Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | arabski | architektura | astronomia | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | chemiczny | chiński | czeski | dawne | ekonomiczny | filozoficzny | fizyka | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geografia, geograficzny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | ironicznie | łacina, łacińskie | literacki, literatura | liczba mnoga | medyczne | mineralogia | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | nieodmienny | niemiecki | poetyckie | pogardliwe | portugalski | potocznie | przestarzałe | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rodzaj żeński | rzadki | staropolskie | teatralny | turecki | ukraiński | węgierski | włoski | wojskowy | żartobliwie | zdrobnienie | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 10995 przypisów.
kozerowie (starop.) — gracze. [przypis redakcyjny]
kozetka — wąski mebel bez oparcia przeznaczony do leżenia. [przypis edytorski]
Kozia — historyczna ulica w śródmieściu Warszawy. [przypis edytorski]
Kozia Rzeka — dosł. znaczenie gr. nazwy Ajgospotamoj, rzeki na wybrzeżu Chersonezu Trackiego (ob. płw. Gallipoli). U jej ujścia 1 września 405 p.n.e. rozegrała się ostatnia, rozstrzygająca bitwa wojny peloponeskiej: spartański wódz Lizander zagarnął wyciągniętą na ląd niemal całą flotę ateńską i wziął do niewoli 3000 żeglarzy, których następnie stracono w odwecie za okrucieństwa ateńskie. Pozbawione floty Ateny nie były w stanie importować zboża ani kontrolować swojego morskiego imperium i musiały skapitulować w 404 p.n.e. [przypis edytorski]
Kozia Wyspa — Goat Island, wyspa na rzece Niagara, położona w obrębie wodospadów Niagary, w granicach parku stanowego Niagara Falls. [przypis edytorski]
kozica — drewniany uchwyt pługa. [przypis edytorski]
Kozicki, Władysław (1879–1936) — historyk sztuki, poeta, dramaturg, publicysta, recenzent teatralny, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (od 1926 r. kierował Katedrą Historii Sztuki Nowożytnej na Wydziale Humanistycznym, członek Polskiej Akademii Umiejętności w sekcji historii sztuki); współpracownik i członek redakcji „Słowa Polskiego”, publikował na łamach „Gazety Lwowskiej”; w sferze działań politycznych należał do trójzaborowej Ligi Narodowej, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości wraz z Janem Kasprowiczem i Stefanem Żeromskim brał udział w akcji plebiscytowej na Warmii, Mazurach i Powiślu; w sferze literackiej jego zainteresowanie kierowały się przede wszystkim ku sztuce wł. renesansu oraz sztuce polskiej XIX i XX w.; autor sztuk: Wolne duchy (1911), Euforion (1919), Święto kos (1928), Syn marnotrawny (1932). [przypis edytorski]
koziczek zdr. od kozik — składany nożyk. [przypis edytorski]
kozieł (daw.) — dziś: kozioł. [przypis edytorski]
kozieł (daw.) — dziś popr.: kozioł. [przypis edytorski]
kozieł — dziś: kozioł. [przypis edytorski]
kozielce przewracać (starop.) — wywijać koziołki. [przypis edytorski]
Kozierady — miasto Konstantynów na wsch. od Siedlec, na zach. od Janowa, dziś: Konstantynów; nazwę tę nadał Kozieradom ok. r. 1744 Karol Józef hr. Odrowąż Sedlnicki, podskarbi wielki koronny, na cześć swej żony, Konstancji. [przypis redakcyjny]
Kozierogi — Koziorożec. [przypis redakcyjny]
kozik — nożyk ze składanym ostrzem. [przypis edytorski]
kozik — scyzoryk, nożyk. [przypis edytorski]
kozik — składany nożyk. [przypis edytorski]
kozik — składany nożyk z lekko zagiętym ostrzem. [przypis edytorski]
koziołek — fikołek. [przypis edytorski]
kozioł to ów, który pokutuje za grzechy całego narodu — w starożytnej tradycji judaistycznej, opartej na zapisie w Księdze Kapłańskiej, arcykapłan w specjalnym obrzędzie przenosił winy całego ludu izraelskiego na wybranego uprzednio kozła, którego następnie wypędzano na pustynię (Kpł 16, 21–22). [przypis edytorski]
kozioł — tu: karabiny (lub inna długa broń palna) ustawione na sztorc i oparte o siebie nawzajem. [przypis edytorski]
kozioł — tu: karabiny ustawione na sztorc i oparte o siebie nawzajem. [przypis edytorski]
kozioł — tu przen.: uparciuch. [przypis edytorski]
kozioł — tu: siedzenie dla woźnicy. [przypis edytorski]
kozioł — tu: siedzenie dla woźnicy w pojeździe konnym. [przypis edytorski]
kozioł — tu: siodełko. [przypis edytorski]
kozi róg, co jako wół za uchem ryczy — kobza. [przypis edytorski]
kozłowita (pogard.) — mariawita, wyznawca mariawityzmu: polskiego odłamu katolicyzmu opartego na kulcie Marii (nazwa pochodzi od słów: „Mariae vitam imitantes”, tj. naśladowcy życia Maryi), podążaniu drogą pokory, miłości, czystości i modlitwy; wyznanie powst. na przełomie XIX i XX w., po objawieniu Miłosierdzia Bożego, którego miała dostąpić polska zakonnica Feliksa Kozłowska (zw. Mateczką) w 1893 r. i które zobowiązało ją do podjęcia misji uzdrowienia polskiego duchowieństwa; Mateczkę Kozłowską wspierał w jej działaniach ks. Jan Kowalski; mariawici działali początkowo w ramach kościoła rzymskokatolickiego, zachowując jego zwyczaje i praktyki pobożnościowe, jednak w 1906 r. papież Pius X nałożył na założycieli wspólnoty ekskomunikę. [przypis edytorski]
Kozłowska, Maria Franciszka, zw. Mateczką (1862–1921) — zakonnica rzymskokatolicka, która w 1893 miała dostąpić objawienia, zobowiązującego ją do podjęcia misji uzdrowienia polskiego duchowieństwa. Stała się założycielką i duchową opiekunką mariawityzmu, ruchu działającego początkowo w ramach kościoła rzymskokatolickiego. W 1904 watykańska Kongregacja Świętego Oficjum uznała, że jej wpływ na księży jest zbyt duży, nakazała rozwiązanie Zgromadzenia Kapłanów Mariawitów i zakazała kontaktów z Kozłowską. Spowodowało to wypowiedzenie przez wspólnotę posłuszeństwa biskupom, ekskomunikę w 1906, a tym samym powstanie nowego wyznania, liczącego początkowo kilkadziesiąt tysięcy wiernych. [przypis edytorski]
Kozłowski, Stanisław Gabriel (1860–1922) — pisarz, dramaturg, który główną inspirację do swych utworów czerpał z historii. [przypis edytorski]
Kozłowski, Władysław Mieczysław (1859–1935) — pisarz filozoficzny i przyrodnik polski, urodzony w Kijowie. [przypis edytorski]
Kozłowski, Władysław Mieczysław (1859–1935) — pisarz filozoficzny i przyrodnik polski, urodzony w Kijowie; w l. 1880–1889 na zesłaniu na Syberii, po powrocie w 1890 roku uzyskał w Dorpacie stopień kandydata botaniki, w 1900 w Krakowie stopień doktora filozofii na podstawie rozprawy Zasadnicze twierdzenia wiedzy przyrodniczej w zaraniu filozofii greckiej”, w 1895 roku został asystentem przy Katedrze Chemii Rolniczej i Fizjologii Roślin w Krakowie, następnie wyjechał do Stanów Zjednoczonych, gdzie prowadził po polsku wykłady dla osadników w różnych częściach kraju oraz badania stosunków społecznych w osadach polskich; do Europy wrócił 1898 r., w archiwach w Paryżu i Rapperswilu zbierał materiały do swych późniejszych publikacji o Kościuszce i Pułaskim; na jakiś czas zamieszkał w Krakowie, pełniąc funkcję wiceprezesa ludowego uniwersytetu im. Mickiewicza oraz redaktora miesięcznika „Pogląd na świat”; w 1901 r. wykładał filozofię w wolnym Universite Nouvelle w Brukseli i przeprowadził swą habilitację w zakresie filozofii na uniwersytecie we Lwowie; następnie od 1902 r. wykładał w Genewie jako docent prywatny; w latach 1920–1928 w Poznaniu objął katedrę profesorską oraz redagował bibliotekę pt. „Podstawy wykształcenia współczesnego”; był członkiem Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk; autor licznych prac z zakresu historii filozofii, socjologii oraz teorii i metodologii nauk. [przypis edytorski]
kozły hiszpańskie a. konie fryzyjskie — umocnienia polowe, chroniące piechotę przed atakami kawalerii. [przypis edytorski]
Kozły — Hyjady, grupa gwiazd w gwiazdozbiorze Byka, w którą Słońce wchodzi w poł. maja; ich pojawienie się zbiega się z porą deszczową. [przypis edytorski]
kozuba habiana — kosz z haby, tj. z grubego sukna; namiot. [przypis redakcyjny]
kozubalec (może od: kozub: koszyk) — okup, opłata. [przypis redakcyjny]
Kozubów — wieś należała do ordynacji pińczowskiej Myszkowskich. [przypis redakcyjny]
kozub — rodzaj torby ze świeżo zdartej kory. [przypis edytorski]
kozuń — kozak. [przypis edytorski]
Kozy (astr.) — właśc. Koźlątka, łac. Haedi: grupa trzech małych gwiazd w gwiazdozbiorze Woźnicy (w obecnej terminologii: Epsilon Aurigae, Zeta Aurigae i Eta Aurigae), w pobliżu najjaśniejszej gwiazdy tego gwiazdozbioru, Kapelli (łac. Capella: koza), kojarzonej z mityczną kozą Amalteą, która wykarmiła małego Zeusa; pojawienie się na nocnym niebie Koźląt, następujące w połowie października, zwiastuje nadejście pory wiatrów i burz. [przypis edytorski]
kozy, która wykarmiła go w Kandii — Amaltea. [przypis tłumacza]
Kozyra — w innym wydaniu: Kozdyra. [przypis edytorski]
kozyrny — najprawdopodobniej zniekształcona forma wyrazu kozerny, tj. odpowiedni, do rzeczy; por. wyrażenie nie bez kozery, znaczące tyle co: nie bez powodu, nie od rzeczy; por. też nieużywany już poza związkami fraz. wyraz kozera: powód, przyczyna (z łac. causari: podawać jako przyczynę, rację, procesować się; bronić jakiejś sprawy); kozyrna dziewczyna: fajna dziewczyna. [przypis edytorski]
kozytać (gw.) — łaskotać. [przypis edytorski]
kpać — wykpić, oszukać. [przypis edytorski]
KPD (niem. Kommunistische Partei Deutschlands) — Komunistyczna Partia Niemiec; założona w 1918, po objęciu władzy przez nazistów zdelegalizowana (1933); po zakończeniu II wojny światowej ponownie zalegalizowana; w radzieckiej strefie okupacyjnej w 1946 połączona z SPD w Socjalistyczną Partię Jedności Niemiec, w Republice Federalnej Niemiec zdelegalizowana w 1956. [przypis edytorski]
kpić — traktować lekceważąco, drwić. [przypis edytorski]
kpi — dziś popr. forma M. lm: kpy; kiep: głupiec, człowiek nierozgarnięty. [przypis edytorski]
k'pięknéj Marii (daw.) — ku pięknej Marii; do pięknej Marii. [przypis edytorski]
k'piersiom — ku piersiom, do piersi. [przypis edytorski]
kpinkować (daw.) — żartować, pokpiwać. [przypis edytorski]
K. Polany, Wielka Transformacja, Warszawa 2010. [przypis autorski]
K. Polany, Wielka Transformacja, Warszawa 2010, s. 50. [przypis autorski]
K. Polany, Wielka Transformacja, Warszawa 2010, s. 50 [przypis autorski]
kpr. Franciszek Kosowicz ps. „Maciejka” (1928–2017) — od 1941 r. żołnierz ZWZ/AK, walczył jako partyzant w Zgrupowaniu Stołpecko-Nalibockim, a następnie w Grupie „Kampinos” AK, w 1945 r. aresztowany przez NKWD, zbiegł, przedostał się do Włoch, później wyemigrował do Stanów Zjednoczonych, zmarł w Los Angeles. [przypis edytorski]
kpr ……..nicki (TAP, nr. …) — nazwisko w „kluczu” częściowo nieczytelne A. C. [przypis redakcyjny]
przeżywa zatem wiele jeszcze rzeczy w formie henid, gdy u już od dawna nastąpiło wyklarowanie — Nie należy przy tym przyjmować absolutnego stanu henid u kobiety, ani też absolutnego wyklarowania u mężczyzny. [przypis autorski]
krąg czwarty — W tym kręgu karani są tacy, co nie umieli rzeczywiście ocenić dóbr ziemskich; ponieważ część jedna tych grzeszników, uważając te dobra jako jedyny cel swoich usiłowań za wysoko, a druga część za nisko je ceniła. Skąpcy i marnotrawcy zaledwo domyślić się mogą, że chciwość i rozrzutność na karę w piekle zasługują: bo te skłonności nie zawsze działają na szkodę naszych obowiązków, a więcej są błędem rozsądku jak umysłu. Lecz jako stoją na przeszkodzie wszystkim naszym wyższym dążeniom, przeto często mimowolnie wciągają nas do występku. Poeta, który tu chce poznać każdą nikczemną namiętność, ażeby się z niej sam oczyścił, najlogiczniej grzech skąpstwa i marnotrawstwa w piekle umieścił. [przypis redakcyjny]
krąg Egidy (mit. gr.) — tarcza ze skóry kozy Egidy, która wykarmiła małego Zeusa (w mit. rzym. Jowisza); służyła także córce Zeusa, Atenie (w mit. rzym. Minerwie). [przypis edytorski]
krągiem — dziś popr.: kręgiem. [przypis edytorski]
Krąg interesów — sztuka hiszpańskiego dramaturga Jacinta Benavente'a z 1909, wystawiona w teatrze im. Słowackiego 22 lutego 1919 roku. [przypis edytorski]
Krąg interesów — sztuka Jacinta Benavente'a z 1909 r. [przypis edytorski]
krągła Kallipygos (gr. kallos: piękny, pyge: pośladki) — jeden z przydomków Afrodyty oraz jedno z kanonicznych przedstawień bogini oglądającej się do tyłu na swoje pośladki; Afrodyta Kallipygos znaczy dosł. Pięknotyła, o pięknych pośladkach. [przypis edytorski]
krąg odmiennej światłości — przen. księżyc. [przypis redakcyjny]
krąg ten, który najchyżej kołuje — Sfera dziewiąta, czyli Primum Mobile, która odpowiada kręgowi Serafinów. [przypis redakcyjny]
krąg — tu: dysk. [przypis edytorski]
krąg ukośny — Poeta tak nazywa zodiak. Od ekwatora oddziela się zodiak, w którym krążą słońce i planety, w chwili kiedy płaszczyznę ekwatora pod kątem o 23 stopnie i 30 minut przecina. Przez ten bieg ukośny zodiaku zbliżają się planety do każdej strefy ziemi tak, że siłę, jaka im jest udzielona, wszędzie mogą zarówno od siebie udzielać i od żadnej ze stref ziemi nie oddalają się tak daleko, ażeby która z nich ich wpływu mogła być pozbawiona. [przypis redakcyjny]
krąg żelazny — dysk. [przypis edytorski]
krąg zwierzyńcowy — Zodiak. [przypis edytorski]
krątwa — krętanina. [przypis redakcyjny]
krążąc parowy — dziś popr. N. lm: parowami; parów: dolina o płaskim dnie i stromych zboczach. [przypis edytorski]
krążownik (wojsk.) — duży, silnie uzbrojony okręt. [przypis edytorski]
krążyć coś (daw.) — okrążać, otaczać. [przypis edytorski]
krążyć (starop.) — tu: okrążać; morze ziemię krąży: morze opływa ziemię, otacza ziemię. [przypis redakcyjny]
krach — nagły, znaczny spadek cen większości akcji na giełdzie. [przypis edytorski]
kraciasty — tu: okratowany. [przypis edytorski]
kradać — kraść jako czynność zwyczajowa; por. jeść i jadać. [przypis edytorski]
kradać — kraść jako czynność zwyczajowa, por. jeść i jadać. [przypis edytorski]
kradną z pandektów — wykorzystują przestarzałe sformułowania prawnicze sprzed wielu wieków. [przypis redakcyjny]
Kraepelin, Emil (1856–1926) — niemiecki psychiatra. [przypis edytorski]
Krafft-Ebing, Richard von (1840–1902) — austriacko-niemiecki psychiatra i neurolog, autor fundamentalnej pracy Psychopathia sexualis (1886), zbioru ponad 200 przypadków zaburzeń seksualnych. [przypis edytorski]
Kraft durch Freude (niem.) — moc poprzez radość. [przypis edytorski]
Kraftgenie (niem.) — siłacz-geniusz; nazwą tą obdarzano w Niemczech dramaturgów z okresu „burzy i naporu” (tj. 2. poł. XVIII w.), a także bohaterów ich utworów. [przypis edytorski]
Kraft (Krafft), Adam (ok. 1460–ok. 1508) — jeden z najwybitniejszych rzeźbiarzy późnego gotyku. [przypis edytorski]
Kraftmeier (niem.) — siłacz [przypis edytorski]
Kraft und Stoff (niem.) — siły i materii. [przypis edytorski]
Krag, Thomas Peter (1868–1913) — neoromantyczny pisarz norweski, autor nastrojowych liryków i folklorystycznych powieści. [przypis edytorski]
Krag, Vilhelm (1871–1933) — norweski poeta-liryk i powieściopisarz, kierownik teatru narodowego w Krystianii po Bjørnsonie. [przypis edytorski]
kraina Caux — Pays de Caux, kraina we wsch. części historycznej Normandii, zajmująca płaskowyż nad kanałem La Manche, na płn. od ujścia Sekwany. [przypis edytorski]
kraina cieniów — podziemia. [przypis autorski]
kraina Izmaelitów — Izmaelici to lud wywodzący się od Izmaela, najstarszego syna Abrahama i Hagar (niewolnicy Sary). Zgodnie z wykładnią Józefa Flawiusza, żydowskiego historyka żyjącego w I w. n.e., synowie Izmaela założyli plemiona pochodzące od ich imion, natomiast wspólnie nazwali się Arabami. Tym samym kraina Izmaelitów to ziemie zamieszkałe przez Arabów, w tym przypadku zapewne północna część półwyspu arabskiego. [przypis edytorski]
kraina łacińska — Dzielnica Łacińska, uniwersytecka dzielnica Paryża, nosząca nazwę od języka łacińskiego, powszechnie używanego na uczelniach od średniowiecza aż do Rewolucji. [przypis edytorski]
kraina Namaka — dziś: Namaqualand, kraina geogr. rozciągająca się wzdłuż atlantyckiego wybrzeża RPA i Namibii. [przypis edytorski]
kraina pontyjska — Pont, prowincja rzym. w Azji Mniejszej. [przypis edytorski]
kraina — w oryg. łac. patria, w znaczeniu: kraj a. ojczyzna. [przypis edytorski]
krainę — w wersji dzisiejszej śpiewa się „ojczyznę”. [przypis edytorski]
kraino mlekiem płynąca i miodem — wiersz, powtarzany przez wszystkich poetów opisujących wiek złoty, nieznacznie porównywa Ukrainę do szczęśliwego świata za owych wieków. [przypis redakcyjny]
krainy kimeryjskie (mit. gr.) — kraina, w której było zejście do Hadesu (por. Odyseja), zachodnie krańce ziemi, gdzie nie docierało światło Słońca, panowała wieczna mgła i ciemność. [przypis edytorski]
krainy zaświatne — zaświaty. [przypis edytorski]
kraitis — nuotakos turtas. [przypis edytorski]
