnym, tak iż piszą to, czego nawet zgoła nie zamierzali” (Seneca [Minor], Epistulae morales ad Lucilium, 59; tłum. Edmund Cięglewicz). [przypis tłumacza]

Quia non cognovit per sapientiam, placuit Deo per stultitiam praedicationis salvos facere (łac.) — 1 Kor 1, 21: „Ponieważ ludzie nie poznali Boga przez mądrość, spodobało się Bogu niedorzecznością proroctwa zbawić (tych którzy uwierzą)”. [przypis tłumacza]

Quia non sum locutus cum patribus vestris et non praecipi eis in die qua eduxi eos de terra Egypti (…) (łac.) — „Bom nie mówił z ojcami waszymi, anim im przykazał onego dnia, któregom ich wywiódł z ziemi egipskiej, o całopaleniu i ofiarach. Ale tom im przykazał, mówiąc: Słuchajcie głosu mojego i będę Bogiem waszym, a wy będziecie ludem moim, a chodźcie każdą drogą, którąm wam przykazał, aby wam dobrze było. I nie posłuchali. [przypis tłumacza]

quia (…) refertur — Valerius Maximus, Factorum et dictorum memorabilium, II, 2, 6. [przypis tłumacza]