Wesprzyj Wolne Lektury 1,5% podatku — to nic nie kosztuje! Wpisz KRS 00000 70056 i nazwę fundacji Wolne Lektury do deklaracji podatkowej. Masz czas tylko do końca kwietnia :)
Przypisy
Pierwsza litera: wszystkie | 0-9 | A | B | C | D | E | F | G | H | I | J | K | L | M | N | O | P | Q | R | S | T | U | V | W | X | Y | Z
Według typu: wszystkie | przypisy autorskie | przypisy redaktorów Wolnych Lektur | przypisy źródła | przypisy tłumacza
Według kwalifikatora: wszystkie | angielski, angielskie | białoruski | biologia, biologiczny | bez liczby pojedynczej | botanika | czeski | dawne | filozoficzny | francuski | frazeologia, frazeologiczny | geologia | grecki | gwara, gwarowe | hebrajski | historia, historyczny | hiszpański | łacina, łacińskie | mitologia | mitologia germańska | mitologia grecka | mitologia rzymska | muzyczny | niemiecki | poetyckie | portugalski | potocznie | przenośnie | przestarzałe | przysłowiowy | regionalne | religijny, religioznawstwo | rosyjski | rzadki | staropolskie | turecki | ukraiński | włoski | wojskowy | żeglarskie
Według języka: wszystkie | English | français | Deutsch | lietuvių | polski
Znaleziono 7817 przypisów.
noc 15 sierpnia 1831 — gwałtowne, masowe wystąpienia ludu warszawskiego i części wojska, połączone z samosądami, trwające w nocy z 15 na 16 sierpnia i w dzień 16 sierpnia 1831, spowodowane powszechnym niezadowoleniem mieszkańców z niekorzystnej sytuacji militarnej podczas wojny oraz ignorowaniem przez władze żądań szybkiego osądzenia i ukarania osób oskarżanych o szpiegostwo lub zdradę; w wyniku rebelii śmierć poniosły 34 osoby. [przypis edytorski]
noc 15 sierpnia — fala gwałtownych wystąpień, połączonych z samosądami miała miejsce w nocy z 15 na 16 sierpnia 1831 roku w oblężonej przez wojska rosyjskie Warszawie. Jej główną przyczyną było niezadowolenie z powodu nieukarania osób oskarżanych o szpiegostwo lub zdradę. [przypis edytorski]
nocą, co Łódź pokrywała — popr.: nocą, która (…). [przypis edytorski]
noc chylat rozciągnęła… — cały ten zwrot utworzony jest na wzór obrazowych wyrażeń poezji arabskiej, którą poeta poznał w przekładach i przykładach zebranych w dziele Hammera. [przypis redakcyjny]
Noce Arabskie a. Księga tysiąca i jednej nocy, a. Baśnie z tysiąca i jednej nocy — zbiór około 300 baśni, podań i opowieści arabskich z IX–X w. [przypis edytorski]
noch a szampiter (z niem. noch: jeszcze) — jeszcze szampana. [przypis edytorski]
noch eine Kugel (niem.) — jeszcze jedna kula. [przypis edytorski]
noch ein mal (niem.) — jeszcze raz. [przypis edytorski]
noch ein wenig (niem.) — jeszcze trochę. [przypis edytorski]
nocivam et perniciosam, non arripio — szkodliwej i zgubnej się nie chwytam. [przypis redakcyjny]
noclega — dziś popr. forma D.lp: noclegu. [przypis edytorski]
noclegować (daw.) — nocować. [przypis edytorski]
noc miesięczna — noc pełni księżyca (daw., poet. miesiąc: księżyc). [przypis edytorski]
nocne cienia — dziś: nocne cienie. [przypis edytorski]
noc (…) nienaspaną — mowa tu o nocy nie pozwalającej na przerwanie snu, może nawet o śmierci jako wiecznym śnie. [przypis redakcyjny]
nocnik — popularna nazwa wehikułu między Paryżem a Wersalem. [przypis autorski]
nocny Marek — aluzja do przysłowia: „tłucze się jak Marek po piekle”. [przypis redakcyjny]
nocnymi łowy — daw. forma N.lm; dziś nocnymi łowami. [przypis edytorski]
nocnym tułaczom na straż rozwieszona — tj. pełniąca straż przed ćmami i nietoperzami. [przypis redakcyjny]
nocorównia (starop.) — porównanie dnia z nocą (aequinoctium). [przypis redakcyjny]
nocoświetny miesiąc — świecący w nocy księżyc (por. łac. noctiluca: przydomek Diany, bogini księżyca, używany przez Horacego). [przypis redakcyjny]
noc padła — noc zapadła. [przypis edytorski]
noc pole nocy — noc podle nocy, czyli noc po nocy. [przypis redakcyjny]
noc przepędziło — tu: spędziło noc. [przypis edytorski]
noc św. Bartłomieja — dokonana w Paryżu z 23 na 24 sierpnia 1572 r. rzeź, której ofiarą padło 3 tys. hugenotów (fr. kalwinów) na czele z ich przywódcą, admirałem Coligny i która dała sygnał do dalszych rzezi w całej Francji; krwawą rozprawę z heretykami pochwalił papież Grzegorz XIII, złożył też specjalne podziękowania Katarzynie Medycejskiej jako inicjatorce zajść. [przypis edytorski]
noc św. Bartłomieja — rzeź dokonana przez katolików w Paryżu w nocy z 23 na 24 sierpnia 1572, której ofiarą padło 3 tys. hugenotów (francuskich protestantów), na czele z ich przywódcą, admirałem Coligny, i która dała sygnał do dalszych rzezi w całej Francji. [przypis edytorski]
noc św. Bartłomieja — rzeź dokonana przez katolików w Paryżu w nocy z 23 na 24 sierpnia 1572 r., której ofiarą padło 3 tys. hugenotów (francuskich protestantów), na czele z ich przywódcą, admirałem Coligny, i która dała sygnał do dalszych rzezi w całej Francji; krwawą rozprawę z heretykami pochwalił papież Grzegorz XIII, złożył też specjalne podziękowania Katarzynie Medycejskiej jako inicjatorce zajść. [przypis edytorski]
noc św. Bartłomieja — rzeź dokonana przez katolików w Paryżu w nocy z 23 na 24 sierpnia 1572 r., której ofiarą padło 3 tys. hugenotów (francuskich protestantów), na czele z ich przywódcą, admirałem Coligny, i która dała sygnał do dalszych rzezi w całej Francji. [przypis edytorski]
noc świętojańska — dawn. noc Kupały, wiosenne pradawne święto obchodzone nocą między 21 a 22 czerwca, potem powiązane z chrześcijańskim patronem świętym Janem (stąd nazwa: święto–jańska) i przesunięte na 23 czerwca. [przypis edytorski]
noc św. Jana, noc świętojańska — święto obchodzone w nocy z 23 na 24 czerwca w wigilię liturgicznego dnia św. Jana Chrzciciela, będące próbą zasymilowania przez chrześcijaństwo pogańskich obrzędów związanych z letnim przesileniem słońca. [przypis edytorski]
noc (…) się staje chłodniejsza i sina. Niby w przeddzień zaślubin umarła dziewczyna — B. Ostrowska, Poezje, Lwów 1985, s. 82. [przypis autorski]
Noc (…) spędził na zabawie — Seneka, Listy moralne do Lucyliusza, LXXI i CIV. [przypis tłumacza]
noc styczniowa — Chodzi oczywiście o noc wybuchu powstania styczniowego z 22 na 23 stycznia 1863 roku. [przypis edytorski]
Noc swemu zaprzęgowi rozpuściła wodze. — Noc, podobnie jak bóg słońca Helios, ma swój zaprzęg. [przypis redakcyjny]
nocte mettre, somno editi patre (łac.) — zrodzeni z matki nocy, z ojca snu. [przypis redakcyjny]
nocturnum imperium (łac.) — nocne panowanie. [przypis redakcyjny]
noc ubiegła nam równie szybko, jak poprzedzająca — po tym zdaniu w końcowym akapicie rozdziału w innym oprac. tegoż tłumaczenia dodano jeszcze następujące: „Chcę przez to powiedzieć, że pasy moich kuzynek nie zostały naruszone”. [przypis edytorski]
noc Walpurgi — nazwa nocy z 30 kwietnia na 1 maja, dawnego pogańskiego święta, które zaczynało się w przeddzień ogłoszonego później dnia św. Walburgi (Walpurgis), stąd nazwa; w folklorze niemieckim podczas nocy Walpurgi miał odbywać się zlot czarownic na górze Brocken, podczas którego spotykały się z demonami i Szatanem i oddawały się wyuzdanym tańcom i orgiom. [przypis edytorski]
noc Walpurgi — obchodzone nocą z 30 kwietnia na 1 maja święto zmarłych (a także noc złych duchów) u dawnych Germanów, patronowała mu surowa bogini nocy i śmierci Hel; później: noc sabatu czarownic na górze Brocken (szczególnie w literaturze romantycznej); nazwa pochodzi od imienia św. Walburgi, która wraz ze św. Bonifacemu brała udział w nawracaniu Germanów na chrześcijaństwo w VIII w. [przypis edytorski]
noc, w którąm utraciła (starop. forma) — konstrukcja z przestawną końcówką czasownika; inaczej: noc, w którą utraciłam. [przypis edytorski]
nocy (daw. forma) — dziś: noce. [przypis edytorski]
nocy — dziś popr. forma B. lm: noce. [przypis edytorski]
nocy — dziś popr. forma B.lm: noce. [przypis edytorski]
nocy — dziś popr.: noce. [przypis edytorski]
nocyma — dziś popr. forma: nocami. [przypis edytorski]
nocy niewidomej — nocy, w czasie której nic się nie widzi. [przypis redakcyjny]
nocy (starop. forma) — dziś popr. M.lm: noce. [przypis edytorski]
Noc z 4 na 5 sierpnia 1789 r. — kiedy w ciągu kilku godzin francuskie Zgromadzenie Narodowe Konstytucyjne ogłosiło całkowite zniesienie ustroju feudalnego; zniesiono obowiązki feudalne chłopstwa, wszelkie przywileje szlachty i duchowieństwa, zaprowadzono równość opodatkowania, równość kar prawnych, dopuszczono wszystkich do urzędów publicznych. [przypis edytorski]
[Noc zielona była…] — niniejszy tekst stanowi wariant utworu Wybór. [przypis edytorski]
nodali (gw.) — najdalej. [przypis edytorski]
Nodier, Charles (1780–1844) — francuski pisarz, krytyk, prekursor romantyzmu. [przypis edytorski]
Nodot — odnalazł mniemane fragmenty Petroniusza. [przypis tłumacza]
nodus Gordius (łac.) — węzeł gordyjski. [przypis redakcyjny]
nodze (starop.) — nogi. Forma „nodze” wskazuje na zastosowanie liczby podwójnej, której ślad we współczesnej polszczyźnie widać w formie: „ręce”. [przypis edytorski]
Noël i Chapsal — Jean-François Michel Noël (1755–1841), leksykograf, autor Gramatyki francuskiej, którą napisał wraz z Charles'em Chapsalem (1788–1858). [przypis redakcyjny]
Noe (bibl.) — postać z Księgi Rodzaju: przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt; żeby sprawdzić czy wody potopu już opadły, Noe wypuszczał z arki najpierw kruka, a następnie gołębicę (Rdz 8, 6–12). [przypis edytorski]
Noemi — kobieta o tym imieniu pojawia się w Księdze Rut, jednak nie jest to postać tożsama z przedstawioną tu Noemi, córką króla Ammonu. [przypis edytorski]
Noe — patriarcha; syn Lameka, ojciec Sema, Chama i Jafeta (Rdz 6,10); Bóg postanowił zesłać na ludzi za ich niegodziwość potop, ale ocalić Noego, człowieka prawego i sprawiedliwego. Nakazał mu zbudować arkę dla siebie i żony, swoich synów, ich żon oraz wprowadzić po parze zwierząt, samca i samicę (Rdz 6,13–20). Po ustąpieniu potopu Bóg zawarł z Noem przymierze. Na znak przymierza Bóg rozciągnął na niebie tęczę (Rdz 9,8–17). Noe umarł w wieku 950 lat (Rdz 9,29). [przypis edytorski]
Noe — postać biblijna; przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował według szczegółowych wskazówek arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt; trzej synowie Noego: Sem, Cham i Jafet, dali początek trzem grupom ludów, zamieszkujących trzy części świata i składających się na całą ludzkość; Jafet miał być przodkiem ludów indoeuropejskich, podczas gdy Sem przodkiem ludów semickich, w tym Żydów. [przypis edytorski]
Noe — postać biblijna; przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował według szczegółowych wskazówek arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt. [przypis edytorski]
Noe — postać biblijna; przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował według szczegółowych wskazówek arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt; jego trzej synowie: Sem, Cham i Jafet, dali początek trzem grupom ludów, zamieszkujących trzy części świata i składających się na całą ludzkość. [przypis edytorski]
Noe — postać biblijna; przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował według szczegółowych wskazówek arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt; żeby sprawdzić, czy wody potopu już opadły, Noe wypuszczał z arki najpierw kruka, a następnie gołębicę; kiedy za trzecim razem gołębica nie wróciła, oznaczało to, że znalazła stały ląd. [przypis edytorski]
Noe — postać biblijna; przed zesłanym na ziemię niszczycielskim potopem z rozkazu Boga zbudował według szczegółowych wskazówek arkę (rodzaj statku), dzięki której uratował swoją rodzinę oraz po parze każdego rodzaju zwierząt. [przypis edytorski]
Noe — postać biblijna; z rozkazu Boga zbudował Arkę i wprowadził do niej wybranych ludzi i zwierzęta, żeby nie zginąć w zesłanym na Ziemię potopie. [przypis edytorski]
No es necessario (…) mover las estrellas (hiszp.) — Aby ktoś się zakochał, wcale nie potrzeba dużo czasu do rozmyślań i wyboru; dość gdy przy pierwszym zobaczeniu okaże się ścisła odpowiedniość, zgodność dusz, czyli to, co zwykle nazywamy współczuciem krwi i co się zwykle znajduje pod szczególnym wpływem gwiazd. [przypis tłumacza]
Noetarcha — w innym oprac. tegoż tłum.: Ojciec Bytu. [przypis edytorski]
Noe — w Biblii: bohater opowieści o potopie, czyli straszliwym deszczu, który Bóg spuścił na ziemię. [przypis edytorski]
No felice, ma infelice (wł.) — nie szczęśliwa, ale nieszczęśliwa. [przypis edytorski]
Nogaj a. Kara Nogaj (zm. 1299) — prawnuk Czyngis-chana, emir Złotej Ordy, organizator m.in. najazdów na Kraków w 1259 i 1287 r. Nie był chanem, ale przez wiele lat sprawował faktyczną władzę w Złotej Ordzie, w końcu został pokonany przez chana Toktę (zm. 1312) i stracony. Jego zwolennicy utworzyli osobną Ordę Nogajską, a ich potomkowie, lud Nogajów, żyją do dziś na Kaukazie Północnym. [przypis edytorski]
Nogajec a. Nogaj (zm. 1299) — jeden z wodzów Złotej Ordy, państwa mongolsko-tatarskiego; hordy Nogaja koczowały nad Morzem Azowskim; utarło się określać tak Tatarów mających siedziby w tym rejonie. [przypis edytorski]
Nogajowie — turecki lud zamieszkujący Kaukaz. [przypis edytorski]
Noga kossacza pająka — chodzi o kosarza, należącego do pajęczaków, jednak nie będącego w ścisłym znaczeniu pająkiem (nie ma on np. jadu); cechą charakterystyczną wyglądu kosarza są cztery pary bardzo długich nóg (mogą mierzyć nawet kilkanaście centymetrów, przy ok. półcentymetrowej wielkości głowotułowiu). [przypis edytorski]
Nogat — wschodnie ujście Wisły. [przypis edytorski]
nogawice (daw., gw.) — spodnie. [przypis edytorski]
nogawice — daw. spodnie, dwie oddzielne nogawki, które przywiązywało się do paska. [przypis edytorski]
nogawice (daw.) — spodnie. [przypis edytorski]
nog — dziś popr. pisownia: nóg. [przypis edytorski]
nogi — dziś popr. forma N.lm: nogami. [przypis edytorski]
nogi — dziś popr. forma: nogami. [przypis edytorski]
nogi — dziś popr. N. lm: nogami. [przypis edytorski]
nogieć — choroba koni i trzody, którą leczono solą; przen.: nicpoń. [przypis edytorski]
nogieć (daw.) — nicpoń, oszust (dosł.: choroba bydła). [przypis edytorski]
nogi mdlały pode mną na pośrodku drogi — Tu poeta poczuł znużenie: bo światło, które jedno nas umacnia i daje wytrwanie w dążeniu naszym do wiekuistego dobra, już znikło. [przypis redakcyjny]
nogi mu chodzą po kolędzie — niepewnym krokiem. [przypis redakcyjny]
Nogi mu rozedrzeć — [pedes] discindite, Niem. [przypis tłumacza]
nogi załamały się pod nimi — raczej: nogi ugięły się pod nimi. [przypis edytorski]
nogły (gw.) — nagły; gwałtowny, porywczy. [przypis edytorski]
nogóm nie spocznę — nie dam nogom odpocząć, nie usiądę. [przypis edytorski]
nogów — popr. forma D. lm: nóg. [przypis edytorski]
nohajec a. nogajec — tu: Tatar; członek Ordy Nogajskiej, która w XIII w. odłączyła się od Złotej Ordy na Kaukazie i przewędrowała na tereny dzisiejszej płd. Ukrainy. Nazwa pochodzi od mongolskiego wodza Nogaja (zm. 1299), wnuka Czyngis Chana i zięcia cesarza bizantyjskiego. Potomkowie tej ordy, Nogajowie, żyją dziś na Kaukazie. [przypis edytorski]
noia (wł.) — nuda, udręka. [przypis redakcyjny]
No! Io non sono morto (…) la prima vita! (wł.) — Nie! Nie jestem umarły. Za sobą trupem pozostawiłem pierwsze życie (z prologu do Gambi et Epodi Carducciego). [przypis edytorski]
noir (fr.) — czarny. [przypis edytorski]
nojan a. nojon (mong. ноён) — tytuł szlachecki w Mongolii, używany od średniowiecza do początku XX w. nojany — dziś popr. forma M. lm: nojanowie. [przypis edytorski]
nojdzie (gw.) — znajdzie. [przypis edytorski]
nokciu (starop.) — nikczemniku, któryś i paznokcia nie wart. [przypis redakcyjny]
nokieć a. nogieć — choroba końska; przen. nicpoń, gałgan. [przypis edytorski]
nokieć — choroba nożna koni i bydła; tu: nicpoń. [przypis edytorski]
nokri — wrogowie [hebr. nokri jest synonimem słowa goj, tj. obcy, nie-Żyd; red. WL]. [przypis autorski]
noktambulista — lunatyk; tu: człowiek żyjący nocnym życiem. [przypis redakcyjny]
